 Шкул музейӗнче Энциклопеди кӑларас ӗҫре Чӑваш Республики малти вырӑнсенче тӑрать. Республикӑн чылай район энциклопедийӗсем кун ҫути курчӗҫ пулин те ҫак кӑсӑк кӗнекесӗр юлнисем те пур-ха. Шупашкар районӗн вӑл хальлӗхе ҫук. Кӑҫал, района йӗркеленӗренпе 80 ҫул ситнӗ май, Шупашкар енчи чӑвашсем энциклопедиллӗ пуласах тесе шутларӗҫ — ун валли укҫа та уйӑрчӗҫ. Сӑмах май каласа хӑварас пулать: Шупашкар районӗн чи малтан энциклопедиллӗ пулмаллаччӗ, анчах та тӗрлӗ пӑтӑрмахсене пула — ыттисен пур, вӗсен ҫук. Энциклопедие хатӗрлекенсен ушкӑнне Виталий Петрович Станьял ертсе пырать. Паян вӑл Ҫатра-Лапсар тӑрӑхӗнчи музея ҫитрӗ — кунти материалсемпе паллашрӗ, вырӑнти хастарсене энциклопеди валли материал пухас ӗҫе лайӑхрах хутшӑнма хистерӗ. Кӗнеке валли пухакан информацие епле йӗркелемелли, унта мӗн пулмалли пирки чарӑнса тӑчӗ. Калаҫу хыҫҫӑн ял тӑрӑхӗпе уйрӑм кӗнеке хатӗрлесен аван пулни пирки сӑмах хушрӗ. Виталий Петрович ушкӑнӗ малалла Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхне ҫул тытрӗ, паянхи тепӗр тӗлпулу унта пулмалла иккен. |
 Уява ватти-вӗтти пухӑнчӗ Ӗнер, ҫурлан 14-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Йӗрӗх Ҫырми ял уявӗ иртрӗ. Ял варринче ларакан кивӗ клуб умне халӑх иртенпех пухӑнчӗ. Пушӑ алӑпа тухмарӗҫ тата — кам хут купӑс йӑтнӑ, кам кукӑль тавраш. Йӗрӗх Ҫырми пысӑках мар ял — пурӗ те пӗр урам, 80 ҫын патнелле кунта пурӑнать. Пӗчӗк пулин те уяв программи пысӑк пулчӗ — Ҫӗрпӳ-Сӗнтӗрвӑрри ҫулӗ хӗрринче ларакан яла Людмила Семёновӑпа Алексей Московский эстрада ҫӑлтӑрӗсем тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ арисчӗ Александр Васильев ҫитрӗҫ. Тӳре-шарасенчен уявра Сӗнтервӑрри районӗн администраци пуҫлӑхӗ Ю.Ф. Моисеев, Сӗнтӗрвӑрри районӗн социаллӑ аталанупа культура пай начальникӗн ӗҫне пурнӑҫлакан Л.А. Шалахманова, Урхас Кушкӑ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ С.Г. Григорьев сӑмах тухса каларӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Ачасен ӑмӑртӑвӗ Ҫурлан 12-мӗшӗнче Лондонри XXX Олимп вӑййисем вӗҫленчӗҫ. Ку вара Нарат ялӗнче пурӑнакансене пӗрре те куллянтармарӗ — вӗсем тӗнче шайӗнчи чи пысӑк спорт ӑмӑртӑвӗ хупӑннине халалласа «Ҫирӗп ӳт-пӳре — ҫирӗп сывлӑх» ятлӑ спорт уявне ирттерчӗҫ, унта ача-пӑча хутшӑнчӗ. Н.Перцева вара Нарат ял вулавӑшӗнче ятарлӑ «Спорт — ман тус» курав йӗркелерӗ, олим вӑййипе кӑсӑк викторина ирттерчӗ. Ӑмӑртусене пур ача явӑҫрӗ — шкул ҫулне ҫитменнисемте вӗренӳ учрежденийӗнче пӗлӳ пухакансем те. Чи маттурисемпе хастаррисем ҫаксем пулчӗҫ: Иванов Максим, Семенов Семен, Андрей Кармаков, Наташа Трифонова, Вова Мадянов. Вӗсене пылак ҫимӗҫ лекрӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Уяв саманчӗ Ҫурлан 11-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутайсем пысӑк уяв туса саванчӗҫ — ара, кӑҫал района йӗркеленӗренпе 85 ҫул, яла никӗсленӗренпе 430 ҫул ҫитнӗ-ҫке! Курма килнисемшӗн ҫак кун пӗрре те кичем пулмарӗ. Малтанах ял тӑрӑхӗсен пултарулӑх ушкӑнӗсем (паллах, чӑваш тумӗсемпе) тӗп урампа утса тухрӗҫ, кайран вара, культурӑпа кану центрӗ умӗнче пӗрле пухӑнса юрӑ юрларӗҫ, ташласа та савӑнтарчӗҫ. Уява пуҫтарӑннисене Хӗрлӗ Чутай район пуҫлӑхӗ Александр Степанов, район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, Чӑвашпотребсоюз председателӗ Валерий Павлов, «Чавал» ентешлӗх хастарӗ Елена Османова тата ыттисем саламларӗҫ. Хӑйсен сӑмахӗсене каланӑ хыҫҫӑн, паллах, районӑн ӗҫчен ҫыннисене Хисеп хучӗсемпе тата парнесемпе чыслама манмарӗҫ. Уйрӑмах «Коминтерн» ЯХПК председательне Альбина Новиковӑна пысӑккӑн хакларӗҫ — ӑна «Хӗрлӗ Чутай районӗн хисеплӗ гражданинӗ» ятпа тивӗҫтерчӗҫ. Уяв программине «Иксӗлми Чутай ҫӑлкуҫӗсем» халӑх ушкӑнӗ тӑсрӗ, малалла чӑваш эстрада артисчӗсем концерт парса савӑнтарчӗҫ. Уява йеркелекенсем халӑх кӑмӑлне тивӗҫтерчӗҫ тесен йӑнӑш пулмӗ — кичем сӑнлисем пӗрре те курӑнмарӗҫ, пурте савӑк кӑмӑллӑччӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Аслӑ Британин тӗп хулинче, Лондонра, ҫак кунсенче олимп вӑййисем иртеҫҫӗ. Унта пирӗн республикӑран та спортсменсем хутшӑнаҫҫӗ, ҫав шутра Татьяна Архипова та. Паян марафон чупрӗҫ — 42 ҫухрӑм тӑршӗлле ҫула пирӗн ҫӗршывран виҫҫӗн тухрӗҫ: Альбина Майорова, Лилия Шобухова тата Татьяна. Лилия вӗҫне ҫитеймерӗ, 20 ҫухрӑм иртсен хӑйне япӑх туйма пуҫланӑран ӑмӑртӑва вӗҫлерӗ. Пирӗн ентеш Африка спортсменӗсене ҫеҫ мала ярса виҫҫӗмӗш тухма пултарчӗ. Вӑрӑм ҫула вӑл 2:23:29 вӑхӑтра вӗҫлерӗ. Ку вӑл мала тухнӑ Эфиопи спортсменӗнчен 22 ҫеккунт нумайрах. Иккӗмӗш вырӑна Кенирен тухрӗ — 2:23:12. Саламлатпӑр! Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Утӑн 28-мӗшӗнче Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑхӗнчи Шарпаш (Ойкасы) ялӗнче пысӑк уяв иртрӗ. Ҫак уява пуҫлама Вӑрман-Ҫӗктер ял тӑрӑх пуҫлӑхне Н.Е.Хорасёва ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илчӗҫ. Пурте ура ҫине тӑрса «Аки-сухи» юрра юрларӗҫ. Ун хыҫҫӑн ватӑсемпе хӑнасене Людмила Матвеева хӑй вӗретсе тухнӑ кӑпӑклӑ сӑрапа сӑйларӗ, пурте уяв ҫӑкрине тӑварпа пусса ас тивсе пӑхрӗҫ. Ял тӑрӑх пуҫлӑхӗ Николай Хорасёв шарпашсене ял уявӗ ячӗпе саламларӗ, общество ӗҫне хастар хутшӑнакансене Тав хучӗсем парса чысларӗ, ялти чи ватӑ ҫынсемпее чи ҫамрӑккисене парнесем пачӗ. Уяв тӑршшӗпе ял ҫыннисене Шупашкартан килнӗ «Уяв» ансамбль хӑйӗн юрри-ташшисемпе савӑнтарчӗ. Уяв программи ҫулсерен пуянланса кӑсӑклансах пырать. Кӑҫал кунта Шарпашра ҫуралса ӳснӗ Викторова (Глухова) Эльвира Сергеевна тӗрӗ ӑстин куравне йӗркелерӗҫ. Унта пурӗ 31 ӗҫ. Эльвирӑн тӗррисем куҫа илӗртеҫҫӗ, кӑмӑла ҫӗклеҫҫӗ, чуна хавхалантараҫҫӗ. Тен ҫавӑнпах та пулӗ, уяв вӑхӑтӗнче йӗркеленӗ «Савнӑ ялӑм, тӑван ял!» сӑвӑ конкурсӗнче ҫакӑн пек йӗркесем шӑранчӗҫ Марина Тихоновӑпа Татьяна Матвеева чунӗсенче (вӗсем Шарпаш ялӗнчи чи пултаруллӑ кинсенчен пӗрисем). |
 Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырланта тата Чурпайра утӑ уйӑхӗн 27-мӗшӗнче асфальт ҫинче пӑр ташларӗ. Кунашкаллине ача-пӑча ҫеҫ мар, ваттисем те халиччен курман теҫҫӗ. Вӑйлӑ ҫил хӑшӗсен сарай ҫивиттине сӳсе урамалла пенӗ, теприсен чӳречисене ҫӗмӗрнӗ, виҫҫӗмӗшӗсен пӳрчӗсене сиенленӗ. Ҫумӑр хыҫҫӑн та пӑрсем симӗс курӑк ҫинче шултра шӑрҫасем пек сапаланса чылай выртрӗҫ. Пысӑкскерсем ӑҫтан час ирӗлччӗр? |
 Шӑп та лӑп 80 ҫул каялла, 1932 ҫулхи утӑн 27-мӗшӗнче Шупашкар тӑрӑхӗнче «Колхозник ҫулӗ» хаҫатӑн 1-мӗш кӑларӑмӗ тухнӑ. Пӗрремӗш номере Чӑрӑшкасси ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Г. Серебряков-Ошмань калӑпланӑ. Малалла вара хаҫата Йӑршу ялӗнчен тухнӑ партин район комитечӗнче культурӑпа пропаганда пайӗн заведующийӗ Ростов П.В. тытса пыма пуҫланӑ. Хӑйӗн кун-ҫулӗнче хаҫат ятне темиҫе те улӑштарнӑ: «Ленин ҫулӗпе» (1938), «Колхозник хаҫачӗ» (1959), «Ленинец» (1962). 1992 ҫулхи юпан 10-мӗшӗнчен пуҫласа хальхи ятпа тухать — «Тӑван Ен». Паян, утӑн 27-мӗшӗнче Кӳкеҫри культурӑпа кану центрӗнче ҫак куна анлӑн паллӑ турӗҫ. Чи малтанах хӑнасене районти ал ӑстисен ӗҫӗсем кӗтсе илчӗҫ. Уявӑн хуҫисем те кунтахччӗ — кашни хӑнана тараватлӑн кӗтсе пуху залне чӗнчӗҫ. Савӑнӑҫлӑ уява пуҫланӑ май чи малтанхи сӑмаха район ертӳҫисем илчӗҫ — вӗсем хаҫат пирки каласа пачӗҫ, унта тӑрӑшакан ҫынсене ӑшӑ сӑмахпа асӑнчӗҫ. Парнесемпе хисеп хучӗсем пама та манмарӗҫ — ара уяв уявах пулмалла-ҫке. Паянхи кун хаҫат редакцийӗнче 10 ҫын ӗҫлет — вӗсенчен кашни район администрацийӗнчен хисеп хучӗ илме тивӗҫрӗ. |
 «Тӑван ен» хаҫат тухма пуҫланӑранпа паян 80 ҫул ҫитрӗ. Шӑп та лӑп утӑн 27-мӗшӗнче «Колхозник ҫулӗ» ятлӑ хаҫатӑн пӗрремӗш кӑларӑмӗ тухнӑ. Ҫакна тӗпе хурса ӗнтӗ «Тӑван ен» хаҫатӑн ҫӗнӗ сайчӗ ӗҫлеме пуҫларӗ. Паллах, ырӑ пулӑм. Анчах та чуна ыраттараканни — вӑл вырӑсла пулни. Мӗн вара, халӑх вырӑсланса пырать тесе, хаҫат-журналсене те вырӑсла ҫеҫ кӑлармалла-им? Хитре ӗнтӗ, анчах та кунта пӗрре те тытӑнса тӑрас килмест — мӗнле уҫнӑ, ҫавӑн пекех хупас килет. Чӑвашла тума майсем ҫук-и? Укҫа-тенкӗ ытларах ыйтать? Е чӑвашлипе аппаланас килмест? Ыйтассӑм килет: республикӑра чӑвашла тухакан хаҫат-журнал сайчӗсем хӑҫан хӑнасене ЧӐВАШЛА кӗтсе илме пуҫлӗҫ? Тӗслӗхрен, «Хыпар» хаҫат сайтӗнче чӑвашли ытларах пулсан та хӑнасене вӑл «Добро пожаловать!» тесе кӗтсе илет! Апла пулни вырӑнлӑ марри пуҫа та кӗмест пулас хаҫат пуҫлӑхӗсене. Вак-тӗвек шайӗнче те пулӗ ку япала, анчах та шута илмелле — кунашкал вак-тӗвексем питӗ пӗлтерӗшлӗ. Сӑмахри асӑхамасӑр лекнӗ йӑнӑша епле куратӑр — вырӑсла тунӑ сайт ҫавӑн пекех куҫа пырса тӑрӑнать (маларахри «асӑрхамасӑр» сӑмаха ятарласа йӑнӑшпа ҫырнӑ). Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
 Утӑн 26-мӗшӗнче Шупашкар администрацийӗнче ҫурт-йӗр харпӑрлӑхҫисен юлташлӑхӗсемпе (ҪЙХЮ, выр. ТСЖ) управляющи компанисен ертӳҫисемпе канашлу иртнӗ. Унта ҪЙКХ реформисене пулӑшакан фонд уйӑракан укҫа-тенкӗпе усӑ курса юсама палӑртнӑ ҫурт хуҫисем пухӑннӑ. Пухӑва ҫурт-йӗр хуҫалӑхӗн ыйтӑвӗсемпе ӗслекен администраци пуҫлӑхӗн ҫумӗ Герман Александров ертсе пычӗ. Пӗтӗмлетсе каласан калаҫу ӗҫлӗ иртрӗ — юсав ӗҫӗсем епле пыни ҫинче чарӑнса тӑчӗҫ. Хӑш-пӗр ҫуртсенчи ӗҫсене 30% та туманнине палӑртрӗҫ — «Сенкер», «Сатурн-Строй», «Полимермонтаж», «Калита», «Дайвер», «Гражданстрой» компанисен ӗҫне хӑвартлатмалли пирки каларӗҫ. Юсав ӗҫӗсем вӗҫленсе пыракан ҫуртсем те пур — Р.Зорге ур, 11 ҫ; Эгер б., 8 тата 14 ҫурт; К.Маркс ур., 46 ҫ.; Ленин пр., 16А ҫ. Ку, паллах, лайӑх пулӑм. Пӗтӗмӗшле хулара 65 нумай хваттерлӗ ҫурта тӗпрен юсамалла. Ӗҫсен калӑпӑшне паянхи куна вӑтамран 55% пурнӑҫланӑ та ӗнтӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
+15.3 °C