Пӑртас. В.Агеев ӳкерчӗкӗ

Авӑнӑн 14-мӗшӗнче Шупашкарти «Радугӑра» (чӑв. «Асамат кӗперӗ») ҫӗнӗ курав уҫӑлать — «1612 ҫул». Куравӑн тӗп вырӑнӗнче Куҫма Минин, Мӗтри Пожарский тата Йӑван Сусанин пулӗҫ. Истори саманчӗсене сӑнласа кӑтартнӑ ӳкерчӗксенче куракансем вӗсен сӑнарӗсемпе паллашма пултарӗҫ. Уйрӑм вырӑнта Пӑртас кнеҫе сӑнлакансем ӗҫсем пулӗҫ.

Пӑртас — Мускава ҫӑлма хутшӑннӑ чӑвашран тухнӑ паттӑр. Куҫма Мининпа, Мӗтри Пожарскийпе туслӑ пулнӑ. Ҫураласса вӑл Шупашкаркассинче ҫуралнӑ. Кунтах унӑн ҫӳллӗ сӑрт ҫинче капмар ҫурчӗ ларнӑ. Турхан пулнӑран унӑн хӑйӗн ҫыннисем, ҫар пулнӑ. Ҫӑлкуҫсем тӑрӑх чирлӗ Куҫма Минин та ун патӗнче вилнӗ теҫҫӗ. Паянхи куна илсен унӑн ятне Шупашкарӑн пӗр урама панӑ, ун сӑнарне усӑ курса Ф. Мадуров шӗпсутҫӑ паттӑрӑн кӳлепине (халь вӑл скульптура Шупашкарӑн 500 ҫуллӑх паркӗнче тӑрать) ӑсталанӑ.

Георгий Краснов

Ӗнер, авӑнӑн 3-мӗшӗнче, пирӗнтен ӗмӗрлӗхе чӑваш халӑх ҫыравҫи, драматургӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Краснов Георгий Васильевич уйрӑлса кайрӗ.

Георгий Васильевич 1937 ҫулхи кӑрлачӑн 30-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Йӗрхкасси ялӗнче ҫуралнӑ. Мӑн Явӑшри ҫичӗ ҫул вӗренмелли шкулта, Ҫӗрпӳ ял хуҫалӑх техникумӗнче, Мускав патшалӑх университечӗн журналистика факультетӗнче вӗреннӗ. Колхоз председателӗ, Чӑваш АССРӗн радиовещанипе телевидени комитечӗн тӗп редакторӗ тата председатель ҫумӗ пулнӑ. Чӑваш АССР ҪП правлениӗн председателӗ, «Тӑван Атӑл» журналӑн тӗп редакторӗ вырӑнӗнче ӗҫленӗ.

Юлашки ҫулсенче вӑл Чӑваш патшалӑх университетӗнчи журналистика факультечӗн профессорӗ пулса ӗҫлерӗ.

Георгий Краснов 20 ытла кӗнеке кӑларнӑ: «Кӑмӑл туртӑмӗ» (1973), «Ҫамрӑклӑх пӗрре килет» (1974), «Ӗмер тикӗс килмест» (1979), «Кавар» (2004), «Кӗвеҫекене кӗвӗ ҫиет», «Телей патне виҫӗ ҫухрӑм», «Ҫитетпӗр хӗрӗхе, иртетпӗр хӗрӗхрен», «Хӗрлӗ тюльпан» (2007), «Чипер хӗр ача Ксени» (2010) тата ыттисем.

Малалла...

Ҫӗнӗ ҫурт никӗсӗ

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Атнар ялӗнче ҫӗнӗ ҫурт хӑпартаҫҫӗ — ӑна Раҫҫей Федерацийӗн 5-ФЗ№ «Ветерансем ҫинчен» саккунпа килӗшӳллӗн тума тытӑннӑ. Ҫурт хуҫи Рыбакина Перасковия Илларионовна — Тӑван Ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи ветеранӗн тӑлӑх арӑмӗ. Ҫурчӗ кивелнӗрен ӗнтӗ ял тӑрӑхӗ ун валли ҫӗннине лартса парать.

Кинемейӗн ҫуртне ҫак ҫулталӑк вӗҫлениччен туса ҫитересшӗн —нумай пулмасть никӗсне ячӗҫ. «Тӑван Ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин вереранӗсемпе вӗсен арӑмӗсен килӗ-ҫурчӗсене лайӑхлатассишӗн эпир пӗтӗм вӑя парса ӗҫлӗпӗр», — тесе пӗлтерчӗ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Александр Кузнецов.

Каласа хӑварас пулать: ҫак саккуна пурнӑҫланӑ май пӗлтӗр Атнарта виҫӗ ҫӗнӗ ҫурт хӑпартнӑ.

«2011–2015 ҫулсенчи «Хваттер» тӗллевлӗ федераллӑ программӑн «Ҫамрӑк ҫемьесене хваттерсемпе тивӗҫтересси» ҫумпрограммӑна пурнӑҫа кӗртме кӑҫал Ҫӗмӗрлере пурӗ 4 миллион ытла укҫа-тенкӗ уйӑрнӑ. Кун пирки хулан официаллӑ сайчӗ пӗлтерет. Ҫак укҫан пӗр пайӗ федераллӑ хыснаран килет (1,3 млн), тепӗр пайӗ — республика укҫи-тенкинчен (1,6 млн), виҫҫӗмӗшӗ — хула пурлӑхӗнчен (1,2 млн). Ҫумпрограмма укҫипе кӑҫал 8 ҫемье ҫӗнӗ хваттерлӗ пулӗ — виҫӗ ҫынран тӑракан ҫемье 453 600 тенкӗ пулӑшӳ илӗ, тӑватӑ ҫынлисем — 604 800 тенкӗ.

Паян вара хаваслӑ тӗлпулу ирттерсе вӗсене субсиди илме май паракан сертификатсене тыттарчӗҫ. Хула администрацийӗн кӑлави С.Н.Новичков ҫамрӑк ҫемьесене ҫак хута тыттарнӑ май пурне те саламларӗ, ҫӗнӗ хваттерсем туянни вӗсене хӑт кӗртме, тӑван хулашӑн кӑна мар, пӗтӗм республикӑн чап-хисепне ӳстерес тесе татах та вӑйлӑрах ӗҫлеме хистессе шанса каларӗ.

Сертификат илнӗ телейлӗ ҫемьесем хула администрацине тав турӗҫ.

Cӑнсем (10)

Владимир Сваев

Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ C.И. Морозов облаҫри чӑвашсен наципе культура автономийӗн пуҫлӑхне В.И. Сваева хӑйӗн национальноҫсен ӗҫӗсен канашлуҫи тунӑ. Унччен ку вырӑнта тутар ҫынни Р.Ф. Сафин ӗҫленӗ.

Владимир Ильич Сваев 1943 ҫулта Чӑнлӑ районӗнчи Кивӗ Улхаш ялӗнче ҫуралнӑ. Куйбышеври план институтне пӗтернӗ. Раҫҫей Федерацин 1-мӗш класлӑ канашлуҫи. Чӗмпӗр облаҫӗн Хисеплӗ ҫынни. Чӗмпӗр облаҫӗнчи миграци службине ертсе пынӑ. Чӑваш Республикин Президенчӗн Чӗмпӗр облаҫӗнчи полномочиллӗ представителӗ. Ӑна «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсӗмшӗн» орден медалӗпе тата Чӗмпӗр ооблаҫӗн «За веру и добродетель» (чӑв. «Ӗненӳшӗн тата ырлӑхшӑн») паллипе наградӑланӑ. Ывӑлпа хӗр ҫитӗнтернӗ.

Ҫурлан 31-мӗшӗнче Шупашкара Киров ҫыннисем килсе кайрӗҫ — ушкӑн пуҫӗнче Киров хула администрацийӗн ҫумӗ Алексей Лопаткин пулчӗ. Инҫех мар вырнаҫнӑ тӑрӑхри тӳре-шарасен тӗллевӗ — хуласен тулли юбилейӗсене хатӗрлӗннӗ май пӗр-пӗрин опычӗпе паллашасси.

Шупашкар хулин официаллӑ сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх пирӗннисем 7 ҫултан тӗп хуламӑрӑн 550 ҫулне паллӑ тума хатӗрленеҫҫӗ пулсан, кировсем 650 ҫула 12 ҫултан уявламалла. Сӑмах май каласан, Шупашкар хулине никӗсленӗ ҫул авалрах пулин те пирӗн тӳре-шарасем темскер ӑна улӑштарасшӑн мар пулас. Тӗслӗхрен, Вӑта Сӑвар хулана асӑннине шута илсен эпир ним те мар тӗп хуламарӑн 755 ҫулне паллӑ тума пултарнӑ пулӑттӑмар. Шел те, патшалӑх ӗҫченӗсем ку енпе ытлашшиех тӑрӑшса ӗҫлемеҫҫӗ. Хаҫатсенче темиҫе статья тухнӑ хыҫҫӑн хула датине аваллатасси пирки урӑх ҫырма пӑрахрӗҫ.

Кировран килнӗ хӑнасене мӗн кӑсӑклантарма пултарнӑ-ха? Шупашкарӑн тӗп пайӗнчи тата ҫӗнӗ микрорайонсенчи архитектура ӗҫӗсем вӗсен кӑмӑлне кайнӑ. Вӑл кун ҫил вӑйлӑ пулни те Кировран ҫитнӗ тӳре-шарасен кӑсӑкланӑвне чармарӗ.

Малалла...

Надежда Александровна Осипова

СК ӗҫченӗ Владимир Маркин пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Ен сывлӑх сыхлав министрӗн ҫумӗ пулса ӗҫленӗ Надежда Осиповӑна судпа айӑплӗҫ — хӑйӗн вырӑнне усӑ курса вӑл 240 миллион укҫа ытлашши тӑкакланӑ имӗш. Унпа пӗрле ҫак ӗҫпе министерствӑн медицинӑпа социаллӑ пулӑшӑвӑн аталану управленийӗн пурлӑхпа тивӗҫтерекен пай начальникне Наталья Полетаевӑна та суд тенкелӗ ҫине лартӗҫ. Йӗрлевҫӗсем тӗпченӗ тӑрӑх Надежда Натальйӑпа пӗрле ку ӗҫе тунӑ иккен.

Следстви палӑртнӑ тӑрӑх 2008-2009 ҫулсенче Полетаева сывлӑх сыхлав учрежденийӗсем валли томографсем туянма хутсем хатӗрленӗ, Осипова вара пысӑк йӑнӑшсем пуррине кура куҫа хупса тавара кӳрекен организацисемпе килӗшӳсем тунӑ. Наталья Полетаева хатӗрленӗ хутсемпе чӑрмавсем пуртан конкурссене чылай организаци хутшӑнма пултарайман — ҫапла май томографсене хаклӑ хакпа туянма май килнӗ.

Надежда Осиповӑпа Наталья Полетаевӑна СК хӑйсен вырӑнӗпе ытлашши усӑ курнӑшӑн айӑплӗҫ, вӑл статьяпа 7 ҫул колони кӗтме пултарать. Паллах, Надежда та, Наталья та, хӑйсен апӑпне йышӑнмаҫҫӗ — пур ӗҫе саккунпа килӗшӳллӗн тунӑ тесе пӗлтереҫҫӗ.

Унсӑр пуҫне СК томографсене кӳрекен организацисене те айӑплать — вӗсем хӑш-пӗр ӗҫе лицензисӗр пурнӑҫланӑ иккен.

Малалла...

Паян Етӗрне хулинче ҫулсерен иртекен «Кӗр парни-2012» ярмӑркка хӑйӗн ӗҫне пуҫлӗ. Район администрацийӗ ӑна хула ҫыннисене пахалӑхлӑ пахча ҫимӗҫпе тата йӳнӗ хакпа тивӗҫтерес тӗллевпе ирттерет. Ярмӑркка ҫавӑн пекех авӑнӑн 16-мӗшӗнче те ӗҫлӗ — пахча ҫимӗҫе паян туянаймасан икӗ эрнерен килме пултаратӑр.

Ярмӑркка ӗҫлекен вырӑнсем:

• Некрасов урамӗ, 26а ҫурт ҫывӑхӗнче;

• Сад урамӗ, 1 ҫурт.

Паян, авӑнӑн 1-мӗшӗнче, пирӗн ҫӗршывра пысӑк уяв — Пӗлӳ кунӗ! Ҫак уява Шупашкар районӗнчи Ишлейри вӑтам шкула кӗрекен Етӗрнекасси шкулӗнчи кӗҫӗн классенче вӗренекен ачасем те чыслӑн кӗтсе илчӗҫ.

Ирех тӑнӑ вӗсем паян. Ӑҫтан ҫывӑрса ыйхӑ килтӗр-ха ҫакӑн пек паллӑ кун! «Шкулӗ пысӑках мар пулин те, хамӑр ялтах-ҫке!» — савӑнӑҫне пытараймарӗҫ ачисене ӑсатма пынӑ ашшӗ-амӑшӗсем те. Капӑр тумланнӑ, пысӑк чечек ҫыххисем йӑтнӑ тулли кӑмӑллӑ ачасем ирех савӑнӑҫлӑн шавласа пырса ҫитрӗҫ тӑван шкула. Вӗсем кӑҫал унта улттӑн вӗренеҫҫӗ. Савӑк кӑмӑлпа кӗтсе илчӗ вӗсене ҫӗнӗ вӗрентекенӗ.

Паянхи Пӗлӳ кунӗ ачасемшӗн те, ашшӗ-амӑшӗсемшӗн те чӑн-чӑн уяв пулчӗ, вӑл нумайлӑха асӑмра юлӗ. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗнче ӑнӑҫусемпе ҫитӗнӳсем тулли пуласса ӗмӗтленсе саланчӗҫ ҫӗкленӳллӗ туйӑмлӑ шкул ачисемпе вӗсен ашшӗ-амӑшӗсем. «Пӗлӳ кунӗ ячӗпе пурне те пӗтӗм чунтан саламлатпӑр!» — ялкӑшрӗҫ вӗсен сӑн-пичӗсем.

Парк картине сӑрлаҫҫӗ

Кивӗ Эйпеҫ ялӗ Улатӑр районӗнче илемлӗ вырӑнта вырнаҫнӑ. Ытти ялсенчен инҫетререх ларать пулин те кунти пурнӑҫ вӗресех тӑрать. Ял пӗчӗк мар пулнӑран ӗнтӗ кунти халӑх яланах хастаррӑн хӑйне кӑтартать.

Сӑмахран, Кивӗ Эйпеҫре нумай пулмасть иккӗмӗш парк уҫрӗҫ — малтанхи пекех вӑл ҫырмара вырнаҫнӑ. Ҫул хӗрринчен илемсӗр курӑнакан ҫырмана халӑх карта тытса ҫавӑрчӗ, картине штакетникран хатӗрлесе тӗрлӗ сӑрӑсемпе сӑрласа тухрӗ. Парк текенни епле-ха чечексӗр пултӑр? Чечекне те лартрӗҫ, клумба хӗррисене чулпа тата вӗрлӗкпе капӑрлатрӗҫ.

Ӗҫ-пуҫ кунпа ҫеҫ вӗҫленмӗ — малашне кунта саксем вырнаҫтарӗҫ, каҫ сӗмӗнче ларма — хунарсем лартӗҫ. Шӗшкӗрен авса тунӑ карта та планра пур.

Маттур! Кашни хӑйӗн ялне ҫапла илемлетсен кашни чӑваш ялӗ туристесене илӗртме пултарӗ!