Йышӑну саманчӗ

Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев «Пӗрлӗхӗ Раҫҫей» партин ертӳҫин республикӑри йышӑну пӳлӗмӗнче ҫынсене йышӑннӑ. Унта пынисенчен пӗри, Шупашкарта пурӑнакан Светлана Петрова, регион ертӳҫине чирлӗ ачасем вӗренекен Шупашкарти 1-мӗш номерлӗ пуҫламӑш шкул патне пымалли тротуар начаррине пӗлтернӗ.

Ку ыйтупа маларах ЧР Ачасен правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен уполномоченнӑй патне ҫитнине евитленӗ. Елена Сапаркина патӗнче пулнӑ хыҫҫӑн лав вырӑнтан хускалнӑ темелле. Ҫапах та ыйту татӑлман. Ашшӗ-амӑшӗн комитечӗн пайташӗ пулнӑ май Светлана Петрова Элтепер патне ҫул тытнӑ.

Йышӑнӑва пынӑскер Элтепере тав тума та манман. Темиҫе ҫул каялла республика ертӳҫи ҫав шкула юсама пулӑшнӑ. Ун чухне вӗренӳ учрежденийӗ валли самай укҫа уйӑрнӑ.

Элтепер шкула хальхинче те тивӗҫлӗ услови туса памаллипе килӗшнӗ.

Нумай пулмасть пӗр ҫынпа чӑвашсен пурнӑҫӗ пирки калаҫса кайрӑмӑр. Апла-капла сӑмахланӑ май хайхи ҫынсен тымарӗ патне ҫитрӗмӗр. Ҫын тымарӗ тенӗ чухне кунта сӑмах ҫав ҫын хӑйӗн йӑх-несӗлне туйнипе туйманни пирки пырать. Енчен те вӑл хӑй ӑҫта ҫуралнине ӑнланать пулсан, хӑй хӑш халӑх пулнине туять пулсан — ҫав ҫыннӑн тымарӗ пур, ӑна нимӗнле глобализаци те, нимӗнле космополитизм та арман евӗр вакласа-ҫавӑрттарса пӗтереймӗ.

Пирӗн калаҫу хайхи нумай чӑваш инҫетри тӑрӑхсене лайӑх пурнӑҫ шыраса кайни пирки пулчӗ. Имӗш чӑвашсем ытла та хавшак, хӑйсен тӑрӑхне усӑ парас вырӑнне ют ҫӗрсенче ӗҫлесе унти экономикӑна ҫӗклеҫҫӗ. Ҫавӑн чухне вара эп шухӑша путрӑм та. Пурах-ши чӑвашӑн тымарӗ? Нивушлӗ эпир, чӑвашсем, тымарсӑр йывӑҫ пек ҫил ӑҫталла вӗрет, ҫавӑнталла вӗҫетпӗр? Леш, шуйттан урапи (выр. перекати-поле, е тепӗр ячӗ — тӗрке курӑк) евӗр-ши?

Хӑш-пӗр политиксем пирки те сӑмах хускатрӑмӑр калаҫу пуҫарнӑ май. Тӗслӗхрен, Николай Фёдорова аса илтӗмӗр. Президент вырӑнне йышӑнаканскер хӑй вӑхӑтӗнче республикӑри чылай предприятисене сутса пӗтерчӗ теме юрать (апла-и, капла-и — халӑх ӑна ҫапла айӑплать).

Малалла...

Олег Галущенко (Кишинёв) тат Эрбина Никитина (Шупашкар) Молдави Республикинчи конференци вӑхӑтӗнче

Ҫу уйӑхӗн 23-24-мӗшӗсенче Молдави Республикинче «Этнологическое наследие: концепции, тенденции и подходы» (чӑв. Этнологи эткерлӗхӗ: концепци, тенденци тата ҫул-йӗрсем) ятпа пӗтӗм тӗнчери ӑслӑлӑх конференцийӗ иртнӗ. Ӑна ҫав ҫӗршыври Ӑслӑлӑх академийӗн Культура эткерлӗхӗн институчӗ тата Никама пӑхӑнман ҫӗршывсен гуманитари енчен килӗштерсе ӗҫлессипе ӗҫлекен фончӗ йӗркеленӗ.

Унта Арменири, Беларуҫри, Молдавинчи, Украинӑри тата Раҫҫейри 100 ытла ученӑй хутшӑннӑ. Ҫав шутра пирӗн Чӑваш Ен пайташӗ пулнӑ. Телейлӗ ҫав ҫын — философи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, Шупашкарти кооператив институчӗн доценчӗ, редакципе издательство пайӗн тӗп редакторӗ Эрбина Никитина.

Кишиневри конференцие вӑл Молдавинчи Географсемпе этнологсен ассоциацийӗн президенчӗ, географи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Дорин Лозован йыхравланипе кайнӑ. Вӑл Чӑваш Енри ӗҫтешсемпе: Георгий Матвеевпа, Виталий Станьялпа, Атнер Хусанкайпа — туслӑ. Унтан та ытларах: Чӑваш Енри тавра пӗлӳҫисен пӗрлешӗвӗн ют ҫӗршыври пайташӗ.

Канаш районӗнчи Юмансарта ҫуралнӑ, халӗ Шупашкарта пурӑнакан Г.И. Филиппов тӑван ялӗнче ҫакӑнса тӑракан кӗпер тунӑ. Ӗнер, ҫу уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, ӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ. Унта вырӑнти тӳре-шара та хутшӑннӑ. Ҫав шутра район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ В. Аланьева, Карӑклӑ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Е. Козлов пулнӑ. Ял халӑхӗ те пуҫтарӑннӑ.

«Ҫӗруш кӗперне», объекта ҫапла калаҫҫӗ (вӑл пилӗк пӗр тӑванран чи кӗҫӗннин ячӗ, вӑл пӗчӗкле вилнӗ), тума 360 пин тенкӗ тӑкакланнӑ. Укҫана ял халӑхӗ нимелле пухнӑ. Укҫа парса пулӑшнисен шутӗнче — маларах асӑннӑ Г.И. Филиппов, Мускавра пурӑнакан В.И. Филиппов тата О.В. Филиппов, Питӗрте тӗпленнӗ Н. Яковлева тата С.Г. Филиппов, Юмансарти Г.К. Кириллов. Вӗсем пурте — Юмансарта ҫуралса ӳснӗскерсем.

Чӑваш Енри яш-хӗр, 11-мӗш класран вӗренсе тухаканскерсем, патшалӑхӑн пӗрлехи экзаменӗсене тытма пуҫланӑ. Паян ҫамрӑксем географипе тата информатикӑпа пӗлӗвне тӗрӗслеҫҫӗ.

Географипе 352 ҫын ППЭ тытнӑ. Информатика предметне вара 679 яш-хӗр суйланӑ. Вӗсем экзаменсене ултӑ пунктра тытаҫҫӗ: Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар, Шупашкар, Ҫӗмӗрле хулисенче, Ҫӗрпӳ районӗнче.

Географипе ППЭ 3 сехет тӑсӑлнӑ. Унта ҫамрӑксем линейкӑпа, транспортирпа, калькуляторпа усӑ курнӑ. Информатика экзаменне вара нимӗн те илсе кӗме юраман.

Сӑмах май, кӑҫал географипе сахалтан та 37 балл пухмалла, информатикӑпа – 40 балл.

Чӑваш Енӗн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерстви Шупашкар районӗнче усӑ курман пурлӑх пуррине тупса палӑртнӑ. «Халӑх инвентаризацийӗ» акцие ирттернӗ май министерство ӗҫченӗсем иртнӗ эрне вӗҫӗнче асӑннӑ муниципалитетра тӗрӗслев йӗркеленӗ.

Районти обьектсем тӑрӑх кайиччен министерство ӗҫченӗсем Шупашкар райадминистраци пуҫлӑхӗпе Владимир Димитриевпа тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсем енӗпе ӗҫлекен вырӑнти специалистсемпе тӗл пулса калаҫнӑ, куҫман пурлӑхпа тата ҫӗрпе тухӑҫлӑ усӑ курмаллине сӳтсе явнӑ.

Ведомство тата район специалисчӗсем муниципалитетра усӑ усӑ курман 7 обьекта асӑрханӑ. Хуҫасӑрланса та юхӑнса выртаканскерсене тивӗҫлипе усӑ курас ыйтупа халӗ районти тата ял тӑрӑхӗсенчи специалистсем пуҫ ватаҫҫӗ.

Усӑ курман пурлӑх пирки ЧР Юстици министерстви (8352) 64-21-44 номерпе е mio@cap.ru, mio4@cap.ru электрон адрессемпе хыпарлама ыйтать.

Патӑрьел райнӗнче ҫуралса ӳснӗ, Нижневартовскра ҫемйипе 10 ҫул ытла пурӑннӑ арҫынна тайгара персе вӗлернӗ. Вӑл ун чухне сунарта пулнӑ.

Ханты-Манси автономи автономи округӗнчи следстви комитечӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, арҫын пульницӑра сывлама пӑрахнӑ. 42 ҫултискере асӑрхамасӑр пенӗ. Ку пӑтӑрмах ҫу уйӑхӗн 23-мӗшӗнче пулнӑ. Арҫыннӑн виллине тӑван тӑрӑхне паян илсе килнӗ.

Патӑрьел районӗн арҫынни сунара упа тытма юлташӗпе кайнӑ. Лешӗ асӑрхамасӑр ӑна пенӗ. Пуля витӗрех тухнӑ. Пирӗн ентеш пульницӑра темиҫе сехетрен вилнӗ.

Ку пӑтӑрмах тӗлӗшпе «Асӑрханмасӑр вилӗм кӳнӗшӗн» статьяпа пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Арҫыннӑн икӗ ачипе арӑмӗ тӑлӑха юлнӑ.

Тӗменти Акатуй

Тӗмен хулинче ӗнер чӑвашсен Акатуйӗ иртнӗ. Вӑл тӑрӑхра пурӑнакан йӑхташӑмӑрсемшӗн вӑл чӑн-чӑн уяв пулнине «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче паян хыпарланӑ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, Тӗменти уява Свердловск облаҫӗнчен ҫитнӗ ҫын та пур.

«Хӑшӗ-пӗри чӑвашла пӗлмест, анчах йӑх-несӗлӗсене сума сӑвать, хӑйӗнче чӑваш юнӗ чупнине лайӑх пӗлет. 75-ри Нина Волова, ав, Тюмене Свердловск облаҫӗнчи Богданович ялӗнчен ҫитнӗ. «Манӑн Акатуя каяс килет, анчах укҫа ҫук», — тенӗ иккен вӑл ывӑлне. Нина Васильевна Тӗмене ҫитес тесе 2 кун ҫӗрулми сутнӑ. Ҫунатланнӑ хастар хӗрарӑм ӗнер Акатуйра савӑннӑ.

Свердловск облаҫӗнчи хӗрарӑм утӑмӗ аякри чӑвашсем тӑван халӑхӑмӑр культуришӗн, тӑван чӗлхешӗн, пуян эткерлӗхӗшӗн чӑннипех те тунсӑхланине ҫирӗплетекен тӗслӗх тесе хӑюллӑнах калама пулать.

Шупашкар районӗнчи Мамка ялӗнче пурӑнакансем чан ҫапаҫҫӗ. Ялти пӗртен-пӗр пӗве шурлӑха ҫаврӑнма пултарать.

Ҫуркунне Ишлей ял тӑрӑхне кӗрекен пӗве чӑтайман – ишӗлсе аннӑ. Кун хыҫҫӑн пӗвере шыв шайӗ чакнӑ. Унӑн хуҫи ҫук. Эппин, гидротехника сооруженине камӑн юсамалла?

Халӑх пӗвене юсаттарассишӗн тӑватӑ ҫул тӑрӑшать. Анчах вырӑнти тӳре-шара хӑнк та тумасть. Бетон арканма тытӑннӑ, тӑпра ишӗлме пуҫланӑ. Ҫутҫанталӑк министерстви пӗвене вырӑнти влаҫ балансӗ ҫине илме сӗнет. Анчах лешсем илмеҫҫӗ.

Пушар тухсан мӗн тумалла? Ара, пӗверен шыв илме ҫук-ҫке. Вырӑнти влаҫ хӑйӗн балансӗ ҫине илменнипе юсав тӑвасшӑн мар. Тӳре-шара пӗвене сад юлташлӑхӗ ҫине куҫарма, кайран ятарлӑ программӑсене хутшӑнма сӗнет.

Халӑх вара мӗн тумаллине пӗлмест. Кӗҫех ҫыран ишӗлме пуҫлас хӑрушлӑх пысӑк. Тата ялта шывсӑр пурӑнма май ҫук.

Чӑваш Енре ҫуралнӑ спортсмена Спорт арбитраж сучӗ дисквалификациленӗ. Вӑл ӑмӑртусене 4 ҫул хутшӑнаймӗ.

Пӗтӗм Раҫҫейри ҫӑмӑл атлетика федерацийӗн сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, Петр Трофимова антидопинг йӗркине пӑснӑшӑн дисквалификациленӗ – 4 ҫуллӑха. Срока 2016 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 3-мӗшӗнчен шутлама тытӑннӑ. Вӑл 2020 ҫулхи чӳкӗн 3-мӗшӗччен ӑмӑртусене хутшӑнаймӗ. 2009 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 13-мӗшӗнчен пуҫласа 2013 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗччен ҫӗнсе илнӗ ӑнӑҫусене те пӑрахӑҫлӗҫ.

Сӑмах май, юлашки вӑхӑтра Петр Трофимов Мускав тата Чӑваш Ен чысне хӳтӗленӗ.