Ҫӗнӗ цехра

Ҫак кунсенче Патарьел районӗнчи Турхан ялӗнче ҫӗнӗ ҫӗвӗ цехӗ хута кайрӗ. Вӑл Шупашкарти «Гарус» ТМЯО уйрӑмӗ пулать. Пӳлӗме ялти административлӑ ҫуртра тара илнӗ.

Паянхи кун тӗлне цехра 8 ҫын ӗҫлет — вӗсем Турхан тата ҫывӑхри ял ҫыннисем (Упамса, Шӑхач, Ҫӗньял, Аслӑ Чемен).

Романова Людмила Геннадьевна бригадир ертсе пынипе цех ӗҫченӗсем хӗрарӑмсем валли 307 комплект ҫиелтен тӑхӑнмалли тум ҫӗлеме те ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ.

Мӗнех, ҫӗнӗ ӗҫре вӗсене пурне те ӑнӑҫу сунар.

Вера Соколова

Португалири Барселона хулинче хальхи вӑхӑтра Европӑн ҫӑмӑл атлетика чемпионачӗ иртет. Паян ирхине хӑварт утас енӗпе хӗрарӑмсем ӑмӑртрӗҫ. 20 ҫухрӑм тӑршшӗ ҫула утса тухса пӗтӗм малти вырӑнсене пирӗн Раҫҫей хӗрӗсем йышӑнчӗҫ — вӗсен шутӗнче Вера Соколова та.

Пӗрремӗш вырӑна Ольга Каниськина тухрӗ, иккӗмӗшне — Анися Кирдяпкина. Вера Соколова вара виҫҫӗмеш утса тухрӗ. «Весь спорт» хыпар агентстви пӗлтернӗ тӑрӑх Вера юлашки самантра ҫеҫ испанпа нимӗҫ спортсменкисене иртсе кайма май тупнӑ. 20 ҫухрӑм утса тухма ӑна 1 сехет те 29 минут та 32 ҫеккунт кирлӗ пулнӑ (Олгӑран минут та 48 ҫеккунт каярах ҫитнӗ).

Хальхи вӑхӑтра Раҫҫей спортсменӗсем Барселонӑри чемпионатра пурӗ 5 ылттӑн медаль ҫӗнсе илнӗ.

Вера Соколова 1987 ҫулхи ҫертмен 8-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Анаткас Апаш ялта ҫуралнӑ. Чуманкасси вӑтам шкулне вӗренсе пӗтернӗ. Ҫӑмӑл атлетикӑн тӗнче шайенчи спорт ӑсти. 2003 ҫулта тӗнче ӑмартӑвӗнче хӗрсен хушшинче 5 ҫухрӑм утса мала тухнӑ.

Малалла...

Комбайна канма памаҫҫӗ

Трак тӑрӑхӗнче вырма ӗҫҫи хӗрсех пырать. Район администрацийӗн ял хуҫалӑх пайӗ пӗлтернӗ тӑрӑх паянхи кун тӗлне 1456 гектар ҫинче тӗш тырӑ вырса тата ҫапса илнӗ. Вӑл типӗ ҫанталӑкра упранса юлнӑ лаптӑкӑн 31 проценчӗ пулать. Кӗрхи тӗш тыррӑн пӗтӗмӗшле лаптӑкне илес пулсан, унӑн 91 процентне ҫапса илнӗ те ӗнтӗ. Уй-хирте пӗтӗмпе 22 комбайн ӗҫлет.

Тырпула пухса кӗртессипе пӗрлех выльӑх-чӗрлӗх апачӗ хатӗрлесси те кал-кал пырать. Фермерсем тата коллективлӑ хуҫалӑхсем ҫапса илнӗ лаптӑксенчи улӑма ҫийӗнчех урана хываҫҫӗ. Улӑма пӗтӗмпе 995 гектартан пухса хунӑ. Улӑмран пушаннӑ лаптӑксенчен 230 гектарне сухаласа пӑрахнӑ. Выльӑх-чӗрлӗхе тӗрӗс-тӗкел хӗл каҫарассипе те тимлеҫҫӗ трак енсем. Ку таранччен 1850 т утӑ (67,6%), 4220 т сенажа (95,5%), 2380 т силос (37,2%) хатӗрленӗ.

Килес ҫулхи тыппул шӑпи ҫинчен те манмаҫҫӗ красноармейскисем. Кӗр тыррисем акса хӑварма 1806 га ҫӗр хатӗр те ӗнтӗ.

Чӑрӑшкасси пӗви. 2006, утӑ, 31.

Шупашкар районне кӗрекен ял тӑрӑхӗсем те, хӑш-пӗрисемсӗр пуҫне, уяр ҫанталӑка пула йывӑрвӑрлӑха кӗрсе ӳкнӗ. Сӑмахран, Чӑрӑшкасси ял тӑрӑхне кӗрекен ялсенче те шыв уҫлакан башньӑсем чӑтаймаҫҫӗ. Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнине пула шыв ҫитми пулнӑ. Ял тӑрӑх пуҫлӑхӗ: «Шыв пурне те кирлӗ, ҫынсене те, ӳсентӑрансене те, выльӑх-чӗрлӗхне те. Насусӗсем чӑттӑрччӗ ҫеҫ», — тет.

Чӑрӑшкасси ял тӑрӑхӗнчи лару-тӑру ҫакнашкал: кӑҫалхи ҫанталӑка пула ҫӑлсем типсех ларнӑ. Ҫырма таврашӗнчи пӗвесем те малттанхи шая ҫитеймеҫҫӗ. Чӑрӑшкассинчи ҫырмара 1985-86 ҫулсенче бетон ҫаврашкасем ярса ҫӑл тунӑ пулнӑ. Вӑл ҫӑла Дмитрий Серебряков ҫине тӑнипе алтнӑ, вырнаҫтарнӑ. Пурӑна киле, ялсенче шыв салатакан колонкӑсем ӗҫлеме тытӑнсан, ҫак ҫӑл пирки халӑх маннӑ. Кам утас килтӗр ӗнтӗ ҫырмана? Малтан унти шыва ӑсма халӑх утатчӗ. Халӑхӑн авалхи йӑлипе ҫӗнӗ мӑшӑра шыв ҫулӗ пуҫлама илсе кайни те пулнӑ.

Кӑҫал ҫак ҫӑла каллех чун кӗчӗ темелле. Халӗ унта халӑх бидонсемпе те витресемпе шыв ӑсма ҫӳрет. Колонкӑсем шыв парсах кайман чухне вӑл чухах пулчӗ.

Малалла...

Пӑрӑнтӑк ялӗ картта ҫинче

Атӑл тӑрӑхӗнче шӑрӑх ҫанталӑк хуҫаланать. Ҫумӑрӗ те пулин ҫумасть-ҫке. Ҫакнашкал лару-тӑру хӑш-пӗр ыйтӑва уҫӑмлӑн ҫӗклет, уйрӑмах халӑха шывпа тивӗҫтерессине. Шыв пулмасан кӑҫалхи ҫу кунӗнче ытла та йывӑр-ҫке — ҫӑлкуҫсем типе-типе лараҫҫӗ, юханшывсемпе пӗвесенче шыв хухать. Пӗлтӗр кӑна сиксе каҫмалла мар шыв урлӑ кӑҫал ним мар утса каҫан. Ялти шыв башни ӗҫлемесен вара — чӗр нуша.

Ял халӑхӗ вара кӑҫал тинех манӑҫа тухнӑ ҫӑлсемпе ҫӑлкуҫсем пирки асаиле пуҫларӗ. Трак тӑрӑхӗнчи Пӑрӑнтӑк ҫыннисем те хӑйсен ҫӑлкуҫне тирпей кӗртме шутларӗҫ. Гагарин урамӗнче пурӑнакансем утӑн 21-мӗшӗнче пухӑнчӗҫ те кӗреҫесем йӑтса ҫав ҫӑлкуҫа тасатрӗҫ. Романов Вячеслав, Митрофанов Вениамин, Герасимов Геннадий, Иванов Валерий, Максимов Владимир кунӗпе ӗҫлерӗҫ те ҫӑлкуҫа тирпей кӗртрӗҫех.

Халӗ ӗнтӗ кунти сиплӗ шыва пурте килсе ӗҫейреҫҫӗ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче Улькка Эльменӗн «Ҫирӗп чунлисем телейлӗ» ятлӑ ҫӗнӗ кӗнеке пичетленсе тухрӗ.

Унта кӗнӗ повеҫсемпе калаври ӗҫ-пуҫ паянхи улшӑнса тӑракан саманари пӑтӑрмахлӑ ҫаврӑмсенче пулса иртет. Этем чунӗ тата сипечӗ темле йывӑрлӑха та ҫӗнтернине, ҫирӗп кӑмӑллӑ ҫынсем хӑйсен телейне яланах тупнине автор пурнӑҫри кӑткӑс самантсем, геройсен характерӗ витӗр ӗнентерӳллӗн те туйӑмлӑн кӑтартать. Шӑпа тени ют ҫынсенчен е кӗтменлӗхсенчен мар, этемрен хӑйӗнчен кӑна килнине кӑсӑклӑ сюжет йӗрӗсем уҫҫӑн та курӑмлӑн палӑртаҫҫӗ. Кӗнекери тӗп харкамҫӑ — паянхи хӗрарӑм, вӑл элекпе суяна, тӗрлӗ пӑтӑрмаха ҫӗнтерсе чунӗпе ҫирӗпленсе тухма вӑй ҫитерет. Ҫыравҫӑ чӑваш ялӗ сывлӑш ҫавӑрса илсе ҫӗнӗрен мӑнаҫлӑн чӗрӗлсе тӑрассине, халӑх кун-ҫулӗнче тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнассине чунтан ӗненет.

«Ҫирӗп чунлисем телейлӗ» повесть пуҫласа пичетленет, ытти хайлавсене вулакансем ыйтнипе кӗнекене тепӗр хут кӗртнӗ.

Кӗнекене Шупшкарти «Книжные новинки» лавккасенче туянма пултаратӑр.

Картлашкапа анса хӑпарма ҫӑмӑл

Шӑрӑх... термометр 30-40 градус кӑтартать. Пӗвесем, юханшывсем типеҫҫӗ. Ял халӑхӗ ҫӑлкуҫсене тасатма тухни ку ҫул йӑлана кӗчӗ ӗнтӗ. Пӗр ял тӑрӑхӗнчен, тепӗр ял тӑрӑхӗнчен хыпар килет — ял халӑхӗ нимелле вырӑнти ҫӑлкуҫсене тасатать, тирпей кӗртет.

Ак нумай пулмасть, утӑн 17-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Карапаш ял ҫыннисем те хӑйсен ҫӑлкуҫне тасатма тухнӑ. Хурӑн карти урамӗнчи (вырӑсла Березовая) кашни килтен ҫак сӑваплӑ ӗҫе пуҫтарӑннӑ. Хӑйсемпе пӗрле кам витре, кам кӗреҫе илсе тухнӑ. Вӗтӗр-шакӑр та юлман — аслисемпе пӗрле ӗҫлеме тухнӑ. Нимене пурӗ вӑтӑр ытла ҫын пуҫтарӑннӑ.

Маларах ку ҫӑлкуҫ пури йывӑҫран пулнӑ. Каярах тимӗртен туса хунӑ пулнӑ. Чылай хушӑ усӑ курманран ӑна курӑк та таптаса илнӗччӗ. Кункра патне ҫын ҫӳрет-ха, ҫӑл шывӗ патне каякан ҫул вара манӑҫа туха пуҫланӑччӗ.

Ҫӑлкуҫа юлашки хут 2004 ҫулта тасатнӑ. Ӑна тасатса, тирпейлесе тӑраканни Оливанов Вячеслав Гаврилович пулнӑ. Шел те, вӑл ҫӗре кӗнӗ хыҫҫӑн ун ӗҫне тӑсакан пулман. Ҫакна асра тытса ӗнтӗ кӑҫал ҫӑлкуҫа ял халӑхӗ тирпейлесех терӗ.

Малалла...

Семиловӑри пушар

Чулхула облаҫӗнчи Выкса районне кӗрекен Семилово ялта пысӑк инкек сиксе тухнӑ — 34 киллӗ ялта 25 ҫурт ҫунса кӗлленнӗ. Хӑрушӑ пушар утӑн 25-мӗшӗнче, вырсарникун, алхаснӑ. Вырӑнти МЧС пӗлтернӗ тӑрӑх пӗр ҫын та суранланман. Кил-ҫуртсар юлнӑ ҫынсене (ялта пурӗ 49 ҫын пурӑннӑ) юнашарти Ҫӗнӗ Дмитриевкӑри шкулта вырнаҫтарнӑ. Халӗ вӗсемпе психиатрсем ӗҫлеҫҫӗ.

Пушар Кисан облаҫӗ енчен килнӗ иккен, ун лаптӑкӗ 2 пин гектара сарӑлнӑ. Вут-ҫулӑм хальхи вӑхӑтра Сноведьпе Норковка ялсемпе, Осиповкӑпа Унор посёлоксем патне ҫывхарать. Вӗсенче пырӑнакан ҫынсен те хӑйсен килӗсене пӑрахса кайма тивет пулмалла.

Пушарпа пурӗ 437 ҫын кӗрешет, вӗсене пулӑшма салтаксене те янӑ.

Правительство ҫурчӗн Пысӑк лару залӗ

Утӑн 28-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн черетсӗр 30-мӗш ларӑвӗ иртӗ. Пуҫламӑшӗ — 14 сехетре.

Правительство ҫурчӗн Пысӑк лару залне пухӑнса депутатсен пӗртен-пӗр ыйту сӳтсе явмалла пулӗ — Д. Медведев сӗннӗ Игнатьев Михаил Васильевич Чӑваш Ен президенчӗн вырӑнне йышӑнма тивӗҫлӗ е ҫук. Пулас президент кандидатурине Раҫҫей президенчӗ утӑн 21-мӗшӗнче тӑратсаччӗ.

Ларӑва пухӑннӑ депутатсем умӗнче Рапота Г.А., Атӑлҫи федераллӑ округри Раҫҫей Президенчӗн тулли праваллӑ представителӗ сӑмах тухса калӗ.

Шифер сӳтеҫҫӗ

Хусанушкӑнь ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем ҫуллахи вӑхӑтра ахаль лармаҫҫӗ — вулавӑшсене, культура ҫурчӗсене юсаҫҫӗ, ҫӗнетеҫҫӗ. Нумай пулмасть Якунекассинчи вулавӑш умӗнче карта тытса тухрӗҫ, керамика плитисенчен тротуар сарчӗҫ, тӑррине тата чӳречисене сӑрласа тухрӗҫ. Халӗ вара черетпе Иккӗмӗш Хурамашри культура ҫуртне тирпей кӳме тытӑнчӗҫ — стенисемпе чӳречисене сӑрлама та ӗлкӗрчӗҫ ӗнтӗ. Ҫурт тӑрринчи шифер тахҫанхиех, ҫавӑнпа ӑна та хальхи вӑхӑтра анлӑ усӑ куракан профнастилпа улӑштарасшӑн.

Ку ӗҫре вӗсене ялти ҫамрӑксем те пулӑшаҫҫӗ — культура ҫурчӗ ытларах вӗсене кирлӗ-ҫке.

Сӑнӳкерчӗксем