Утӑн 3-мӗшӗнче Нурлатра чӑваш культурин «Уяв» праҫникӗ пулать, 2006 ҫултанпах ҫакӑнта иртет вӑл. Кӑҫал унта республикӑмӑртан, кӳршӗллӗ регионсенчен 50 чӑваш фольклор ушкӑнӗ хутшӑнать. Илемлӗ пултарулӑх коллективӗсемсӗр пуҫне Шупашкартан килнӗ профессионал-юрӑҫсем те халӑх кӑмӑлне ҫавӑрӗҫ. Уява пыракансем чӑваш апачӗсене, кил-ҫурт хуҫалӑхне, вӑййисене курса хаклӗҫ. Ҫавӑн пекех кӑмӑла каякан пикепе яша «Уяв пикипе» «Уяв паттӑрӗ» ят илме пулӑшма пулать.

«Валинке» ушкӑн

2010 ҫулхи ҫӗртмен 25-27-мӗшӗсенче паллӑ вырӑс тӗпчевҫин, этнографӑн тата фольклористӑн Д.К. Зеленинӑн тӑван кӗтесӗнче — Удмурт Республикин Завьялов районӗнчи Люк ялӗнче — регионсем хушшинчи «Окно в небо» (Тӳпе чӳречи) V фольклор фестивалӗ иртрӗ.

Фестивале тӗрлӗ халӑхсен хушшинчи шанӑҫлӑхпа туслӑха ҫирӗплетес, пӗр-пӗрне лайӑхрах ӑнланас тӗллевпе ирттереҫҫӗ. Кӑҫал фестивалӑн тӗп теми «Халӑх йӑлине кӗнӗ вӑйӑсем» пулчӗ.

Фестивале Элӗк ял тӑрӑхӗн культурӑпа кану центрӗ ҫумӗнчи «Валинке» халӑх пултарулӑхӗн ушкӑнӗ те кайнӑ. Вӑл 17 ӗнтӗ хӑйӗн юрри-ташшисемпе ҫынсене савӑнтарать. Ушкӑн хастарӗсем Элӗк енчи чӑвашсен авалхи юрри-ташшине упраса хӑварас тӗлӗшпе нумай ӗҫлеҫҫӗ. Ача-пӑчана та хутшӑнтараҫҫӗ — вӗсем тем тесен те пирӗн пуласлӑх. Юлашки ҫулсенче «валинкесем» Чулхула, Сарӑту, Суздаль, Мускав, Питӗр, Богородск тата ытти хуласене ҫитрӗҫ, чӑваш юрри-ташшисемпе паллаштарчӗҫ.

Фестивале «Валинке» пушӑ кайман, вӑйӑсем хатӗрлесе кайнӑ. Унсӑр пуҫне ушкӑн хӑйӗн пултарулӑхне «Пурнӑҫа ырласа» ташӑ-кевӗ композицинче кӑтартрӗ.

Малалла...

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑҫлӑлӑхӗсен интитутӗнче ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче археологи ӗҫне тума ирӗк илнӗ хыҫҫӑн Ҫӗмӗрле районӗнчи Якуртушкӑнь ял тӑрӑхне кӗрекен Эскетен ял ҫыннисем авалхи тимӗр ӗмӗрӗнчи Холаҫӳч лаптӑкне хӑт кӗртме пуҫларӗҫ.

Ҫӗртмен 27-мӗшӗ ҫанталӑк шӑрӑх тӑчӗ пулин те Якуртушкӑнь шкулӗнче вӗренекен ачасем хулаш вырӑнне хӑт кӗртме тухрӗҫ. Федоров Михаил (10 класс), унӑн шӑллӗсем Сергейпа (8 класс) Владимир (8 класс), ҫавӑн пекех Улисов Антон (9 класс), Кульев Владимир (8 класс) тата Ефатеров Иван (вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарти 6-мӗш шкулта 10 класра вӗренет) кун хушшинче картлашкасем туса тухма тӗллев лартрӗҫ. Ӗҫе вырӑнти таврапӗлӳҫӗ Анатолий Пояндаев ертсе пычӗ. Ачасем кун хушшинче Кармал шывӗ урлӑ хыр шӑччисене усӑ курса 12 метр вӑрӑмӑш каҫӑ хатӗрлерӗҫ, картлашкасем туса хӑварчӗҫ.

Холаҫуч археологи эскерӗ (объекчӗ) 2006 ҫултанпа республика шайӗнче археологи палӑкӗ пек упранать.

Малалла...

Нумай пулмасть Тутарстанӑн Теччӗ районӗнчи чӑваш центрӗн ертӳҫи Владимир Григорьевич Вериялов ҫӗнӗ кӗнеке кӑларчӗ — кун пирки «Сувар» хаҫат пӗлтерет. 100 экземплярлӑ «Чувашские населенные пункты. Тетюшский муниципальный район Республики Татарстан» кӗнекене Теччӗ районӗ 80 ҫул тултарнине халалласа кӑларнӑ.

Кӗнекере чӑваш халӑх академикӗ Теччӗ тӑрӑхӗнчи мӗнпур чӑваш ялӗ ҫинчен ҫырса кӑтартнӑ: Пухтел, Аслӑ Ӑнӑ, Ивански, Кӑнна Кушки, Ҫӗньял, Победа, Таяпа, Чакӑлтӑм, Хупкӗпер, Таркан Пуҫ, Юккел, Кушкуй, Шанчӑ, Кивьял, Ҫармӑс, Чӑваш Чураппанӗ. Кашни яла сӑнланӑ чух автор малтан ялӑн географилле вырӑнне илсе кӑтартать. Хусантан миҫе ҫухрӑмра вӑл, Пӑваран.

Малалла...

Килӗрех! Хапӑлласа кӗтсе илӗҫ!

Мӑн Ҫавал шывӗ хӗрринче ҫулран ҫул пухӑнакан ярмӑркка кӑҫал утӑ уйӑхӗн 8-пе 11-мӗшӗсенче иртӗ.

Ҫӗрпӳ ярмӑркки ирттернӗ вырӑн авал ҫул хӗрринче вырнаҫнӑ. Хусана каякан ҫул шӑп та лӑп Ҫӗрпӳ витӗр тухнӑ пулнӑ (Ҫӗрпӳ кӗперне те ахаль унта туман — вӑл ҫул ҫинче пулнӑ) — халӗ вара М7 ятлӑ ҫул хула айӑккипе пӑрӑнса иртет. Ӗлӗк-авал (халӗ те ҫавнашкалах!) суту-илӳ пысӑк вырӑн йышӑннӑ. Япаласене хальхи пек таҫти ҫӗршывсенчен кӳрсе килеймен — килти ӗҫре тӑтӑшах усӑ курмалли хатӗрсене ял ҫынни хӑйех ӑсталанӑ. Сутма вара тӗрлӗ ярмӑрккасене, пасарсене ҫӳренӗ. Унтах хӑй ӑсталама пӗлмен кирлӗ япала туяннӑ. Ҫӗрпӳ хули мӗн авалтан паллӑ — пасар-ярмӑркка йӗркелемелли питӗ лайӑх вырӑн пулнӑ. Унӑн хӑйнеевӗрлӗхӗ те пулнӑ. Вӑл вӑхӑтра хальхи пек кинотеатрсем, культура керменӗсем пулман — халӑх ярмӑрккасенче савӑннӑ. Шӑп ҫавӑн йышши пасар (ярмӑркка) йӗркеленнӗ те ӗнтӗ Ҫӗрпӳ хули ҫывӑхӗнче. Тихвин мӑнастирӗн ҫумӗнче вырнаҫнӑран Тихвин ярмӑркки те тенӗ ӑна.

Малалла...

Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх кӑҫалхи пилӗк уйӑхри демографине пӗтӗмлетнӗ хыҫҫӑн Чӑваш Енре пурӗ 6 433 ача ҫуралнӑ, 7 147 (вӑл шутра ҫулталӑка ҫитмен 31 ача) вилнӗ. Вилнисен шучӗ ҫуралнисенче 11,1% ытларах пулнӑ. Пӗлтӗр ку вӑхӑтри кӑтартусем 19,4%-па танлашнӑ. Ҫуралнисен шучӗ те пӗлтӗрхипе танлаштарсан 69 ытларах (е 1,1%). Вилнисен шучӗ 5,9% чакнӑ (е 452 ҫын сахалтарах).

Чӑваш Енӗн пур муниципалитетӗнче те тенӗ пекех халӑх йышӗ чакнӑ, Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче тата Шупашкар районӗнче — ӳснӗ. Ҫын йышӗ чи нумай Ҫӗмӗрле (-16%), Улатӑр (-12,5), Пӑрачкав (-12,2), Хӗрлӗ Чутай (-11,7) тата Куславкка (-10,1) районӗсенче чакнӑ.

Пӗлтӗрхипе танлаштарсан 51 ҫемье ытларах (пурӗ 2 643 мӑшӑрланнӑ) ҫавӑрнӑ. Уйрӑлакансен йышӗ чакнӑ — пӗлтӗрхинчен 277 ҫемье сахалрах саланнӑ.

ASCAP сайчӗ

Нумай пулмасть ASCAP (Америкӑри кӗвӗҫӗсен, авторсен тата издательсен пӗрлӗхӗ) организаци хӑйӗн пайташӗсене ҫыру валеҫнӗ — унта Creative Commons, EFF, Public Knowledge йышши пӗрлӗхсемпе кӗрешме нимелле укҫа пухма пуҫлани пирки пӗлтернӗ. Creative Commons вӗсен хушшинче чи палли — ку пӗрлӗхсем контента ирӗклӗ сарма май паракан юхӑма тытса тӑраҫҫӗ.

«Паян, — тенӗ ҫырура, — пирӗн ума хальччен курман пысӑк йывӑрлӑх тухса тӑрать. Creative Commons, EFF, Public Knowledge йышши пысӑк енчӗклӗ техно-компанисем пирӗн Copyright вырӑнне Copyleft йышӑнтарас тесе ырми-канми ӗҫлеҫҫӗ. Вӗсем хӑйсене потребительсен прависене хӳтӗлекен пек кӑтартаҫҫӗ, анчах та тӗрӗссипе вӗсем пирӗн юрӑсемшӗн тӳлесшӗн мар ҫеҫ. Вӗсен тӗллевӗ — пирӗн юрӑсем тӳлевсӗр пулмалли пирки пӗлтересси ҫеҫ.»

Creative Commons пӗрлӗх, тӗрӗссипе каласан, хайлавсене автор правипе (copyright) кӑларакансене ним енчен те хӗсӗрлемест. Хӑйсен ӗҫӗсене ку лицензипе кӑларакансем хайлавсене ҫынсем патне ытларах ҫитерме ҫеҫ пулӑшать. Creative Commons лицензине аталантарма пулӑшакансем Copyright хальхи вӑхӑт ыйтнине тивӗҫтереймест теҫҫӗ.

Creative Commons-ӑн (чӑвашла та вырӑсла та куҫарӑвӗ ҫирӗпленмен-ха) тӗп тивӗҫӗ — автор валли хайлавӑн хӑш-пӗр прависене халӑха пама майсем тӑвасси.

Малалла...

Чыслав саманчӗ

Терентий Парамонович Дверенин алӗҫ ӑсти Чӑваш патшалӑх премине тивӗҫнӗ. Ӑна вӑл Н.В.Федоров Президентӑмӑр аллинчен Чӑваш Республики 90 ҫул тултарнине уявланӑ кунсенче илчӗ.

Карло Атте («Буратино» юмахри сӑнар) ӗҫне малалла тӑсаканӗ Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Ҫичӗпӳртре пурӑнать. 90 ҫулти Терентий Парамонович Дверенин хӑйӗн пуканисене пилӗк ҫул каялла ҫеҫ ӑсталама пуҫланӑ пулин те унӑн «буратинисене» районта ҫеҫ мар, республикӑра та, Раҫҫейре те лайӑх пӗлеҫҫӗ.

Конкурс! Конкурс! Конкурс!

Сирӗнтен пулӑшу кӗтеҫҫӗ!

Республикӑри чи паллӑ «Янташ» ушкӑн ят улӑштарать!

А.Н. Никитин композиторӑн 2 «Янташ» ушкӑн. Вӗсенчен пӗрисем ят улӑштараҫҫӗ — аслисем (Римма, Слава, Надя, Леня, Галя, Валера, Леня) текех янташ мар! Вӗсем ҫӗнӗ ушкӑн ятне шыраҫҫӗ!

Ушкӑн ячӗ кӗске пулмалла, хитре янӑрамалла.

Ҫӗнтерӳҫӗне ҫӗнӗ юрӑсен пуххи кӗтет!

1937 ҫулхи ялав

Шӑп та лӑп 90 ҫул каялла чӑваш халӑхӗ хӑйсен патшалӑхне, республикӑна, туса хума май тупнӑ. Чи малтан, паллах, вӑл автономи шайӗнче ҫеҫ пулнӑ, анчах та темиҫе ӗмӗр хушши, тутарсемпе монголсем Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхне аркатнӑ хыҫҫӑн, патшалӑхлӑ пулса тӑни халӑхшӑн питӗ пӗлтерӗшлӗ пулнӑ!

Хальхи вӑхӑтра ҫӗртмен 24-мӗшӗ чӑвашра — уяв кунӗ. Ӑна 15 ҫул уявлатпӑр ӗнтӗ, 1995 ҫултанпа. Республика кунӗнче культурӑпа, экономикӑпа, спортпа ҫыхӑннӑ тӗрлӗ мероприятисем иртеҫҫӗ — Акатуй, «Раҫҫей ҫӑлкуҫӗсем» фестиваль, Шупашкарти экономика канашлӑвӗ, «Ал ӑстиллӗ Руҫ», Пӗтӗм тӗнчери фейерверксен фестивалӗ, «Регионсем хушшинчи ҫыхӑну» курав, ҫуллахи ял спорт вӑййисем тата ыт.те. Уявӗ те пӗр кун мар, темиҫе кун пырать.

Пирӗн пӗрлӗх пурне те ҫак уяв ячӗпе саламлать!

Чӑвашсем! Пӗрле пулар! Кӳренӳсене, тӗрлӗ йывӑрлӑхсене ҫӗнтерсе малалла утар! Малашлӑха хамӑр туптар!