Шупашкар район ҫынни Украинӑри Харьков хулин хисеплӗ ҫынни пулса тӑнӑ. Ҫак чыса асӑннӑ районти Якимово (1961 ҫулта Шупашкар хулине кӗнӗ) ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Михаил Карпеев тивӗҫнӗ.

Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи умӗн вӑл Шупашкарти аэроклуба ҫӳренӗ, унтан Ҫар ретне тӑнӑ. Кӗҫех Карпеев та вӑрҫа лекет. Самолетпа вӑл 310 хутчен сывлӑша ҫӗкленнӗ. Ҫӗнтерӳ кунӗ тӗлне вӑл Совет Союзӗн Геройӗ ята тивӗҫме ӗлкӗрнӗ.

Вӑрҫӑ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн Карпеев авиацин генерал-майорӗ ҫар авиацийӗ валли специалистсем хатӗрленӗ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче Афганистанра командировкӑра пулнӑ.

Тӑхӑр теҫеткене ҫитнӗ пулин те Михаил Карпеев общество пурнӑҫне хастар хутшӑнать иккен.

Кам ӑҫта ӗҫлет, ҫавӑнта пуять теҫҫӗ те, чӑнахах та пуль тесси патнех ҫитетӗн вара хӑш чух. Е тата укҫа тесен шапа та алӑ тӑснӑ каларӑш та вырӑнлӑ пек туйӑнать. Ҫамрӑклах теприсем сӗмсӗр те выҫӑ куҫлӑ пулни те тӗлӗнтерет.

Акӑ, Санкт-Петербургри патшалӑх инженерипе экономика университечӗн Шупашкарти филиалӗн пӗр пайӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫне виҫӗ теҫеткене те ярса пусман хӗрарӑм ертсе пынӑ. Пӗринче вӑл куҫӑнсӑр майпа вӗренекен студент амӑшӗнчен хайхин ывӑлне зачет тытма, курс тата ытти ӗҫсене ҫӑмӑллӑнах хӳтӗлеме, диплом умӗнхи практикӑна тухнӑ тесе ӗнентерме хӑй пырса ҫӳремесӗрех пулӑшатӑп тесе пӗтӗмпе 140 пин тенкӗ илнӗ. Студентӑн амӑшӗ те пуянскер пулнӑ-тӑр ҫав — ара, ун чухлӗ укҫана пухас тесен ахаль-махаль ҫыннӑн мӗн чухлӗ тар тӑкмалла. Харӑс тыттарман-ха та — 2009 ҫулхи кӑрлачран тытӑнса 2011 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗ таран.

Ывӑлӗшӗн чупса ҫӳреме хӑнӑхнӑ амӑшӗ ҫав хӗрарӑма кунсӑр пуҫне тепӗр 100 пин тенкӗ укҫана вӗреннишӗн тӳлеме тесе тыттарнӑ. Вӗренӳ учрежденийӗнче пукан йышӑнаканскер 47 пинне кӑна кассӑна хывнӑ, ыттине кӗсьене пӗтӗрсе чикнӗ. Ку лару-тӑрура чи кӑсӑкли — студента ӗлкӗрсе пыраймасть тата вӗреннишӗн укҫа тӳлемест тесе 2011 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнчех кӑларса янӑ пулнӑ иккен.

Малалла...

Чӑваш Ен могулисчӗ Елена Муратова ҫӗршывӑн Олимп сборнӑйне кӗрес шанчӑк пур. Унӑн ятне кандидатсен йышне кӗртнӗ. Олимп вӑййине хутшӑнма пултаракансен йышӗнче пӗтӗмпе 530 спортсмен иккен. Вӗсенчен пӗри, эсир ӑнлантӑр ӗнтӗ, — Елена Муратова.

Халӗ могул енӗпе Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ ушкӑнӗ Чилири йӗлтӗрпе ту ҫинчен ярӑнмалли Валье-Невадо курортра пухӑннӑ. Юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗнче спортсменсем Сочире вунӑ кунлӑха пуҫтарӑнӗҫ. Унта вӗсем тренировка ирттерӗҫ. Раштав уйӑхӗн 13–14-мӗшӗсенче вара Финляндире Тӗнче кубокӗ шайӗнчи ӑмӑрту иртӗ.

Хӗллехи спорт вӑййисен Олимп сборнӑйне пирӗн республикӑран 1972 ҫулта Владимир Воронков йӗлтӗрҫӗ кӗнӗренпе тек никам та лекни пулман. Ун чухне вӑл 10 ҫухрӑма чупассипе чемпион пулса тӑнӑ. Ҫӗршывӑн пӗрлештернӗ ушкӑнне лекекен Чӑваш Ен ҫыннисем каярах пулнӑ-ха, анчах вӗсем е урӑх регионшӑн, е урӑх ҫӗршывшӑн кӗрешӗве тухнӑ. 2006 ҫулта, акӑ, Шупашкарта ҫуралса ӳснӗ Лилия Ефремова биатлонистка Украина ушкӑнӗшӗн тупӑшса спринт енӗпе бронза медале ҫӗнсе илнӗ.

Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенче 2,1 миллион патшалӑх служащийӗнчен 800 ытла ҫынна ирӗксӗр канма янӑ. Уншӑн ӗҫ укҫи тӳлемӗҫ. Кӗтмен-туман ҫӗртен отпуска ӑсатнин сӑлтавӗ — Барак Обам президентпа Конгресри хирӗҫле вӑйсем хыснана килес ҫул валли йышӑнассипе пӗр чӗлхе тупайманни.

Халӗ Америкӑри чылай учреждени хӑйсен ӗҫне чарса лартӗ. Социаллӑ тӳлев илес, ипотека кредичӗшӗн патшалӑхран тӗрев курас тата пӗчӗк бизнеза аталантарма «кӗмӗллӗ» пулас текенсен заявкисене йышӑнма чарӑнаҫҫӗ. Наци паркӗсемпе музейӗсем хупӑнӗҫ, NASA ӗҫлеме чарӑнӗ. Пӗтӗм тӗнчери космос станцийӗсен астронавчӗсемпе вӗҫевне йӗркелесе тӑракан центр кӑна ӗҫлӗ.

Конгреспа президент пӗр чӗлхе тупайманни АПШра унччен те пулнӑ. Федераци правительстви валли укҫа уйӑрассине 1977 ҫултанпа сахалтан та 17 хут чарса лартнӑ-мӗн.

Нумаях пулмасть территорири суйлав комиссийӗсен ертӳҫисене, вӗсен ҫумӗсене тата секретарьсене ятарлӑ курссенче вӗрентсе кӑларнӑ. Виҫӗ кун ӑс пухнӑ хушӑра вӗсене ӗҫре кирлӗ пӗлӗве панӑ. Ӑша хывнине кайран ятарлӑ тест ирттерсе тӗрӗсленӗ. Парта хушшине ларнисенчен 25 проценчӗ тӗп-тӗрӗс хуравланӑ иккен.

Пӗлӗве халь туптанисем — хальтерех суйланнӑ ертӳҫӗсем иккен. Тӗрӗслеве ӑнӑҫлӑ тухнисене квалификацие ӳстернине ӗнентерекен свидетельство панӑ. Каярах парта хушшине участокри суйлав комиссийӗсен ертӳҫисене лартӗҫ.

Пӗтӗм тӗнчери Ватӑсен кунне чи малтан 20-мӗш ӗмӗрӗн вӗҫӗнче Скандинавире уявлама пуҫланӑ, унтан — Америкӑра. ООН йышӑнӑвӗпе ӑна юпан 1-мӗшӗнче паллӑ тӑваҫҫӗ.

Пирӗн ҫӗршывра ку уява 1992 ҫултанпа уявлаҫҫӗ.

Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш ял тӑрӑхӗнче те ку уява ҫулсеренех уявлаҫҫӗ. Ватӑсене вырӑнти шкула хӑнана чӗннӗ. Ватӑсене саламлама районти пенсии фончӗн пуҫлӑхе Алина Ежеева тата администрацирен Алекскй Магаськин хутшӑнчӗҫ.

Штанашри культура ҫуртӗнчи ял библиотекарӗ Надежда Павлова ватӑсене халалласа хӑтлав хатӗрленӗ. Сӑнӳкерчӗксем ҫинче 2013-мӗш ҫулхи юбилярсем. Кӑҫал 60 ҫул тултарнӑ е тултаракансем, вӗсем пурӗ виҫҫӗн: Дерюжин Андрей Михайлович, Захаров Николай Егорович, Русскова Валентина Андреевна.

Трофимов Александр Павловичпа Молярова Зоя Демьяновна — 65 ҫул тултараҫҫӗ. 75 ҫулхисем — Удиванова Елена Дмитриевна, Стеклов Геннадий Афанасьевич, Зотов Анатолий Федорович, Волкова Мария Тихоновна, Пахинова Роза Елисеевна, Логинов Николай Петрович, Ухлинова Анна Васильевна тата Софронова Елена Алексеевна.

Малалла...

Паваркасси, 2011. Николай Плотников сӑнӗ

Чӑваш Ене ылтӑн кӗркунне юпа уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫитме пултарасси пирки хыпарланӑ. Синоптиксене ӗненсен, антициклон пирӗн тӑрӑха икӗ эрнелӗх хитре ҫанталӑк илсе килмелле.

Ҫанталӑк паянтан хитреленме пуҫӑнмалла теҫҫӗ-мӗн тавралӑха сӑнама ятарласа вӗреннӗ ҫынсем. Виҫмине тӗлне атмосфера пусӑмӗ 755 миллиметрпа танлашмалла. Апла тӑк ҫумӑр е йӗпе юр ҫӑвасси иртсе каймалла, анчах каҫсерен ҫанталӑк шӑнтма пуҫлӗ. Ҫил ҫурҫӗр енчен вӗрнине пула сывлӑш температури 3–5 градусран ытла ӑшӑтмӗ.

Ҫумӑр пирки каласан, иртнӗ уйӑхра виҫӗ уйӑх виҫи чухлӗ ҫумӑр ҫунӑ иккен. Типӗ ҫанталӑк авӑнӑн 9-мӗшӗпе 30-мӗшӗнче кӑна пулнӑ. Тата сывлӑш температури 20 градус ӑшӑран ытла хӑпарманни те 1990 ҫултанпа пулман иккен. Авӑн уйӑхӑн 28-мӗшӗнчех юр вӗҫтерни те ир. Ун пек пулӑм юлашки хут 2000-мӗш ҫулта пулнӑ.

Чӑваш Республикин Халӑх пултарулӑхӗн ҫурчӗн халӑхӑн йӑлана кӗнӗ йӗркипе ремеслисен пайӗн специалисчӗсем Тӑвай районне ҫитсе халӑх юррисене шыранӑ. Вӗсем ҫак пурлӑха ӑслӑлӑхпа шырав тӗлӗшӗнчен хак пама тӗллев лартнӑ иккен.

Специалистсем Тӑрмӑш тата Турикас Тушкил ялсенче пулнӑ. Турикас Тушкилте «Сурпан» фольклор ансамбльне ҫӳрекенсенчен ҫырса илнӗ, Тӑрмӑшра — 83 ҫулти Тамара Федоровӑран. Пухма май килнисен шутӗнче — туй, Ҫӑварни, вӑйӑ, хӑна, ташӑ юррисемпе такмаксем, хӗр йӗрри. Сӑмах май, ҫак икӗ ялта туй тата Ҫӑварни юррисене расна шӑрантарнине асӑрханӑ. Чӑннипех те халӑх юрри шутланаканнисене ятарлӑ пухха кӗртсе уйрӑм кӗнекен кӑларма палӑртаҫҫӗ.

Кунта сӑмах савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑласси пирки пырать. Тӗрӗссипе, ҫӗнӗ, 77-мӗш сезона, Чӑваш патшалӑх филармонийӗ ҫурла уйӑхӗнчех пуҫӑннӑ. Вырӑна тухса артистсем темиҫе концерт та кӑтартма ӗлкӗрнӗ.

Красноармейски тата Шупашкар районӗсенче нефтьпе газ отраслӗнче ӗҫлекенсене професси уявӗпе саламланӑ. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне халалланӑ концертпа вара Пӑрачкав районӗнчи педагогсем патне ҫитнӗ. Ҫӗмӗрлере хула кунӗ ячӗпе иртнӗ уява хутшӑннӑ.

Ҫӗнӗ сезона савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура паян, каҫхи ҫичӗ сехетре, уҫма палӑртнӑ. Ун вӑхӑтӗнче «Мюзиклсен ылтӑн хичӗсем» проекта куракан патне ҫитермелле. Сӑмахран, «Нотр дам де Пари», «Ромео и Джульетта», «Призрак оперы», «Млоцарт» тата ытти хайлавпа.

Лапсар ялӗ, Н. Плотников сӑнӗ

Ӗнер каҫхине Чӑваш Ен тӑрӑхӗнче юр ҫума тытӑннӑччӗ. Ку ҫанталӑк кӑнтӑртан килнӗ циклон иртнине пула пирӗн тӑрӑха ларнӑ — паян-ыран антициклон вӑй илмелле, вара хайхи типӗрех ҫанталӑк тӑрӗ. Ҫил ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫран вӗрме тытӑннипе унти сивӗ сывлӑш пирӗн тӑрӑха ҫитнӗ — температура анса ларнипе йӗпе юр ҫыма тытӑннӑ. Ҫапла май паян ирхине ҫынсем шап-шурӑ юр айӗнчи йывӑҫсене сӑнанӑ та ӗнтӗ.

Ҫавах та ку ҫанталӑк пулӑмӗ сиен кӳнӗ-кӳнех. Симӗс ҫулҫӑ тӑкса пӗтереймен йывӑҫсемпе тӗмӗсем йывӑр йӗпе юр айне лекнӗрен хуҫӑлса пӗтнӗ. «Про-город» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх Шупашкарти Семашко, 324-мӗш Стрелок дивизийӗн урамӗсенче йывӑҫсем ӳкнӗ.

Гисметео пӗлтернӗ тӑрӑх эрне вӗҫӗччен ҫанталӑк типӗ тӑрӗ, каҫхи -4 – -1 градус таран сивӗ пулӗ, кӑнтӑрла — +3 – +6. Ӑшӑрах ҫанталӑк тепӗр эрнере ҫитмелле, анчах ҫумӑрсем те пӗрле килӗҫ.