|
Пӑтӑрмахсем
 Пневматика пӑшалӗнчен сиенленнӗ урапа (nn74.ru сайтри сӑн) Юлашки икӗ уйӑхра Шупашкарта транспорта пневматика пӑшалӗнчен пени пирки ҫырса кӑтартнӑччӗ. Пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче пӑшалтан балкон ҫинчен персе темиҫе машинӑна сиенлетнӗ ҫынна тытса чарнӑ. Преступлени тунӑ вӑхӑтра ӑна тӳрех тупса палӑртма май килмен. Йӗрке хуралҫисем ҫамрӑкскере ака уйӑхӗнче, нумаях пулмасть, тытса чарнӑ. Вӑл — 19 ҫулта, Шупашкарта пурӑнать. Вӑл пневматика пӑшалне тата пульӑсене ҫав кун умӗн Ленин Комсомолӗн урамӗнчи суту-илӳ центрӗнче туяннӑ-мӗн. Хайхискер «тавара» тӗрӗслесе пахма шухӑшланӑ. Пӗр хӗр патне хӑнана пынӑ, балкон ҫине тухнӑ та ҫурт умӗнче ларакан темиҫе машинӑна пенӗ. 19 ҫулти каччӑ тӑватӑ машинӑна сиенлетнӗ. Пӗтӗмпе вӑл 80 пин тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ. Халӗ ун телӗшӗпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Каччӑ хӑйӗн айӑпне йышӑнман, ҫӳп-ҫап контейнерӗсене пенине ҫеҫ ҫирӗплетет. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ҫутҫанталӑк
 Ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнчен пуҫласа ҫӗртме уйӑхӗн 5-мӗшӗччен Раҫҫейре Экологи харушсӑрлӑхӗнчен хӳтӗленмелли кунсем иртеҫҫӗ. Ҫак акципе килӗшӳллӗн Чӑваш Енри тӳре-шара «Селфи ҫӳп-ҫапа хирӗҫ» акци пуҫарнӑ. Тӳре-шара ҫак мероприятие чылай ҫын хутшанасса шанать. Ара, сӑн ӳкрӗнме кӑмӑллакан нумай-ҫке. Акцие хутшӑнмашкӑн вара йывӑр мар. Хӑвна кӗсье телефонӗ е фотоаппарат ҫине ҫӳп-ҫап купи патӗнче ӳкермелле. Сӑнӳкерчӗке ЧР Ҫутҫанталӑк министерствинче кӑтартнӑ e-mail ҫине ямалла. Ҫырура телефон номерне, сӑна ӑҫта ӳкернине палӑртмалла. Акци йӗркелӳҫисем каланӑ тӑрӑх, чи хастаррисем «Сӑрҫи» заповедникӑн ҫутҫанталӑк музейне экскурсие кайса курӗҫ. Сӑмах май, селфи — хӑвна хӑв фотоаппарат е кӗсье телефонӗ ҫине сӑн ӳкерни. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Чӑваш Енре чи лайӑх психологсемпе социаллӑ педагогсене палӑртнӑ. Вӗсен йышӗнче республикӑри район-хуласенчи 5 психолог тата 5 социаллӑ педагог. Канашри 11-мӗш шкулти Гульназ Джафарова, Ҫӗнӗ Шупашкарти 6-мӗш гимназири Марина Макарова, республикӑри психологипе педагогика реабилитаци тата коррекци центрӗнчи Сергей Педюсов, Шупашкарти 163-мӗш ача пахчинчи Анастасия Степанова, Шупашкарти 1-мӗш пуҫламӑш шкулти Валентина Степанова чи лайӑх психолог педагогсем пулнӑ. Етӗрне районӗнчи Хучаш шкулӗнчи Елена Албутова, Шупашкарти 64-мӗш шкулти Татьяна Маслова, Улатӑрти 9-мӗш шкулти Наталия Нажалкина, Канашри строительство техникумӗнчи Ольга Петрова, Шупашкарти 45-мӗш шкулти Татьяна Юдина чи лайах социаллӑ педагогсен ятне илнӗ. Финалта конкурс заданийӗсем ҫӑмӑл пулман. Конкусҫӑсем вӗсене виҫҫӗмӗш тапхӑр умӗн ҫеҫ пӗлнӗ. «Чӑваш Енри психолог педагог — 2014» тата «Чӑваш Енри социаллӑ педагог — 2014» конкурс ҫӗнтерӳҫисене ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнче палӑртӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Ҫеҫпӗлти кӗнеке куравӗ Ҫӗҫпӗл Мишши — чӑвашсен паллӑ поэчӗ. Вӑл 1899 ҫулта Канаш районӗнчи Касаккасси ялӗнче (халӗ вӑл Ҫӗҫпел ятлӑ) ҫуралнӑ. Паллӑ поэтӑмӑрӑн сӑввисене халӑх халӗ те юратса вулать. Республикара Ҫӗҫпӗл Мишшине халалласа чылай мероприяти ирттернӗ. Кӑҫал чӳк уйахӗн 16-мӗшӗнче Михаил Кузьмин ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитет. Ҫавна май Канаш районӗнчи Ҫӗҫпӗл ялӗнче «Ҫӗҫпӗл Мишши — чӑваш халӑхӗн чапӗпе мухтавӗ» кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ. Унта — поэтӑн кун-ҫулӗпе паллаштаракан кӗнекесем. Кунтах «Пӗтӗмпех — Ҫеҫпӗл пирки» хаҫат-журнал статйисемпе паллашма пулать. Куравра «Хӗрӳллӗ поэт» сӑнӳкерчӗксен альбомӗ, «Ҫеҫпӗл ҫеҫкисем» сӑвӑсен альбомӗ пур. Вӗсем ҫулсерен пуянланаҫҫӗ. Кунта Ҫеҫпӗл шкулӗн вӗренекенӗсем ҫырнӑ сӑвӑсем те ҫук мар. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Культура
 Чыславра «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке — 2012» республика конкурсӗн ҫӗнтерӳҫисене акан 18-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшӗнче чысланӑ. «Чӑваш кӗнеки» номинацире Улькка Эльменӗн «Упраймарӑм сана…» хайлавӗ ҫӗнтернӗ. «Ҫулталӑк прози» номинацире Хветӗр Уярӑн «Близ Акрамова» кӗнеки мала тухнӑ. «Асамлӑ йӗрке» номинацире Порфирий Афанасьевӑн «Каҫхи кӑвайт» кӗнеки мала тухнӑ. Вырӑс литературинче Любовь Петровӑн «И грусть, и радость, и мечты…» ҫӗнтернӗ. «Ача-пӑча тӗнчинче» Юрий Сементерӗн «Килӗр, килӗр, кайӑксем» кӗнеки чи лайаххи тесе палӑртнӑ. Ҫак номинацирех Светлана Гордеевӑн «Веселая карусель» кӑларӑмӗ чи лайӑххи пулнӑ. Конкурс лауреачӗсен дипломӗсемпе Нелли Петровскаян «Тухатмӑш» тата Анатолий Смолинӑн «Асамлӑ азбука» кӗнекисене те чысланӑ. «Чӑваш Ен литератури: ҫулталӑкри чи вуланакан кӗнеке — 2012» республика конкурсне хастар хутшӑннӑшӑн Муркашри тӗп вулавӑша Тав ҫырӑвӗпе чысланӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Хулара
 Шупашкарти Иван Яковлев проспекчӗ Ҫу уйӑхӗн 1–10-мӗшӗсенче Шупашкарти Иван Яковлев проспектӗнчи ҫула пӳлӗҫ. Анчах ку троллейбуссене пырса тивмӗ. Постановление Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Алексей Маклыгин алӑ пуснӑ. Проспекта ирхи 6 сехетрен пуҫласа каҫхи 6 сехетчен пӳлӗҫ. Ҫулпа тролллейбуссем тата кунти ӗҫе пурнӑҫлакан транспортсем ҫеҫ кайма пултарӗҫ. Ыттисен тавран ҫӳреме тивӗ. Ҫак постановление пурнӑҫлас ӗҫе Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Герман Александров тӗрӗслӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Раҫҫейре
 Нумаях пулмасть Кремль керменӗнче паллӑ поэт Расул Гамзатов 90 ҫул тултарнине тата Дагестан Раҫҫей йышне кӗнӗренпе 200 ҫул ҫитнине халалласа уяв иртнӗ. Икӗ юбилее халалланӑ мероприятие Дагестан Республикин Президенчӗ Рамазан Абдулатипов, Раҫҫей тата Дагестан правительствин пайташӗсем, вырӑс ҫыравҫисемпе поэчӗсем, общество деятелӗсем, Мускавра пурӑнакан дагестанецсем, Расул Гамзатов пултарулӑхне килӗштерекенсем пухӑннӑ. Ҫак уява Чӑваш Республикин РФ Президенчӗ ҫумӗнчи полномочиллӗ представителӗ Леонид Волков та хутшӑннӑ. Вӑл унта пушӑ алӑпа килмен: Расул Гамзатовӑн сӑвӑсен пуххине чӑвашла куҫарнӑ «Вучах умӗнче» кӗнекепе пынӑ. Ӑна Дагестан поэчӗ 90 ҫул тултарнӑ тӗле ятарласа Валерий Туркай куҫарнӑ. Кӗнекене Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ общество фончӗ чӑваш меценачӗ Петр Исли пулӑшнипе кӑларнӑ. Хаклӑ парнене савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура панӑ. Леонид Волков Расул Гамзатовӑн «Наверно, таков мой удел» сӑввине чӑвашла вуланӑ. Дагестан ҫынни ҫав сӑввах авар чӗлхипе, уява ертсе пыракан вырӑсла вуланӑ. Леонид Волков «Дагестан» ПТРКна интервью панӑ, чӑваш тата Дагестан халӑхӗсен туслӑхӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ял пурнӑҫӗ
 Тӑванкасси ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ В.И. Васильев пӗвене хаклать Пӗве ял ҫыннисемшӗн питех те пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Чи малтанах вӑл — выльӑх-чӗрлӗхе шӑвармалли вырӑн. Хур-кӑвакал валли те пӗве кирлӗ. Пахча шӑварма та аван. Тата таса пулсан, шыва кӗме те лайӑх унта. Тепӗр тесен, халӗ йӗркисем ҫирӗпленчӗҫ те, унчченхи пек пур пӗвере те шыва кӗме юрамасть-ха. Пӗве-кӳлӗ хӗрринче «Шыва кӗме юрамасть» тесе ҫырса ҫапнине пиртен кашниех асӑрханӑ-тӑр. Ҫыннисем ҫапах чӑмпӑлтатаҫҫӗ-ха. «Шыва кӗме юрамасть» тесе ҫырса ҫапни вара ял тӑрӑхӗсем хӑйсене страхланине пӗлтерет ӗнтӗ. Ишмелли саккунлӑ вырӑн тӑвас тесен пӗве-юханшыва вӗсен шыв пахалӑхӗ, тарӑнӑшӗ тата ытти енпе тӗрӗслемелле, ҫыран хӗрне хӑйӑр пырса тӑкмалла. Ҫак ӗҫ пӗтӗмпех укҫа-тенкӗпе ҫыхӑннӑ-ҫке. Сахал мар «кӗмӗлпе». Ун пек аппаланиччен яваплисем чару палли ҫакса хураҫҫӗ те инкек-синкек пулсан ӗҫлесе ҫитереймен тесе вӗсене никам та айӑплаймӗ. …Юрӗ, ку вӑл урӑх калаҫу тейӗпӗр. Пӗве-кӳлле тытса тӑрассине ҫапах та хӑй еккипе ямалла мар ӗнтӗ. Ҫӗмӗрле районӗнчи Тӑванкасси ял тӑрӑхӗнче нумаях пулмасть вӗсен тӑрӑмне тӗрӗсленӗ. Ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ В.И. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Пурнан пурнӑҫра ҫыннӑн хӑйӗн ыйтӑвӗпе тухса ҫӳремелли те тупӑнсах тӑрать. Патшалӑх организацийӗ-учрежденийӗ пур ҫӗрте те, тӗпрен илсен, ирхи 8 сехетрен пуҫласа 17 сехетчен ӗҫлет. Апат вӑхӑтне те вӗсем чылайӑшӗ 12-рен пуҫласа 13-ччен йӗркеленӗ. Ҫавӑн пек графикпа ӗҫлекенсен хайхисем патне вӑхӑт тупса каясси чӗр нуша. Ӑнланакан пуҫлӑхсем нумай калаҫса тӑмаҫҫӗ-ха, кирлӗ ҫӗре ҫитсе килме чармаҫҫӗ. Анчах ирӗк памасан вара мӗн тумалла тет?.. Патшалӑх тата муниципалитет пулӑшӑвӗ кӳрекен нумай ӗҫ тӑвакан Вӑрмар районӗнчи центр ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен тытӑнса хӑйӗн ӗҫ графикне ҫынна меллӗ йышӑннӑ. Автономилле ҫав учреждени ӳлӗмрен ирхи 8 сехетрен пуҫласа 18 сехетчен палӑртнӑ. Эрнипех. Канма та вӑл вырсарникун кӑна йышӑннӑ. Шӑматкун ирхи 8-тан тытӑнса 12-ччен ӗҫлӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ял пурнӑҫӗ
 Кӳкеҫри «Бичурин тата хальхи самана» музей Ҫӗршыв шайӗнче «Ял территорийӗсене 2014–2017 ҫулсенче тата 2020-мӗш ҫулчченхи тапхӑрта ҫирӗппӗн аталантармалли» тӗллевӗлӗ программа вӑйра тӑрать. Программӑна республикӑра пурнӑҫа кӗртме кӑҫал федераци хыснинчен 406 пин тенкӗ тивӗҫмелле, 1,0 миллионне республика хыснинчен уйӑрмалла, вырӑнти хыснасенчен — 375 пин, уйрӑм усламҫӑсен тата ҫынсен кӗсйинчен 719 пин текнӗ кӑлармалла. Программӑна кӗртмелли проектсене суйлаҫҫине Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче конкурс комиссийӗн ларӑвӗ иртнӗ. Унта 17 ял тӑрӑхӗнчен килнӗ 18 проекта тишкернӗ. Министерство пӗлтернӗ тӑрӑх, социаллӑ-экономика критерийӗсене уйрӑмах туллин тивӗҫтерекенсене суйланӑ. Кӑҫал пурнӑҫа кӗртмелли проектсен шутне Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫри «Бичурин пахчи» музейпа парк комплексӗ тата Етӗрне районӗнчи Мӑн Шемертенти Чӑваш хресченӗн хуҫалӑхӗн музейӗ кӗнӗ. Килес ҫул вара Элӗкри культурӑпа кану центрӗ тата Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗри шкул тавралли умӗнчи территорие хӑтлӑх тата тирпей-илем кӳме, Муркаш районӗнчи Ярапайкасси ял тӑрӑхӗнчи Сыпайӗнче нумай ӗҫ тӑвакан стадион тума укҫа уйӑрӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
+22.3 °C