Комсомольски районӗнче фольклор фестивалӗ иртнӗ. Каҫалсем иккӗмӗш хут иртекенскере Аслӑ Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалласа «Мирлӗ пурнӑҫшӑн» ят панӑ.

Ҫак фестивале ЧР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Владимир Павлов йӗркелесе янӑ. Кӑҫалхи фестивале каҫалсем Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунне, Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне, Чӑваш Енри К.Иванов ҫулталӑкне те халалланӑ.

Уява район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Михаил Афанасьев тата Комсомольскипе Елчӗк районӗсен ҫар комиссариачӗн пуҫлӑхӗ Сергей Данилов уҫнӑ. Унтан ял тӑрӑхӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗсем сцена ҫине тухнӑ.

Аслӑчурчӑксем, кӗҫӗнҫӗрпӳелсем, элпуҫсем вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче улах ларнине кӑтартнӑ. Ҫӗнӗ Сӗнтӗр каччи Александр Тарасов вӑрҫа тухса кайна салтаксен юррине шӑрантарнӑ.

Сцена ҫине ҫавӑн пекех Хырхӗрринчи «Палан» ансамбль, Асанкасси тӑрӑхӗнчи юрӑҫсем тухнӑ. Юнтапа тата Йӳҫ Шӑхаль ҫыннисем вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи мирлӗ пурнӑҫ вӑхӑтӗнчи хӑна юррисене юрланӑ.

Раҫҫейри хӑш регионсем сӗт нумайрах суса илеҫҫӗ? Кун тӗлӗшпе танлашӑм (рейтинг) хатӗрленӗ.

Пушкӑрт тата Тутар республикисем, Алтай крайӗ пӗлтӗр «сӗт фермисем» пулса тӑнӑ. Ҫак виҫӗ регион сӗт туса илес енӗпе малти вырӑнсене йышӑннӑ. Ку кӑтартусем пирки Top-RF.ru агентство пӗлтерет.

Пушкӑртстанра 2014 ҫулта 1773,1 пин тонна сӗт туса илнӗ. 2013 ҫулхипе танлаштарсан, ку 3,6% нумайрах. Тутарстанра та сӗт туса илесси 1% хӑпарнӑ. 2014 ҫулта унта 1728,8 пин тонна сӗт сунӑ. Алтай крайӗнче пӗлтӗр 1414,9 пин тонна сӗт сунӑ. Ку 2013 ҫулхипе танлаштаран, 103,%.

Вӗсем хыҫҫӑн рейтингра Краснодар крайӗ тата Ростов облаҫӗ вырнаҫнӑ. Росстат пӗлтернӗ тӑрӑх, 2014 ҫулта Раҫҫейре пӗтӗмпе 30,6 миллион тонна сӗт туса илнӗ. 2013 ҫулхипе танлаштарсан, ку кӑштах ҫеҫ нумайрах — 0,1%. Раҫҫейри 46 регионта сӗт туса илесси ӳснипе палӑрнӑ.

Рейтинга лекнӗ регионсен йышне Чӑваш Ен те кӗнӗ. Вӑл — 29-мӗш вырӑнта. Пирӗн республикӑра пӗлтӗр 423,1 пин тонна сӗт сунӑ.

Пултаруллӑ ачасем ҫитӗнӳ хыҫҫӑн ҫитӗнӳ тӑваҫҫӗ. Сӑмах Шупашкарти Ф.М.Лукин ячӗллӗ ачасен 5-мӗш музыка шкулӗнчи хор уйрӑмӗн вӗренекенӗсем пирки. «Соловушки» (чӑв. Шӑпчӑксем) хор Пӗтӗм тӗнчери «Вятка каруҫҫелӗ» IX конкурса хутшӑннӑ. Фестивале Пӗтӗм тӗнчери «Хӗвел ачисем» фестиваль юхӑмӗ Киров хула администрацийӗн культура управленийӗ пулӑшнипе йӗркеленӗ.

Конкурс фестивале Мускаври, Архангельскри, Пермьри, Екатеринбургри, Сыктывкарти, Воркутари, Йошкар-Олари, Кироври пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑннӑ.

«Соловушки» икӗ хайлав шӑрантарнӑ. Куракансем вӗсене хапӑлласах йышӑннӑ. Ку конкурса чӑваш ачисем пӗрремӗш хут хутшӑннӑ. Апла пулин те маттурсем II степень диплома тивӗҫнӗ.

Елена Федотова сӑнӳкерчӗкӗ

Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ умӗн, нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, П.Хусанкай ячӗллӗ культура ҫуртӗнче Хӗрарӑмсен канашӗ пуҫарнипе тата Шупашкар хула администрацийӗ пулӑшнипе «Чи лайӑх атте» хула конкурсӗ иртнӗ. Кӑҫал ҫак ята илессишӗн 9 арҫын тупӑшнӑ.

Ашшӗсем ҫемье архивӗнчи кадрсемпе паллаштарса «Эпӗ пурӑнакан тӗнче» темӑпа килӗшӳллӗн роликсем кӑтартнӑ. Финалра вара яланхи пекех «Эпир пӗрле, эпир юнашар» темӑпа килӗшӳллӗн пултарулӑх конкурсӗсем иртнӗ. Унта кашниех хӑйне чи лайӑх енчен кӑтартма тӑрӑшнӑ.

Антон Бельский хӑй ҫырнӑ сӑвӑсемпе тата юрӑсемпе тӗлӗнтернӗ. Алексей Семенов ҫемьери пӗр куна кӑтартнӑ. Эдуард Порфирьев ҫемье чӑмӑртаннӑ историпе паллаштарнӑ. Сергей Михайлов ывӑлӗсене патриотлӑх туйӑмне вӗрентни пирки каласа кӑтартнӑ. Степановсен вара Ҫӑварнине уявласси йӑлана кӗнӗ-мӗн.

Кӑҫал конкурсра «Чи лайӑх атте» номинацире «Элара» савучӗн станоксен операторӗ, виҫӗ ывӑл ашшӗ Серей Михайлов ҫӗнтернӗ.

Ҫак кунсенче пӗлтӗрхи диспансеризаци пӗтӗмлетӗвӗ пирки калаҫнӑ. Ун чухнех кӑҫалхи дипансеризаци ыйтӑвне те хускатнӑ. Кун пирки ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтерет.

Диспансеризацие хутшӑннӑ ҫынсен хисепӗ Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта, Улатӑрта, Канашра, Муркаш районӗнче пысӑк. Администраци пуҫлӑхӗсене халӑха сывлӑха тӗрӗслес ӗҫ хӑйсемшӗнех усӑллӑ пулнине ӑнлантарма сӗннӗ. Эрнесерен, диспансеризаци мӗнле пынине тӗрӗсленӗ май, мониторинг ирттереҫҫӗ.

Пӗлтӗр шала кайнӑ 30 129 чире тупса палӑртнӑ. Вӗсенчен 6207-шӗ — чӗрепе юн тымарӗсен чирӗсем, 567-шӗ усал шыҫӑ, 400-шӗ — сахӑр диабечӗ.

Кӑҫал 222 656 ҫынна диспансеризаци витӗр кӑларма палӑртаҫҫӗ. Вӗсем 1994, 1991, 1988,1985, 1982, 1979, 1976, 1973, 1970, 1967, 1964, 1961, 1958, 1955, 1952, 1949, 1946, 1943, 1940, 1937, 1934, 1931, 1928, 1925, 1922, 1919 тата 1916 ҫулсенче ҫуралнисем.

Тӑвайри таврапӗлӳ музейӗ тӗп вулавӑшпа пӗрле «Кружевница» клубӑн пирвайхи занятине ирттернӗ. Унта Тӑвайри алӗҫ тӑвакан 10 хӗрарӑм пухӑннӑ. Вӗсем хӑйсен алӗҫӗсене те илсе килнӗ: минтерсем, салфеткӑсем, тапочкӑсем, шарфсем…

Пӗрремӗш занятире клуб ертӳҫисене суйланӑ, ӗҫлемелли плана палӑртнӑ. Кӑҫал Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май пӗрремӗш занятие поэтӑн вилӗмсӗр «Нарспи» поэмине халаллама шутланӑ.

Вулавӑш ӗҫченӗ Наталья Уськина «Нарспи» поэмӑн сыпӑкне, Н.Руссковӑн К.Иванов ҫулталӑкне халалланӑ сӑввине вуланӑ. Вулавӑш пайӗн заведующийӗ Людмила Данилова хӗрарӑмсене чӑваш поэзийӗн классикӗн биографийӗпе паллаштарнӑ.

Ҫавӑн пекех алӗҫ ӑстисем ҫӗнӗ журналсемпе паллашнӑ, вулавӑша ҫырӑннӑ. Тепӗр занятире те вӗсем «Нарспи» поэмӑна вуланӑ.

Шупашкарта ҫар техникин макечӗсен куравӗ ӗҫлеме тытӑннӑ. Вӗсене картонран, хутран, йывӑҫран, пластикран, шӑккалатран… ӑсталанӑ. Модельсене шкул ачисем хатӗрленӗ.

Кунашкал конкурс пӗрремӗш хут иртет. Ӑна Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ. Конкурс пӗтӗмлетӗвне Тӑван ҫӗршыв хӳтӗлевҫин кунӗ умӗн тунӑ. Ачасене макетсене ӑсталама аслисем те пулӑшнӑ.

2-мӗш класра вӗренекен Вика ав «Тополь» стратеги комплексӗн макетне аслашшӗпе хатӗрленӗ. Василий Зорин стратеги пӗлтерӗшлӗ ракета ҫарӗнче 28 ҫул пулнӑ, ҫавӑнпа вӑл мӑнукӗпе ҫак макета ӑсталанӑ.

Конкурса 100 ытла ӗҫ хутшӑннӑ: карапсем, самолетсем, танксем… Вӗрентекенсем ку конкурс ачасене историпе кӑсӑклантарма пулӑшасса шанаҫҫӗ.

Нумай ӗҫ пулнине кура жюрие ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма ҫӑмӑл пулман. Ҫапла вӗсем 40 яхӑн ӗҫе палӑртнӑ.

Иртнӗ ҫулсенчи пекех кӑҫал та «Пӗтӗм чӑваш диктанчӗ» иртмелле. Вӑл акан 24-мӗшӗнче пулӗ. Хальхи вӑхӑтра вара диктант валли текст ҫырмалли конкурс иртет. Асилтеретпӗр, унчченхисене Чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Марина Карягина хатӗрленӗччӗ. Хатӗр текстсене Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтне ҫитерсе пама ыйтаҫҫӗ. Ыйтусем тухсан вӗсене human2000@yandex.ru электронл адреспа яма е ҫак телефонсемпе ыйтса пӗлме пултаратӑр: 8(8352) 45-07-87 (Петров Л.П.), 8(8352) 45-02-58 (Кузнецов А.В.).

Кӑҫалхи диктанта Аслӑ Ҫӗнтерӗве халалласа йӗркелеҫҫӗ, ӑна ирттерекенсен йышӗнче: Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ, Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗ, «Хыпар» хаҫат, Чӑваш наци радиовӗ, Чӑваш наци телевиденийӗ, Чӑваш наци конгресӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗ тата И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ. Акцин тӗп тӗллевӗ — чӗремӗрсене ҫӳҫентерекен вӑрҫӑ тематикисӗр пуҫне, пурнӑҫ тӳпинчи чӑваш чӗлхин пӗлтерӗшӗпе сумӗ тата малашлӑхӗпе кирлӗлӗхӗ пирки тепӗр хут аса илтересси, ҫак илемлӗ те арпашуллӑ тӗнчен кисревӗнче тӑван чӗлхемӗре малалла упраса аталантарасси.

Малалла...

Ӑсчахсем 100 ҫул хушшинче ҫынсем мӗнле пӗтме пултарассин рейтингне хатӗрленӗ. Ҫӗр ҫинчи халӑх мӗне пула ҫухалма пултарӗ-ха?

Ӑсчахсен шухӑшӗпе, тӗнче чи малтанах кӗтмен лару-тӑрӑва пӗтме пултарать (0,1%). Иккӗмӗш вырӑнта – Ҫӗр космос объекчӗпе ҫапӑнма пултарасси. Ку 0,00013% танлашнӑ.

Искусственнӑй интеллект пӑлхав ҫӗклесе ҫынсем Ҫӗр питӗнчен ҫухални – виҫҫӗмӗш вырӑнта (0-10%). Ӑсчахсен шухӑшӗпе, халӑх вулкан тапрансан та пӗтме пултарать (0,0003%). Ку рейтингра – тӑваттӑмӗш. Унтан - ҫанталӑк ӑшӑтни (0,01%), ядерлӑ вӑрҫӑ (0,005%), генно-модифицирлӑ организмсем (0,001%), сипленмен чир эпидемийӗ (0,0001%).

Ҫавӑн пекех ӑсчахсем Ҫӗр ҫинчи пурнӑҫ ҫынсем куҫсан, экологи катастрофи пулсан, климат тӑрук улшӑнсан пӗтме пултарнине палӑртнӑ.

Владимир Свешников

Ҫакна ырӑ тӗслӗх вырӑнне хума пулать. Тӗнче ырӑ ҫынсемсӗр мар теҫҫӗ ҫав. Мӗн пытармалли: вулавӑшсем ҫӗнӗ кӗнекесемпе ҫав тери пуянах мар. Уйрӑмах – ялтисем.

Вулавӑшсемшӗн чи пысӑк парне – кӗнеке. Йӗпреҫ районӗнчи вулавӑшсем ҫак кунсенче питӗ савӑннӑ. ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, пӗр фирма филиалӗн директорӗ Владимир Свешников кӗнекесем парнеленӗ.

Вӑл темиҫе ҫул ӗнтӗ вулавӑшсен фондне ҫӗнетмешкӗн укҫа уйӑрать. Кӗнекесенче юрату романӗсем нумай. Ара, хӗрарӑмсем вӗсене ҫав тери юратаҫҫӗ-ҫке-ха. Пӗтӗмпе 180 экземпляр, 35 пин тенкӗлӗх, туяннӑ. Вӗсен йышӗнче Н.Козлов публицистӑн, психологӑн кӗнекисем те пур.

Ачасем вара вулавӑшра Т.Крюковӑн, Е.Усачевӑн, Л.Чарскаян «Тӗнчене пӗл» серинчи кӗнекесем пурришӗн савӑнаҫҫӗ.