Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗ — Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунӗ. Ҫакна Чӑвашра 2000 ҫултанпа паллӑ тӑваҫҫӗ.

Кӑҫал Патӑрьел районӗнчи Сӑкӑт шкулӗнче уяв ячӗпе уҫӑ урок иртнӗ. Ҫиччӗмӗш урокӑн темине «Чун туйӑмӗ» ят панӑ. Ӑна Надежда Климентьевна Тинюкова ертсе пынӑ. Ачасене ӑнланмалла пултӑр тесе вӑл тӗрле мелпе усӑ курнӑ.

«Чун туйӑмӗ» калаври ӗҫсем шӑпах 7-мӗш классемпе пулса иртеҫҫӗ. Класс ҫуралнӑ куна уявлама пухӑнать, анчах пӑтӑрмах сиксе тухать. Светлана чунри туйӑмсене кун кӗнекине ҫырса пынӑ. Анчах вӑл класри пуҫтах хӗрачасен аллине лекет. Ӗҫ-пуҫ инкек-синкекпе вӗҫленме те пултарнӑ. Светлана пульницӑна лекет.

Григорий Луч ҫырнӑ калав ачасен туйӑмне чӑннипех те хускатнӑ. Хайлаври ӗҫ-пуҫа тӗрӗс ӑнлантарма уҫӑ урока А.П.Тинюкова психолога та чӗннӗ. Вӑл ачасене кулленхи пурнӑҫра йывӑр лару-тӑрӑва лекнӗ ҫынне епле пулӑшмалли пирки каласа кӑтартнӑ.

Сӑнсем (7)

Чӑвашсем Ҫӑварнине ӗлӗкех уявланӑ. Йӑлана халӗ те тытса пыма тӑрӑшаҫҫӗ, ялсенче пӗрле пухӑнса хӗле ӑсатаҫҫӗ, пӗр-пӗринчен каҫару ыйтаҫҫӗ, катемпи тавра ташлаҫҫӗ-юрлаҫҫӗ, вӑйӑсем выляҫҫӗ.

Вӑрнар районӗнчи Ҫавалкасра Ҫӑварние ҫулленех ирттереҫҫӗ. Ӑна уявласси ҫирӗпленсех пырать. Кӑҫал та ял-йыш пӗрле пухӑннӑ, пӗрле савӑннӑ. Ялти организацисен ҫыннисем командӑна пухӑнса ӑмӑртусенче тупӑшнӑ.

Ҫӑварние апат-ҫимӗҫ пӗҫерсе тухнӑ, алӗҫӗсен конкурсне ирттернӗ, такмаксем юрланӑ. Карл Маркс ячӗллӗ кооператив ӗҫченӗсен команди пуринчен те маттур пулса пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Вӗсен хушшинче чӑваш тумӗ тӑхӑннисем те курӑнкаланӑ.

Уява ертсе пынӑ Юлия Михайлова кӑҫал тыр-пул ӑнса пултӑр тесе ЯХПК ертӳҫине Валерий Шумилова алӑпа ӑсталанӑ «ҫӑкӑр вӑчӑрине» ҫакнӑ. Уяв яланхи пекех катемпие ҫунтарнипе вӗҫленнӗ.

Сӑнсем (21)

Уявра

Нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Толиккасси ялӗнче (Ҫырмапуҫ ял тӑрӑхӗ) Ҫӑварни иртрӗ. Ку уява ялӗпех пуҫтарӑнчӗҫ. Ача-пӑча тӑвайккинчен ҫунашкасемпе ярӑнса савӑнчӗ, ҫамрӑксемпе ватӑсем юрӑ юрларӗҫ, ташларӗҫ.

Хӗле ӑсатса ҫуркуннене йыхӑрса сценка та хатӗрленӗ. Клуб заведующийӗ Михайлова Р.А. тӑрӑшнипе тӗрлӗ вӑйӑ, ӑмӑрту иртрӗ уявра. Икӗ урам тупӑшса канат та туртрӗҫ, ҫӗнтерӳҫӗсене парнесемпе чысларӗҫ. Чи тутли вара ҫак уявра — Ҫӑварни икерчи. Ӑна кашни килтенех илсе тухнӑ та, сӑйларӗҫ пӗр-пӗрне ял ҫыннисем.

Юлашкинчен хӗл катемпине чӗртсе ячӗҫ, кӑвайт урлӑ сике-сике каҫрӗҫ, ҫуркуннене чӗнсе юрӑ шӑрантарчӗҫ. Ҫынсем ӑшӑ кунсем ҫывхарнипе савӑнчӗҫ, кулчӗҫ, вылярӗҫ.

Толиккассисем Роза Анатольевнӑна ҫакӑн пек уяв туса панӑшӑн тав сӑмахӗсем каларӗҫ, пӗрле пухӑнма май пулнишӗн питӗ хӗпӗртерӗҫ.

Каҫӑ проекчӗ

Шупашкарта ҫӗр ҫийӗн каҫмалли пӗрремӗш вырӑна тума пуҫланӑ. Унта 1 тонна таран чӑтакан лифт та пулмалла.

Каҫӑ 48 метр вӑрӑмӑш, 3 метр сарлакӑш пулмалла. Сусӑрсем валли ятарласа лифт тӑвӗҫ. Каҫӑ Сӗнтӗрвӑрри ҫулӗ ҫинче, Хуҫалӑх тӑкӑрлӑкӗнче, пулӗ.

Хальлӗхе лини канализацине тӑваҫҫӗ. Ҫав вырӑнта йывӑҫсене каснӑ, унта ҫыхӑну кабелӗсене хурӗҫ.

Каҫӑ валли 171 миллион та 103 пин тенкӗ кирлӗ. Ӑна кӑҫал ҫӗртмен 20-мӗшӗнче туса пӗтермелле. Ку — палӑртнӑ срокран темиҫе уйӑх маларах. Сӗнтӗрвӑрри ҫулӗ ҫинче вырнаҫтарнӑ баннерта проекта кӑҫал юпа уйӑхӗнче вӗҫлемеллине палӑртнӑ.

Ку проекта Иван Яковлев проспектӗнчи ҫӗр айӗн каҫмалли вырӑна тунӑ «Чӑвашавтодор» хута ярӗ. Вӑл ҫав вырӑна ҫур ҫул каярах туса пӗтернӗччӗ.

Чӑваш Енре мобильлӗ маммографи комплексӗ ӗҫлеме тытӑннӑ. Халӗ вӑл Шупашкар районӗнче. Унти ҫынсем нарӑсӑн 26-мӗшӗччен тӗрӗсленме пултараҫҫӗ.

Маммографи комплексӗнче 39 ҫултан аслӑрах хӗрарӑмсем тӗрӗсленеҫҫӗ. Усал шыҫӑ пирки иккӗленӳ ҫуралсан вӗсене Республикӑри онкологи диспансерне яраҫҫӗ.

Маммографи комплексӗнче тӗрӗсленес тесен малтан ФАП фельдшерӗ, пӗтӗмӗшле практика тухтӑрӗ е участковӑй специалист патӗнче ҫырӑнмалла.

ЧР Сывлӑх министерстви 39 ҫултан аслӑрах хӗрарӑмсен ҫулсерен маммографи тӗрӗслевӗ витӗр тухмаллине аса илтерет. Ку ӗҫ 10 минута ҫеҫ тӑсӑлать.

Унтан маммографи комплексӗ Хӗрлӗ Чутай, Красноармейски, Ҫӗрпӳ, Сӗнтӗрвӑрри районӗсенче пулӗ. ЧР Сывлӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, маммографи комплексӗ пур района та ҫитме палӑртнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл районсенче ҫулла варриччен ӗҫлӗ.

Нарӑсӑн 10-мӗшӗнче иртнӗ ларура

Пӗлтӗр, шӑп та лӑп нарӑсӑн 24-мӗшӗнче Шупашкарта ҫӗнӗ пӗрлӗх йӗркеленнӗ — Чӑваш Республикинчи кинематографистсен пӗрлешӗвӗ. Хальхи вӑхӑтра унта тӗнче тетелӗнчи «Suvar TV» каналӑн ертӳҫи Ултиар Цыпленков, «Iltimer Studio» ертӳҫи Алексей Ефремов, «КоЮр» киновидео пӗрлӗхӗн ертӳҫисенчен пӗри Юрий Сергеев режиссёр тата Константин Ефремов композер (спецэффектсемпе ӗҫлекен ӑста), «Аксар» студи ертӳҫи тата директорӗ Алексей Иванов-Сӗрмек, «Орион» видеостуди директорӗ Вячеслав Оринов тата ыттисем кӗреҫҫӗ. Пурӗ 9 ҫын. Нумай пулмасть пӗрлӗх йышне «Чӑвашфильм» пӗрремӗш наци киностудийӗ» директорӗ Юрий Спиридонов тата Николай Сахаров режиссёр кӗнӗ.

Киноӳкерӳҫӗсен планӗсем кӑҫал пӗчӗк мар. Тӗслӗхрен ҫулталӑкӗпех кинокуравсем пулӗҫ. Унта пӗрлӗх пайташӗсем вырӑнти режиссёрсем тата пултарулӑх ушкӑнӗсем хатӗрленӗ фильмсене пӗрле тишкереҫҫӗ, сӳтсе яваҫҫӗ. Ҫитменлӗхсене палӑртаҫҫӗ, вӗсене мӗнле юсамаллине кӑтартаҫҫӗ.

Тепӗр кӑҫалхи пысӑк проект — Пӗтӗм чӑвашсен пӗрремӗш «Асам» кинофестивалӗ. Маларах ӑна пуш уйӑхӗнче ирттерме палӑртнӑччӗ, анчах та вӑхӑт хӗсӗккине пула нумай пулмасть иртнӗ кинематографистсен пӗрлешӗвӗн пухӑвӗнче кинофестивале чӳк уйӑхне куҫарма йышӑннӑ.

Малалла...

Нарӑсӑн 22-мӗшӗнче Красноярск крайӗнчи Чӑваш наци культура автономийӗ чӑваш уявне – Улаха – пухӑннӑ. Малтанах ҫак уява «Юманлӑх» чӑваш фольклор ансамблӗ йӗркелеме шухӑшланӑ. Халӑх тетелӗнче мероприяти пирки пӗлтерсен ытти районтан та ҫитнӗ.

Улах лармаран пуҫланнӑ. Халӑх ахаль те хыттӑн алӑ ҫупнӑ, «Юманлӑх» чӑваш юррисене шӑрантарма тытӑнсан вара ура ҫине тӑрса пӗрле юрланӑ.

Уяв концерта ҫаврӑннӑ. «Ҫеҫпӗл» вокал ансамблӗ сцена ҫине тухсан халӑх ташша яра панӑ.

Виҫӗ сехет пӗр минут пек иртсе кайнӑ, анчах ҫынсем килӗсене саланма васкаман. Ансамбльсен пӗрлешетрнӗ хорӗ тата пухӑннӑ халӑх «Эй, тӑвансем, тӑвансем» юрра шӑрантарнӑ. Унтан Красноярск крайӗнчи ЧНКн президенчӗ Геннадий Храмов 2015 ҫулти плансемпе паллаштарнӑ. Вӑл акан 25-мӗшӗнче пурне те Чӑваш чӗлхин кунне уявлама чӗннӗ. Чӑваш эстрада артисчӗсем те ҫав кун килмелле.

Акатуя вӗсем ҫӗртме уйӑхӗнче паллӑ тума палӑртнӑ. Мероприяти вӗҫленсен «Юманлӑх» пурне те чей ӗҫме чӗннӗ. Артистсем икерчӗ пӗҫернӗ, чӑваш наци ҫимӗҫне хатӗрленӗ. Сӗтел ҫинче сӑра та пулнӑ. Чӑваш юррисем сӗтел хушшинче те шӑпланман.

Чӑваш кинематографийӗ тепӗр фильмпа пуянланнӑ — «Аксар» студи нумай пулмасть «Вӗлтрен кайӑкӗ» мелодрама кӑларнӑ. Мӗн ҫинчен-ха вӑл? Тӗп вырӑнта ашшӗсӗр ӳснӗ хӗр. Ҫитӗнсе ҫитнӗ хыҫҫӑн вӑл хӑйӗн ашшӗне шыраса Шупашкара каять. Паллах, ҫӑмӑл мар ӑна тупма. Ҫӗнӗ фильмра эсир хӗрпе пулса иртнӗ тӗрлӗ пӑтӑрмахсемпе паллашма пултаратӑр.

Сценарие Ирина Кузнецова калӑпланӑ, режиссёр пулса Валерий Иовлев ӳкернӗ. Рольсенче: Валерий Иовлев, Алена Тимкова, Ирина Кузнецова, Галя Щербакова, Артур Вазиров, Николай Дмитриев, Анна Алексеева, Дмитрий Романов, Пётр Тимофеев, Ольга Михайлова. Фильм пурӗ 82 минут пырать.

Туянас шутлисем ӑна «СУМ» лавккара укҫалал илме пултараҫҫӗ. Хакӗ 110 тенкӗ.

Нарӑсӑн 21-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Галина Кузнецова 55 ҫул тултарнине халалласа пултарулӑх каҫӗ иртнӗ. Ун чухнех Александр Пӑррта пьеси тӑрӑх лартнӑ «Килех килчӗ Тур ҫырни» спектакле те кӑтартнӑ.

Арсений Димитриев хӑнасене Галина Кузнецовӑн пурнӑҫӗпе паллаштарнӑ. Юбиляра ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов та саламлама пынӑ.

Галина Юлиановнӑна театрта нумай ҫул вӑй хунӑшӑн Тав хучӗпе чысланӑ. Театр артисчӗсем те ӑшшӑн саламласа автор юррине шӑрантарнӑ. Ҫак кун Галина Кузнецова йӑл кулӑпа ҫиҫнӗ, ӑна чечек ҫыххисем парнеленӗ.

Театрта, фойере, Галина Кузнецовӑн пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлне ҫутатакан курав йӗркеленӗ. Унӑн сӑнӳкерчӗкӗсемпе кашниех киленме пултарнӑ.

Иртнӗ шӑматкун Тӗменре иртекен биатлон ӑмӑртӑвӗнче Анат Камӑри чӑваш гимназийӗнче вӗреннӗ Алина Якимкина биатлонистка вилсе кайнӑ. 21 ҫулхи хӗрӗн чӗри финиш умӗн, темиҫе ҫӗр метр юлнӑ чухне тапма чарӑннӑ. Вырӑнта пулнӑ тухтӑрсем ӑна ҫӑлса ӗлкереймен.

Ӑмӑртӑва Алина Удмурт Республикинчен кайнӑ. Раҫҫей кубокӗн этапне хӗрсен сборнӑйӗ тухтӑрсӑр килни паллӑ пулнӑ. Унчченхи тухтӑр каласа панӑ тӑрӑх юлашки тапхӑрта Алинӑн сывлӑхӗ япӑхланнӑ. «Эп командӑпа раштавӑн 31-мӗшӗччен ӗҫлесе, кайран кайрӑм. Вӗсем ман вырӑнна никама та тупайман. Алинӑна эп хамах сӑнаса, унӑн кардиограмминчи улшӑнусене курса. Медицина чӗлхипе каласан ку реполяризаци процессӗсем сиенленни ятлӑ», — тенӗ Владимир Красильников. Вӑл хӑй хӗре темиҫе уйӑх курман ҫавӑнпа та пӑтӑрмах мӗнпе ҫыхӑннине тӗпрен илсен калаймасть иккен. Алина юлашки хут диспансерта кӗркунне пулнӑ. Унти тухтӑр хӗр сывлӑхӗ спорт валли юрӑхлӑ пулнине ҫирӗплетнӗ. Ҫав хутпа килӗшӳллӗн Алинӑна ытти хӗрсемпе пӗрлех Тӗменри ӑмӑртӑва хутшӑнма ирӗк панӑ та пулать.

Каласа хӑварас пулать, кӑҫал Алина качча кайма ӗмӗтленнӗ, туйччен темиҫе уйӑх кӑна пурӑнса ҫитереймен теҫҫӗ.

Малалла...