Нарӑс уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Пӑлапуҫ Пашьел ялӗ культура ҫуртне уява пухӑннӑ. Культура ҫурчӗн тата вулавӑш ӗҫченӗсем «Манӑн ял — манӑн савӑнӑҫ» концерт тата алӗҫӗсен куравне хатӗрленӗ.

Литература тата К.Иванов ҫулталӑкӗсене уҫнӑ май мероприяти пуҫламӑшӗнче сӑвӑсем вуланӑ.

Пӑлапуҫ Пашьел ҫыннисене ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Владимир Никитин, Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Глухов, Патшалӑх Канашӗн Председателӗн ҫумӗ Олег Мешков саламланӑ.

Чӑван наци конгресӗн вице-президенчӗ Валерий Клементьев Светлана Никитинӑна тата Вера Козловӑна чӑваш йӑли-йӗркипе культурине сыхласа хӑварас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑшӑн хисеп грамотипе чысланӑ.

Патӑрьел районӗнчи депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Алексей Емельянов чи нумай пурӑнакан ҫынна тата ялти чи кӗҫӗн ачана парнесем кӳнӗ. Пӑлапуҫ Пашьелӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗ тата «Матрешки» ташӑ ансамблӗ пухӑннӑ халӑх умне юрӑ-ташӑпа тухнӑ.

Сцена ҫине Валерий Клементьев, чӑваш эстрада артисчӗсем те тухса юрланӑ.

Сӑнсем (34)

Тимӗр Акташ тунӑ сӑн

Ҫак кунсенче Шупашкарта Георгий Алексеев ӳнерҫӗ пирки кӗнекене хӑтланӑ. Тимӗр Акташ пӗлтернӗ тӑрӑх ӑна Лариса Семечкина-Бессонова ҫырса хатӗрленӗ.

Кӗнеке хӑтлавне наци вулавӑшне ӳнерҫӗн Чӑваш художникӗсен пӗрлӗхӗнчи тусӗсем, тӑванӗсем тата ӳнере кӑмӑллакансем пухӑннӑ. Кӗнеке авторӗ чи малтан хӑй ӗҫӗ пирки каласа панӑ. Ҫавӑн пекех ыттисем те ӳнерҫӗн ырӑ енӗсене палӑртнӑ. Георгий Алексеев нумай ҫул хушши Колым тӑрӑхӗнче ӗҫленӗрен шӑп та ҫав вӑхӑтри ӳкерчӗксем унӑн пысӑк вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Кӑна кашниех палӑртрӗ темелле. Тимӗр Акташ вара хӑйӗн сӑмахӗнче Ҫӗпӗрте ӗҫленӗ ытти чӑваш ӳнерҫисен ячӗсене те асӑннӑ — ку вӑл Владимир Мешков (1919–2012) тата Валерий Северянин (1951).

Алексеев Георгий Андреевич 1939 ҫулхи нарӑсӑн 27-мӗшӗнче Йӗрпеҫ районӗнчи Пучинке ялӗнче ҫуралнӑ. 1965 ҫулта Шупашкарти ӳнер училищинче пӗлӳ илнӗ, кайран педагогика институтне вӗренме кайнӑ, унта 1973 ҫулта художествӑпа графика факультетне пӗтернӗ. Малтан «Чӑвашкабель» савутра вӑй хунӑ, кайран Магадан облаҫӗнчи Сеймчан хулине куҫнӑ.

Малалла...

ЧР Наци вулавӑшӗн фончӗ ҫӗнӗ кӗнекепе пуянланнӑ. Вӑл питӗ кирлӗ те усӑллӑ кӗнеке — «Культура суваро-булгар. Этнические имена и их значения». К.В.Иванов ячӗлле историпе культура фончӗн ячӗпе кӑларнӑ темиҫе кӑларӑма вулавӑша чӑвашсен паллӑ таврапӗлӳҫи, тӗпчевҫи Владимир Алмантай (Иванов) парнеленӗ.

Вӑл вулавӑшпа темиҫе ҫул ӗнтӗ тачӑ ҫыхӑнура. Ку — вӑл парнеленӗ 7-мӗш кӗнеке. Кӗнеке шӑранса тухиччен чылай тар тӑкма тивнӗ. «Ҫынсен ячӗсем — халӑх историйӗн пӗр пайӗ, этника ячӗсенче тата географи ячӗсенче халӑхӑн культурипе йӑли, унӑн тата ытти халӑхӑн ҫыхӑнӑвӗ курӑнать», — тет Владимир Алмантай.

Кӗнеке умсӑмахне виҫӗ чӗлхепе ҫырнӑ: вырӑсла, чӑвашла тата акӑлчанла. Кирлӗ ята хӑвӑртах шыраса тупма пулать. Ӑна хатӗрленӗ чухне архив докуменчӗсемпе, экспедици тӗпчевӗсен материалӗсемпе, ватӑ ҫынсен асаилӗвӗсемпе усӑ курнӑ. Вӑл чӑваш халӑхӗн историйӗпе, культурипе кӑсӑкланакансемшӗн питӗ интереслӗ.

Владимир Прокопьев тунӑ сӑн

«Сыхланакана Турӑ сыхлать», — теҫҫӗ те. Анчах канализаци люкне кӗрсе ӳкесси пирки, ахӑртнех, кинемей шухӑшламан.

Ку вырсарникун, нарӑсӑн 15-мӗшӗнче, ирхи 5 сехетре Шупашкарти Гагарин урамӗнче пулнӑ.

Кинемейӗн хӗрӗ каланӑ тӑрӑх, люк хупӑ пулнӑ. Анчах урапа пуссанах хупӑлчи ҫаврӑнса кайнӑ та ватӑ хӗрарӑм аялалла чӑмнӑ. Телее, юлашки самантра вӑл аллипе тытӑнса юлнӑ.

Хӗрарӑм мӗн пур вӑйне пухса люкран тухма пултарнӑ. Урине суранлатнӑ. Ҫур ҫул каялла ӑна шӑмӑ сыппине улӑштармашкӑн операци тунӑ, шӑпах ҫав урине каллех амантнӑ та.

Паллӑ ӗнтӗ, ҫав люк ачасемшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратнӑ. Пӗчӗк шӑпӑрлан унтан хӑй тӗллӗн тухаяс ҫук. Ҫав вырӑна аварипе диспетчер служби тӗрӗслеме шантарнӑ-ха та…

Шупашкарта ҫуркуннене хатӗрленме тытӑннӑ май экологи мероприятийӗсен планне палӑртаҫҫӗ. Халӗ Шупашкар администрацийӗн экологи управленийӗ ҫӳп-ҫап выртакан вырӑнсене шутлать, схемӑсем тӑвать.

Экологсен кӗске вӑхӑтра урамсене, скверсене, парксене, картишсене хӗлӗпе пухӑннӑ ӑпӑр-тапӑртан тасатма тивӗ. Ҫав вӑхӑтрах хунавсемпе тӗмӗсем лартмалла, хӑрӑк йывӑҫ-турата касмалла пулӗ. Вӗсен умне ҫак тӗллевсене хула администрацийӗ лартнӑ.

Чи малтанах Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунне уявламалли вырӑнсене тасатӗҫ. Хулара «Ҫӗнтерӳ» асӑну комплексӗнчен тасатма пуҫлӗҫ. Унтан — Б.Хмельницкий урамӗнчи ҫӑвана.

Ҫавӑн пекех шӑматкунлӑхсем скверсенче, парксенче, юханшыв хӗррисенче, ҫӑлкуҫсен ҫывӑхӗнче, культура, спорт учрежденийӗсен ҫывӑхӗнче иртӗҫ.

Кӑҫал, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, йывӑҫ-тӗм ытларах лартӗҫ. Пӗтӗмпе 3 пин йывӑҫ тата 7 пин тӗм. Кӑҫал Шупашкар пӗтӗм Раҫҫейри «Ҫӗнтерӳ вӑрманӗ» акцие хутшӑнма палӑртать. Унпа килӗшӳллӗн Атӑл леш енче ҫуркунне тата кӗркунне 6 гектар ҫӗр ҫинче йывӑҫсем лартмалла. Унтах 5,5 пин кедр лартмалла.

ЧР влаҫ органӗсен порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, паян, нарӑсӑн 17-мӗшӗнче, республикӑна Дмитрий Медведев премьер-министр килмелле. Вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарта РФ Президенчӗ ҫумӗнчи президиум канашӗн ларӑвне ирттерӗ, экономикӑна тата Раҫҫейри инноваци аталанӑвне ҫӗнетес ыйтусем тавра калаҫӗҫ.

Ҫавӑн пекех патшалӑх политики ыйтӑвӗсем пирки те калаҫӗҫ. Ларӑва Правительство председателӗн ҫумӗ Аркадий Дворкович, РФ Президенчӗн пулӑшуҫи Андрей Белоусов, РФ вӗренӳ министрӗ Дмитрий Ливанов, Михаил Абызов министр, ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев, ӗҫ тӑвакан органсен элчисем хутшӑнӗҫ.

Дмитрий Медведев «Хӗвел» савутра та пулӗ. ЧР влаҫ органӗсен порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, халӗ унта сӑнавпа техника продукцин партине кӑлараҫҫӗ. Производствӑра Oerlikon Solar Швейцари компанийӗн технологийӗпе усӑ кураҫҫӗ. Унта 300 ҫын вӑй хурать.

Ку харкашу Патӑрьел районӗнчи Сител ялӗнче пӗлтӗрхи ҫӗртме уйӑхӗнче пулса иртнӗ.

Мускав облаҫӗнчен пӗрисем патне хӑнана килнӗ ҫемье Сител ялӗ ҫывӑхӗнчи пӗве патне канма кайнӑ. Вырнаҫса ларнӑ кӑна — икӗ арҫын вӗҫтерсе те ҫитнӗ. Вӗсем Каншел ял ҫыннисем, ашшӗпе ывӑлӗ пулнӑ. Утмӑла ҫывхараканни коммерци организацийӗн тӗп директорӗнче тар тӑкаканскер иккен, вӑл районти Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ те шутланать.

Пӗве хӗрринче ларакан ушкӑна ашшӗпе ывӑлӗ унтан тасалма ыйтнӑ, ҫакна пӗвене хӑйсем тара илнипе сӑлтавланӑ. Анчах лешсем хускалма шутламан. Хирӗҫленине кура ашшӗпе ывӑлӗ хайхисене хӗнеме тытӑннӑ. Патакӗ Мускав облаҫӗнчен килнӗ 56-ри арҫынна та, унӑн 52-ри арӑмне те, вӗсен 28-ти тата 30-ти ывӑлӗсене те лекнӗ. Ҫапӑҫакан Каншел арҫыннисенчен ҫамрӑкки, 33 ҫулти, газпа пемелли пистолет туртса кӑларнӑ. Мускав тӑрӑхӗнчен килнисенчен пӗрин урине унпа персе суранлатнӑ.

Ҫапӑҫакан ашшӗпе ывӑлне суд нумаях пулмасть 350-шар сехет ӗҫлеттерсе явап тыттарма йышӑннӑ. Суд йышӑнӑвӗ саккунлӑ вӑя хальлӗхе кӗреймен-ха.

Сӑмах май каласан, пӗвене тара илни ун ҫывӑхне ҫынсен пыма юраманнине пӗлтермест.

Малалла...

Нарӑсӑн 14-мӗшӗнче Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен «Канаш» хаҫачӗ 25 ҫулхи юбилей паллӑ тунӑ. Чӑваш Енрен унта информаци политикин министрӗ Александр Иванов тата Патшалӑх Канашӗн Председателӗн ҫумӗ Олег Мешков хутшӑннӑ.

Александр Иванов министр Чӑваш Енпе Чӗмпӗр облаҫне чылайранпа пыракан туслӑх ҫыхӑнтарнине палӑртнӑ. Енсем ятарлӑ килӗшӳ тусах суту-илӳпе экономика, ӑслӑлӑхпа техника, культурӑпа социаллӑ сфера енчен килӗштерсе ӗҫленине асӑннӑ вӑл.

Чӑваш Енӗн Информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерствин Хисеп хучӗпе «Канашӑн» тӗп редакторӗн ҫумне Анатолий Дмитриева тата пичет кӑларӑмӗн штатра тӑман хастар корреспондентне, Шупашкарти «СВ-Пресс» издательство ушкӑнӗн пуҫлӑхне Александр Вражкина хакланӑ.

Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи Владимир Сваев Чӑваш наци конгресӗн ячӗпе хаҫат журналисчӗсене Николай Ларионова, Нина Еграшкинана, Елена Мустаевана Хисеп хучӗсемпе чысланӑ.

Хаҫатӑн пӗрремӗш номерӗ 1989 ҫулхи раштавӑн 30-мӗшӗнче кун ҫути курнӑ. Ӑна кӗҫнерникунсерен чӑвашла кӑларса тӑраҫҫӗ.

Малалла...

Атӑлҫи федераци округӗнче пӗр регионтан тепӗр региона самолетсем малалла вӗҫеҫҫӗ. Аса илтеретпӗр, регионсем хушшинчи авиацие аталантарасси пилотлӑ проектпа килӗшӳллӗн пурнӑҫланса пырать.

Шупашкартан самолетсем асӑннӑ округри хуласене вӗҫме чарӑнӗҫ текен сас-хура та тухнӑччӗ пӗр вӑхӑтра. Анчах ку вӑл пустуй сӑмах кӑна пулчӗ. Шупашкартан Самара тата Ӗпхӗве унччен епле вӗҫнӗ, халӗ те вӗҫме пулать.

Нарӑсӑн 7–13-мӗшӗсенче кӑна асӑннӑ маршрутсемпе 4-шар рейс тунӑ. Самартан Шупашкара 2 ҫын вӗҫсе килнӗ, кунтан унта 5-ӗн кайнӑ. Ӗпхӳрен Шупашкара килекенсем те, каякансем те ытларах, 12-ӗн килнӗ, 13-ӗн кайнӑ.

Аса илтеретпӗр, ку маршрутпа ҫӳрекенсене ҫул укҫине пӗтемпех тӳлеттермеҫҫӗ — такакӑн ҫуррине хыснаран саплаштараҫҫӗ.

Республика шайӗнче иртекен ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗсен конкурсне Шупашкар районӗнчи шкулсенче вӗренекенсем те хастар хутшӑнаҫҫӗ. Тренкассинчи вӑтам шкула илсен кӑна хастар миҫе ҫынна палӑртма пулать!

Н.В. Столярова, М.В. Стратонова, И.А. Фомина, В.И. Иванова, Е.Н. Максимова, Т.А. Никонорова, Е.А. Матвеева педагогсен вӗренекенӗсем район шайӗнче ӑнӑҫлӑ тухса калаҫаҫҫӗ кӑна мар, республикӑна ҫитме те тивӗҫеҫҫӗ. Л.В. Лаврентьева ертсе пынипе хатӗрленӗ ӗҫе кӑҫал та шкулти комисси членӗсем пысӑка хурса хакланӑ. Акӑлчан тата чӑваш халӑхӗсен каларӑшӗсене танлаштарса, ҫав каларӑшсем урлӑ халӑхӑн пӗтӗмӗшле кӑмӑл-туйӑмне кӑтартни пуриншӗн те интереслӗ пуласса шанаҫҫӗ.

Апла пулсан, ӑнӑҫу сунасси кӑна юлать.