Ывӑлӗсен хӗсмете кайма вӑхӑт ҫитсен ашшӗ-амӑшӗн ялана тенӗ пекех ыйту ҫуралать. Тем пирки те пӗлесшӗн вӗсем. Ҫар службипе ҫыхӑннӑ ҫӗнӗлӗхсенчен тытӑнса кама ҫара илмесси, вӗреннӗ вӑхӑтра салтака пуҫтарса ан кайччӑр тесен епле хутсем тӑратмалли таранах.

Асӑннӑ мӗнпур ыйтӑва ыран Раҫҫей Президенчӗн Чӑваш Енри йышӑну пӳлӗмӗнче уҫӑмлатма пулать. Кӑсӑклантаракан ыйту хуравне шыраса Шупашкар тӑрӑх ҫӳремелле мар. Телефонпа кӑна шӑнкӑравламалла. Хӗрӳ линипе ҫынсен ыйтӑвӗсене ирхи вунӑ сехетрен пуҫласа вунпӗр сехетчен уҫӑмлатӗҫ. Телефон номерӗ ҫапларах: 39-36-81. Шупашкар хула номерӗпе шӑнкӑравланӑ чух хула кочӗ кирлӗ пулма пултарӗ: 8-8352. Ан именӗр, ыйтӑр, шӑнкӑравлӑр, пӗлес тенине пӗлме тӑрӑшӑр.

Константин Ивановӑн «Нарспи» поэмине сасӑпа вуласа аудио-диск кӑларасси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ. Ку ӗҫе 2015 ҫул Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ май пурнӑҫлама шутлани пирки те ун чух каланӑччӗ. Кунсӑр пуҫне аудио версие кӑларас ӗҫ вӗҫне ҫитсе пынине, анчах та патшалӑх пултарулӑх ушкӑнне укҫа енчен пулӑшасшӑн пулманнине каланӑччӗ. Ҫавӑнпа та диск ҫинче кӑларма укҫа пухассине «Армир» ушкӑн ниме мелӗпе ирттерме шут тытнине хыпарланӑччӗ. Халӗ диск кун ҫути курнӑ-курнах. Вӑл сутлӑха та тухма ӗлкӗрнӗ.

омплекта икӗ диск кӗрет: пӗри — чӑвашла, тепри — вырӑсла. Вырӑсла вариантӗнче Константин Ивановӑн вилӗмсӗр поэминчи автор сӑмахӗсене паллӑ актер Михаил Ефремов вулать. Чӑвашла аудиокӗнекере ҫак сӑмахсене вуламашкӑн Николай Сергеева шаннӑ.

Чӑваш наци конгресӗнче ӗнер ЧНК Ваттисен Канашӗн пайташӗсем кӗрекене пуҫтарӑннӑ. Вӗсене конгресс президенчӗ Николай Угаслов йыхравлани пирки ЧНКн пресс-ҫыруҫи Зоя Яковлева пӗлтерет.

Кӗрекене пухӑннисем хушшинче хӑй вӑхӑтӗнче министр пулнисем, ӑсчахсем, ҫыравҫӑсем, таврапӗлӳҫӗсем, профессорсем пулнӑ. "Пурӗ ҫирӗм пиллӗкӗн вӗсем, чӑваш халӑхӗн чи хисеплӗ, аслӑ та ӑслӑ ҫыннисем", - пӗтӗмлетет хайхисем пирки Зоя Яковлева.

-Эпӗ сире питӗ хисеплетӗп, сирӗнтен кӑшт именетӗп те, сирӗн пуян пурнӑҫ опычӗ конгресӑн ӗҫӗнче усӑллӑ пулассине шансах тӑратӑп,- тенӗ Чӑваш наци конгресӗн Президенчӗ Николай Угаслов уяв кӗрекине уҫнӑ май.

Уяв сӗмӗ кӗртсе Ваттисен Канашӗн пайташӗсене Вячеслав Христофоровпа Марта Зайцева, Елена Османова, Алексей Московский тата Олеся Никитина юрӑсем шӑрантарнӑ.

Ватӑсем уйрӑм темӑсене сӳтсе явмалли канашлусем ирттерме, республика Пуҫлӑхӗпе те тӗл пулма калаҫса татӑлнӑ.

«ХамОр ялсем» скетчком (ют чӗлхерен куҫарсан ҫакӑ кӗске шӳтсем тенине пӗлтерет) пирки пурте пӗлмеҫҫӗ пулӗ-ха. Проекта пурнӑҫа кӗртекенсенчен пӗри Патӑрьел район каччи Геннадий Адикин кулӑшсем ӳкерес шухӑш ӑнсӑртран ҫуралнине пӗлтерет. Малтанах ролике тӗнче тетелӗнчи халӑх сечӗсенче вырнаҫтарнӑ. Куракансенчен ырлаканни ырланӑ, хурлаканни хурланӑ.

Пӗрремӗш ярӑм хыҫҫӑн ыттисем те тӗнче тетелӗнче вырӑн тупнӑ. Ҫамрӑксем кулӑшсене тӑван чӗлхене вырӑсларан куҫараҫҫӗ, хӑйсен пурнӑҫӗнче пулнӑ интереслӗ самантсене сӑнлама тӑрӑшаҫҫӗ.

Ӗҫчен ял ҫыннин пурнӑҫне, ҫамрӑксен хӑтланӑвне, кӳршӗсен хутшӑнӑвне кулӑшла сӑнлама тӑрӑшаҫҫӗ вӗсем. Рольсене Сергей Лекеров, Олег Николаев, Евгений Григорьев, Геннадий Адикин, Алексей Алексеев, Борис Головцов калӑплаҫҫӗ. Ҫамрӑксем ҫӗнӗ актерсен ӑсталӑхне тӗреслеҫҫӗ, вӗсене Александр Кӑлканӑн «Хӑравҫӑ мулкач» юптарӑвне вулаттараҫҫӗ. Халӗ скетчкомра пикесем те ӳкерӗнеҫҫӗ. «ХамОр ялсен» ӗҫне Алексей Московский юрӑҫпа Евгений Григорьев шоумен та хутшӑннӑ.

Шупашкарти полицейскисем Ҫветтуй Татиана чиркӗве патӗнче хураха тытса чарнӑ. Йӗплӗ пралук леш енче ларнӑскер каллех пакунлисен аллине ҫакланнӑ.

Ку чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче пулса иртнӗ. Хальхинче ҫак арҫын укҫа вӑрлама хӑтланнӑ. 28 ҫултискер чиркӳ патӗнче ыйтса лараканскерӗн нухратне йӑкӑртма тӑнӑ-мӗн.

«Ӑнман» ку арҫынна. Инҫех мар пулнӑ патруль экипажӗ киревсӗр ӗҫе ҫийӗнчех асӑрханӑ та йӗксӗке полици уйрӑмне илсе ҫитернӗ.

Каярах ҫакна палӑртнӑ — арҫын Муркаш районӗнчен. Халӗ ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫланӑ.

Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлахӗ Алексей Ладыков Шупашкарти Калинин урамне Сергий Радонежский ятне парасси пирки постановлени ала пуснӑ.

Урам ятне Сергий Радонежский ятне парассине Шупашкар тата Чӑваш Епархийӗн тата республика ертӳлӗхӗ сӳтсе явнӑ.

Шупашкарти тӗп архитектор Вениамин Мамуткин ҫакна мӗншӗн тунине те ӑнлантарнӑ. Калинин кӗперне тусан Калинин урамӗ икке уйрӑлнӑ.

Урама Сергий Радонежский ятне парсан ҫамрӑксем те ӑна ытларах пӗлме тытӑнӗҫ.

Сергий Радонежский 1-мӗш ҫуртран пуҫласа 67-мӗшӗ патне тата 26-мӗш ҫуртран пуҫласа 50-мӗшӗ патне тӑсӑлӗ. Вӑл Хӗрлӗ лапампа Калинин урамне пӗрлештерӗ.

Чӑвашсен «Ирӗклӗх» общество организацийӗ ЧР Элтеперне Михаил Игнатьева Улӑп палӑкне лартма сӗннӗ. Вӑл Анне монуменчӗ ҫӳллӗш пулмаллине пӗлтернӗ.

Михаил Игнатьев патне янӑ ҫырура палӑртнӑ тӑрӑх, палӑка Етӗрне районӗнче Сӑр юханшывӗ хӗрринче лартма сӗннӗ. Вал унта урапа кайнӑ чухне курӑнтӑр.

Анне монуменчӗ 46 метр ҫӳллӗш. «Ирӗклӗх» общество организацийӗ Улӑпӑн та ҫавӑн ҫӳллӗш пулмаллине калать.

Ҫырура Улӑп палӑкне лартсан Михаил Игнатьевӑн ячӗ историре яланлӑха ҫырӑнса юлнине каланӑ. Ҫавӑн пекех хастарсем палӑк туристсене илӗртессе шанаҫҫӗ. Тӗслӗх те илсе кӑтартнӑ вӗсем: Рио-де-Жанейрӑра Христос-Искупитель палӑкне ҫулсерен 1,8 миллион турист ҫитсе курать.

«Хальхи вӑхӑтра регион бренчӗсем илӗртеҫҫӗ. Ҫавӑн пек брендсене туни ҫынсене Чӑваш Енпе кӑсӑклантарӗ. Тӗслӗхрен, Анне палӑкне МИХсенче час-часах асӑнаҫҫӗ», - ҫырнӑ ҫырура. Пӗр сӑмахпа, «Ирӗклӗх» Улӑп палӑкӗ ытти тӑрӑхра пурӑнакан халӑха чӑваш культурипе тата чӗлхипе кӑсӑклантарма хӗтӗртӗ тесе шутлать.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хуракасси ялӗнче паян — хурлӑхлӑ кун. 54 ҫул каялла шкулта 110 ҫын ҫунса вилнӗ. Вӗсен йышӗнче — 4 учитель, 106 ача…

Паян 10 сехетре Хуракасси ялӗнче ҫунса кӗлленнӗ шкул вырӑнӗнче лартнӑ монумент патӗнче хурлӑхлӑ митинг иртнӗ. Палӑк умне чечексемпе кӑшӑлсем хунӑ.

Монумента 1964 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче уҫнӑ. Ялти масар ҫинче — тӑванлӑх вилтӑприйӗ. Унта ачасемпе вӗрентекенсене пытарнӑ. Ҫавӑнтах тимӗр плита вырнаҫтарнӑ.

Ку хурлӑх кӗрхи каникул умӗн пулнӑ. Ун чухне шкулта концерт иртнӗ. Тепӗр пӳлӗмре физика учителӗ икӗ ачапа пӗрле кинофильм кӑтартма хатӗрленнӗ. Бензинпа тӗрӗс мар уса курнӑшӑн пушар тухнӑ, ҫулӑм ҫавра ҫил пек концерт залне вирхӗнсе кӗнӗ. Нумайӑшӗ тухса ӗлкӗреймен… Пӗрисем ҫуннӑ, теприсем ҫӑра тӗтӗмпе чыхӑнса вилнӗ…

Чӗрӗ тухнисем те вӑйлӑ суранланнӑ. Вӗсен ӳт-пӗвӗ пиҫсе кайнӑ. Ачасене сипленмешкӗн Мускав илсе кайнӑ.

Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ 70 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвать. Ҫавна май ЧР Наци вулавӑшӗнче «Ачалӑх тӗнчи» курав уҫӑлнӑ.

Ахаль пуканесем мар унта. Вӗсем — театр «артисчӗсем». Сцена ҫинче пӗр ҫул мар вылянӑ, ҫавӑнпа кӑштах кивелнӗ те. Ҫавӑнпа «тивӗҫлӗ канӑва» янӑ вӗсене. Вӗсем арчарах выртнӑ. Унтан кӑларса тепӗр хутчен выляттарса вӗсемпе театр историне кӑтартнӑ.

Малтанах перчетке пек пуканесем пулнӑ. Вӗсене алла тӑхӑнса вылянӑ. Унтан пуканесене ҫӗнетсе пынӑ. Халӗ театр пӗр вырӑнта тӑмасть — тӗрлӗ пуканепе ӗҫлет.

Пуканесене чӗртекен артистсен ӗҫӗ ҫӑмӑл мар. Вӗсем пурте аслӑ пӗлӳ илнӗ. Репертуар пуян: чӑвашла та, вырӑсла та юмахсем пулаҫҫӗ. Куравра вара юратнӑ пуканесене курма пулать. Кунта — Емеля, Русалка, Алладин…

Шупашкарти Эгер бульварӗнчи 29-мӗш ҫуртра пурӑнакан пенсионерка хваттерӗнче шӑнса вилет. Ӑшӑ пӑрӑхӗсем сивӗпе пӗрех. Управляющи компанийӗ пулӑшу ыйтсан та сиввӗн хуравлать — хӑнк та тумасть.

Валентина Дёмкина хваттерӗнче ҫиелти тумпа ҫӳрет. Уринче — ҫӑматӑ, хулӑн нуски. Хваттерте — 19 градус ӑшӑ. Ку ӑшӑтакан хатӗр ҫутнипе кӑна-ха ҫапла. Пӗр эрне ҫакнашкал лару-тӑрура пурӑнать ветеран. Умра — хӗлле. Валентина Дёмкина мӗнле пурӑнмаллине пӗлмест, пӑшӑрханать.

7 ҫул каяллах ӑшӑ пӑрӑхӗсемпе кӑлтӑксем пуҫланнӑ-мӗн. Пӗрре вӗри вӗсем, тепре — ӑшӑ ҫеҫ. Ветеран шӑнас мар тесе пластик чӳрече те лартнӑ, стенасене ӑшӑрах тунӑ. Анчах ку та пулӑшмасть-мӗн.

Кӳршисем те ытлах килмеҫҫӗ ун патне. Туслӑ пулсан та. Ара, хваттерте шӑнса вилмеле-ҫке-ха. Аялти тата ҫӳлти хваттерсенчен те ҫакнашкал лару-тӑру-мӗн. Анчах вӗсенче тахҫанах никам та пурӑнмасть. Ҫапла Валентина Дёмкинӑн управляющи компанийӗпе пӗчченех ҫапӑҫма тивет.

Управляющи компанийӗ ҫакна нимӗнпе те ӑнлантараймасть. Тӗрӗслев ирттернӗ вӗсем — йӗркеллех. Халӗ тепӗр хутчен тӗрӗслеме шантарнӑ-ха та… Валентина Васильевна вара хваттерӗнче шӑнса пӑсӑлнӑ та пыр шыҫҫипе аптӑранӑ.

Малалла...