«Про Город» хаҫат тунӑ сӑн

Китайри лавккасенче Шупашкар канихвечӗсем курӑнма тытӑннӑ. Чӑвашри «Акконд» фабрика ҫапла хӑйӗн географине анлӑлатнӑ, продукцине Китая ӑсатма тытӑннӑ.

Нумаях пулмасть Китайри пысӑк дистрибьюторсемпе виҫӗ контракт алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн Шупашкар пылакӗсем Китая ӑсанма тытӑнӗҫ.

Китайри Лункоу, Мишань, Муданьцзян тата Суйфэньхэ хулисенче пурӑнакансем Шупашкарти канихветсемпе сӑйланма тытӑнӗҫ. Паллах, унта пур канихвета та ӑсатмӗҫ. Китая хӑш-пӗр тӗс ҫеҫ ҫитӗ.

Малашне вара унта канихвет кӳрсе килес ӗҫе анлӑлатма палӑртнӑ. Халӗ Китайри пысӑк дистрибьюторсемпе — Пекинпа тата Шанхайпа — калаҫаҫҫӗ.

Сӑмах май, Шупашкар канихвечӗсем 20 ҫӗршывра сутӑнаҫҫӗ: Казахстанра, Украинӑра, Грецире, Германире, Канадӑра тата АПШра.

Ӗнер Ҫӗнӗ Шупашкарта ретро техника куравӗ уҫӑлнӑ, вӑл паян та 15 сехетчен ӗҫленӗ.

Ҫулсерен йӗркелекен «Ылтӑн кӗркунне» фестивальне хальхинче асӑннӑ хулан 55 ҫулхине халалланӑ. Фестивале «Ретро» Газ-21 клуб» общество организацийӗпе Ҫӗнӗ Шупашкар хула администрацийӗ пуҫарнӑ тата йӗркеленӗ.

Мероприятие савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура ЧР Патшалӑх Канашӗн хысна, укҫа-тенкӗ тата налук енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫи Игорь Кушев, спутник-хулан культура, физкультура тата социаллӑ программӑсене аталантарас енӗпе ӗҫлекен управленийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Соловьев, маларах асӑннӑ клубӑн республикӑри организацийӗн ертӳҫи Сергей Исаев хутшӑннӑ.

Фестивале хамӑр республикӑри ретро машинӑсемпе пӗрлех Тутарстанри, Мари Элти, Чулхула тата Чӗмпӗр облаҫӗсенчи урапасем килнӗ. Курава М-20«Победа», ГАЗ-21 «Волга», ГАЗ-22 «Волга», ГАЗ-24 «Волга», ГАЗ-12 «ЗИМ», ГАЗ-13 «Чайка», ГАЗ-14 «Чайка», «Москвич-407», «Москвич-403», «Москвич М-400», ГАЗ-69», ГАЗ-69А, ВАЗ-2101, ҫавӑн пекех 1941 ҫулта Америкӑра кӑларнӑ DODGE-WC51 урапа пулнӑ. Ретро мотоциклсенчен ИЖ-49, JAWA-350 тата ыттисемпе пынӑ.

Сӑнсем (33)

Чӑваш Енӗн ҫурт-йӗр инспекцийӗ Канашри «Телеком Плюс» компани» тулли мар яваплӑ обществӑна кирлӗ мар ҫӗртенех тӗрӗсленӗ.

Чӑваш Енӗн прокуратурине кун пирки асӑннӑ компанин пуҫлӑхӗ ҫӑхавланӑ. Обществӑна ертсе пыракан шутланӑ тӑрӑх Ҫурт-йӗр инспекцийӗ саккунлӑ мар хӑтланнӑ пулать. Пӗлтерни тӑрӑх прокуратура тӗрӗслев йӗркеленӗ. Алексей Мишин аслӑ ҫурт-йӗр инспекторӗ инспекци пуҫлӑхӗн ҫумӗн утӑн 7-мӗшӗнчи йышӑнӑвӗпе килӗшӳллӗн предприятире асӑннӑ уйӑхӑн 8 тата 9-мӗшӗсенче планпа пӑхман тӗрӗслев ирттернӗ. Ҫапла тума инспекцие нумай хваттерлӗ ҫуртра пурӑнакан ҫын пӗтӗмӗшле харпӑрлӑхпа усӑ курас ыйтупа ҫыхӑннӑ ыйтӑвне пӑхса тухма тивни хистенӗ. Анчах прокуратура Ҫурт-йӗр инспекцийӗн тӗрӗслеме сӑлтав пулманнине асӑрханӑ. Ҫавӑншӑн инспектора административлӑ майпа явап тыттарма йышӑннӑ.

Юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен тытӑнса раштавӑн 31-мӗшӗччен пирӗн республикӑри хулаҫум маршрутпа ҫӳрекен пуйӑссене расписанирен кӑларӗҫ.

Чӑваш Енӗн Транспорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, пилӗк маршрутпа ҫӳрекен пуйӑссем асӑннӑ тапхӑрта ҫынсене турттарма пӑрахӗҫ. Расписанирен кӑларакан маршрутсен шутне Ҫӗмӗрле – Канаш ҫулпа ҫӳрекен 6194-мӗш номерлӗ пуйӑс (вӑл 19 сехет те 10 минутра хускалса 20 сехет те 36 минутра ҫитнӗ), Улатӑр – Канаш ҫулпа ҫӳрекен 6390-мӗш номерлӗ пуйӑс (вӑл 4 сехет те 52 минутра хускалса 7 сехет те 22 минутра ҫитет), Канаш – Улатӑр ҫулпа ҫӳрекен 6395-мӗш номерлӗ пуйӑс (вӑл 18 сехетре хускалса 20 сехет те 25 минутра ҫитет), Канаш – Шупашкар ҫулпа ҫӳрекен 6502-мӗш номерлӗ пуйӑс (вӑл 03 сехетре хускалса 06 сехет те 10 минутра ҫитет), Шупашкар – Канаш ҫулпа ҫӳрекен 6505-мӗш номерлӗ пуйӑс (вӑл 18 сехет те 40 минутра хускалса 21 сехетре ҫитет) лекнӗ.

Канашран Шупашкара каякан 6506-мӗш номерлӗ пуйӑс расписанийӗ те ҫитес уйӑхӑн 1-мӗшӗнчен улшӑнать. Канашран вӑл 17 сехетре хускалса тӗп хулара 19 сехет те 40 минутра ҫитсе чарӑнӗ.

Сывпуллашу вӑхӑтӗнче. Тимӗр Акташ тунӑ сӑн

Тимӗр Акташ журналист пӗлтернӗ тӑрӑх паян Чӑваш АССРӗн тава тивӗҫлӗ вӑй-хал культурипе спорт ӗҫченӗпе, РСФСР тата СССР тава тивӗҫлӗ бокс тренерӗпе Геннадий Герасимовпа сывпуллашнӑ.

Мероприяти Шупашкарти Граждан урамӗнчи «Ритуаллӑ пулӑшу» пӳлӗмӗнче иртнӗ. Тӑванӗсемпе ҫывӑх ҫыннисемсӗр пуҫне кунта Шупашкарти бокс ветеранӗсем те пухӑннӑ. Пухӑннисем умӗнче спорт министрӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Сергей Мельников, Геннадий Герасимов вӗрентсе ӳстернӗ В. Соколов, В. Лаптев, Ҫӗмӗрле хулин пуҫлӑхӗ пулнӑ В. Садырга тата ыттисем сӑмах тухса каланӑ.

Герасимов Геннадий Николаевич 1931 ҫулта Етӗрне районне кӗрекен 2-мӗш выҫҫӑлкӑра ҫыралнӑ. Чӑваш Ен, Украина, СССР ТҪФ чемпионӗ пулнӑ, РСФСР шайӗнче иртнӗ турнирсенче ҫӗнтернӗ. 20 спорт мастерне вӗрентсе ӳстернӗ, ҫав шутра Чӑваш Енрен тухнӑ пӗрремӗш олимп бокс чемпионне Валериан Соколов, Тӗнче кубокне ҫӗнсе илнӗ Владимир Мельник. Валерий Уледеркинпа тата Михаил Степановпа пӗрле «чӑваш бокс шкулне» йӗркелекенсенчен пӗри.

Токио университечӗпе «Рикэн» естествӑлла ӑслӑлӑхсен институчӗн ӑсчахӗсем шыв айӗнчи скважинӑсем тавра питӗ тарӑнра пурӑнакан бактерисене тӗпченӗ. Вӑл вырӑнсенсе шыв чулпа сӗтӗрӗннӗрен электричество пулать.

Тарӑнри организмсене кантӑкран ӑсталанӑ савӑта хурса тӗпчевҫӗсем бактерисем ҫине 0,3 вольт хӑватлӑ электричество янӑ. Сӑнакансем хайхи тӗпчекен чӗрӗ организмсем аммиак, кӑмрӑк йӳҫек газне тата шыв кӑларма пуҫланине курнӑ. 8 кун сӑнанӑ хыҫҫӑн бактерисен йышӗ 20% таран ӳснӗ. Ҫав хушӑрах вӗсем хӑйсене валли тӑранмалӑх сахӑр та кӑларнӑ.

Ӑсчахсем ҫапла май ҫак бактерисем энергие хими синтезӗнчен кӑна мар, пӗчӗк электричество разрядӗнчен те тупма пултарнине палӑртнӑ.

«Рикэн» институчӗн тӗпчев ушкӑнӗн ертӳҫи Рӳхей Накомура ҫапларах пӗтӗмлетнӗ: «Хӗвел ҫутти ҫук тата тӑранмалли хими элеменчӗсем ҫук вырӑнта та организмсем хӑйсене пурӑнма майсем тупайраҫҫӗ. Пирӗн тӗпчев ҫакна кӑтартрӗ те».

Тӑвай районӗнчи Тенеялӗнче кӑҫал савӑнӑҫ хыҫҫӑн савӑнӑҫ пулнӑ. Малтанах унта фельдшерпа акушер пункчӗ уҫӑлнӑ. Ӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура ирттернӗ ҫӗре хӑнасем килнӗ. Унтах Валерий Николаевич Иванов та, унтах ҫуралнӑскер, пулнӑ. Ял халӑхӗ пуҫтарӑннӑ, пултарулӑх ушкӑнӗ юрӑсем шӑрантарнӑ.

ФАПа кӗрсен урӑх калаҫу пуҫланнӑ. Рита Бикметова Валерий Николаевичран ыйтнӑ: «Фельдшер пурӑнакан урама машинӑпа тухмалла тума пулмасть-ши? Ял фельдшерӗ хӑй руль тытса машинӑпа ҫӳрет пирӗн. Чирлӗ ҫын патне чӗнсен, тухса кӗме чӑнах та кансӗртерех ҫулӗ».

Ҫав кунах ҫула виҫнӗ. Икӗ кунра чул сарса ҫул туса панӑ та. Ку суйлав хыҫҫӑн пулнӑ. Антонина Егорова фельдшер урамӗнче халӗ пылчӑкра та урапапа ҫӳреме пулать.

Кӳкеҫре ҫамрӑк амӑшӗсене хулари чирлӗ арҫын хӑратса ҫӳрет тесе ҫырать Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкарта тӳлевсӗр саланакан пичет кӑларӑмӗсенчен пӗри. «Хӗрарӑмсем ачасене урама пӗччен епле кӑлармалла-ши тесе пӑшӑрханаҫҫӗ?» — шухӑшне малалла тӑсать ҫав хаҫат.

Шупашкар район центрӗнче онанист ҫӳренине кӑларӑма Кӳкеҫ хӗрарӑмӗ пӗлтернӗ-мӗн. Хаҫатҫӑсене хӗрарӑм хӑй тата унӑн пӗчӗк ачи ҫав ҫынран шар тӳснӗ тесе каланӑ пулать.

Хӗрарӑм пульницӑран вӑрманти асфальт ҫулпа килне таврӑннӑ чух сак патӗнче арҫын хӑй ӗҫӗпе аппаланнине асӑрханӑ. «Тахҫанах ун пеккине курман та эпӗ аптӑраса ӳкрӗм. Пилӗк уйӑхри ача ҫумра пулман тӑк лайӑх кӑна эпӗ ӑна тапнӑ пулӑттӑм», — тесе пӗлтернӗ Кӳкеҫ хӗрарӑмӗ пичет кӑларӑмне.

«Пулса-иртни хыҫҫӑн хӗрарӑмпа ача ҫывӑхри лавккана кӗнӗ», — тесе ҫырать хаҫат. Онаниста курнӑ хӗрарӑмӑн паллаканӗ ӑна ҫав арҫынна унччен те курни пирки пӗлтернӗ пулать.

Арҫынна хӗрарӑм хытах сӑнанӑ: лешӗ 170–175 сантиметр ҫӳллӗш, ҫутӑрах сӑрӑ тӗслӗ джемпер, хура шӑлаварпа хура бейсболка тӑхӑннӑ-мӗн.

Шупашкарта 2017 ҫулччен япӑх ҫуртсенчен хӑтӑласшӑн. Халӗ ҫав ҫуртсене ишсе антарас ӗҫ хӗрӳ пырать.

Ку таранччен Шупашкарта авариллӗ нумай хваттерлӗ 24 ҫурта ишсе антарнӑ. Тепӗр 18-шне те ҫак шӑпах кӗтет.

Паянхи кун тӗлне 547 ҫемье ҫӗнӗ хваттер уҫҫисене илнӗ ӗнтӗ. Киввинчен ҫӗннине куҫсан савӑнмалла пек. Анчах хула администрацийӗпе пурте килӗшесшӗн мар-мӗн. Хӑш-пӗр ҫемье ҫӗнӗ хваттере куҫма хирӗҫ. Чиновниксем вӗсене ҫакна ӑнлантарасшӑн: киввинчен ҫӗннине, ҫавӑн калӑпӑшлинех, куҫараҫҫӗ. Ку ҫурт-йӗре лайӑхлатни мар. Анчах ӑнлантарни усӑсӑр.

Ҫынсене хваттерсем, районсем, балкон ҫукки килӗшмест-мӗн. Тӗслӗхрен, пӗр хваттерте икӗ ҫемье пурӑннӑ, вӗсем уйрӑм хваттер ыйтаҫҫӗ. Анчах администрацин кун пек майсем ҫук. Хӑйсен ирӗкӗпе куҫманнисене вӑйпа куҫарӗҫ.

Вӑрнар районӗнче ҫӗнӗ ферма хута яраҫҫӗ. Ӑна Швеци технологийӗпе тӑваҫҫӗ. Выльӑх-чӗрлӗх фермине 1000 пуҫ ӗне валли тӑвӗҫ. Ҫапла майпа ялта халӑх валли ӗҫ вырӑнӗсем те пулӗҫ.

Халӗ унта тӑррине витеҫҫӗ. Фермӑна кӑҫал ака уйӑхӗнче тума тытӑннӑ. Чӳк уйӑхӗнче кунта ӗнесене яма палӑртаҫҫӗ. Ҫӗнӗ комплекс виҫӗ корпусран пулӗ: ӗне витисем тата сумалли зал.

Чӑннипе, ӗне фермине Словакире пӑхнӑ. Унта ун пеккисем нумай. Вӗсенчен тӗслӗх илсе вӑрнарсем те унашкаллине тӑвасшӑн.

Ферма Вӑрнарти аш-какай комбиначӗн пулӗ. Ӑна хӑтлӑ тума тӑрӑшаҫҫӗ. Ӗнесене автоматика мелӗпе шӑварӗҫ. Урай ӑшӑтакан кавирсем те пулӗҫ. Ӗнесене кӑкармасӑр усрасшӑн.

Ӗнесем хӑйсемех пырса ҫийӗҫ. Фермӑна хута ямашкӑн 200 миллион тенкӗ тӑкаклаҫҫӗ. Ӑна ҫӗнӗ технологисемпе туса сӗт суса илессине икӗ хут ӳстерме палӑртаҫҫӗ. Предприяти 2013 ҫулта та Европа технологийӗсемпе усӑ курса ферма хута янӑ. Унта халӗ сумалли 1100 ӗне пур, ҫулталӑк вӗҫне вӗсен йышне нумайлатма палӑртнӑ.