«Чӑваш Ен, санпа мухтанатӑп!» мероприятисен ярӑмӗпе килӗшӳллӗн Йӗпреҫ районӗнче ҫӗртме уйӑхӗн 26-мӗшӗнче уҫа тӳпе айӗнчи этнографи музейне экскурсие кайнӑ. Ӑна Йӗпреҫри тӗп вулавӑш Республика кунне халалласа йӗркеленӗ.

Экскурсие «Цветовод», «Поиск» клубсен пайташӗсем, Раҫҫейри пенсионерсен пӗрлӗхӗн хастарӗсем кайнӑ. Вӗсем XIX ӗмӗр вӗҫӗнчи тата ХХ ӗмӗр пуҫламӑшӗнчи хресчен ҫурчӗсене, ҫил арманне, икӗ хутлӑ ампара пӑхса ҫаврӑннӑ, «юрату кӗперне» ҫитнӗ.

Музей ӗҫченӗсем «Асамат кӗперӗ» культурӑпа курав центрӗнчи куҫса ҫӳрекен «Живопиҫӗн ача-пӑча сӑнарӗсем» куравпа паллаштарнӑ.

Эскурсантсене уйрӑмах Вӑрнар районӗнчи «Вӗтӗ шӑрҫаран — асамлӑх» курав япалисем килӗшнӗ. Унта Наталия Сергеевӑн ӗҫӗсем пулнӑ. Унӑн ӗҫӗсем чылай ҫынна тыткӑнланӑ.

Сӑнсем (9)

Энӗшри храм

Энӗшсем ялта кӗҫех Феодосий ячӗллӗ храм хута кайнӑшӑн шутсӑр савӑнаҫҫӗ. Ӑна халӑхран пухнӑ укҫапа ҫӗклеҫҫӗ вӗсем.

Ватӑ ҫынсем каланӑ тӑрӑх, храм вырӑнӗнче ӗлӗк чиркӳ пулнӑ. Ӑна Совет саманинче аркатнӑ. Ун вырӑнне шкул туса лартнӑ, анчах ӑна каярахпа район центрне куҫарнӑ.

Прихут канашӗн председателӗ Вениамин Кириллов каланӑ тӑрӑх, храма кӑҫал уҫма палӑртнӑ. Ҫав куна халӑх тем пекех кӗтет.

Храмра Алексий атте пулӗ. Хальлӗхе храмра инженери сечӗсене хунӑ, газ кӗртнӗ. Ӑна тумашкӑн ҫак ҫулсенче 3 миллион ытла тӑкакланӑ.

Ҫывӑхри территорие те кӗҫех хӑтлӑлатӗҫ, ҫул сарӗҫ.

Сӑнсем (4)

Владимир Петров тунӑ сӑн

Пирӗн республикӑра шӑрӑх тӑнӑ, ҫумӑр ҫуман вӑхӑтра Сочие шыв илнӗ. Ку — ҫумӑра пула. Унта 1,5 уйӑхра ҫумалли ҫумӑр ӳкнӗ. Вырӑнти тӳре-шара инкеклӗ лару-тӑру пулнине палӑртнӑ.

Сочире пирӗн ентешсем те пур. Чылайӑшӗ унта ӗҫлет. Акӑ Владимир Петров «Про Город» хаҫата унти лару-тӑру пирки каласа кӑтартнӑ.

Ку пӑтӑрмах ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пулнӑ. Сочири чылай района шыв илнӗ. Пӗр ҫын шар курнӑ.

Владимир Петрова ҫуртра пурӑнать. Вӑл каланӑ тӑрӑх, ҫумӑр ҫӗрле 1 сехетре пуҫланнӑ та тепӗр кун 13 сехетчен те чарӑнман. Владмирӑн ҫуртӗнчи пӗрремӗш хута тата тӗпеле шыв илнӗ. Вӗсем япаласене ҫӑлма тӑнӑ. Анчах чылайӑшӗ юрӑхсӑра тухнӑ. МЧС ӗҫченӗсем ҫӗрӗпех ӗҫленӗ.

Хула шыва кайнине пула Владимирсен ӗҫӗнче ӗҫлеме чарнӑ, мӗншӗн тесен складсем шыв айӗнче.

Ирина Калентьева

Ҫӗртме уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Швейцарире велоспорт енӗпе пӗтӗм тӗнчери чупу иртнӗ. Пирӗн ентеш унта пысӑк ҫитӗнӳсем тунӑ.

Чӑваш спортсменки Ирина Калентьева «кросс-кантри» дисциплинӑра финиша пӗрремӗш ҫитнӗ. Ирина элита велочупуҫӑсен йышӗнче ӑмӑртнӑ.

ЧР Спорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Ирина Калентьева финиша 1 сехет те 25 минут 11 ҫеккунт кӑтартупа ҫитнӗ. Ыттисем унран 8-9 минут тӑрса юлнӑ.

Ку пӗрремӗш вырӑн Иринӑна 30 рейтинг очкине пухма май панӑ. Пӗтӗмӗшле илсен, ӑмӑртура Швейцари ҫӗнтернӗ.

Ҫӗртмен 24-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Асхва ялӗнче Уй кунӗ уҫӑлнӑ. Унта ЧР Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев мӑшӑрӗпе Лариса Юрьевнӑпа ҫитнӗ.

Михаил Васильевич сӑмах илнӗ май кӑҫал аграри ҫуракине лайӑх вӗҫленине палӑртнӑ. Тыр-пул туса илесси ӳснине те палӑртнӑ вӑл. Ҫав шутра Канаш районӗ — малтисенчен пӗри.

Михаил Игнатьев кӑҫал республикӑри агропромышленноҫ комплексне 2,7 миллиард тенкӗ уйӑрма палӑртнине каланӑ. Ку пӗлтӗрхинчен 11 процент нумайрах.

Уй кунне курава Раҫҫейри ҫичӗ регионти ял хуҫалӑх техникине илсе килнӗ. Пӗтӗмпе — 100 ытла техника. Куравра ял хуҫалӑх культурин сорчӗсем, ӳсен-тӑрана хӳтӗлемелли хатӗрсем пулнӑ.

Унта утӑ ҫулакансен конкурсне те йӗркеленӗ. Михаил Игнатьев та хӑйӗн ӑсталӑхне кӑтартнӑ.

Сӑнсем (23)

Икӗ теҫетке ҫул хушшинче «лазерлӑ» двигатель Альфа-Центавра патне ҫитерме пултарӗ. Кун пирки Санта Барбарӑри Калифорни университетӗнчи ӑсчахсем каланӑ пулать. Вӗсен шухӑшӗпе лазерлӑ излученийӗн хӑвачӗ питӗ вӑйлӑ.

Ӑсчахсем Deep-In хӑвӑртлатакан механизм ӑсталанӑ пулать, вӑл нумай-нумай питӗ пӗчӗк лезерсенчен тӑрать. Лазер пайӑркипе усӑ курса космос парӑсӗ ҫине витӗм кӳме пулать иккен. Ҫав витӗмпе вара хальхи космос карапӗсен хӑвӑртлӑхне самай — пин хут таран — ӳстерме пулать имӗш. 4,3 ҫутӑ ҫулталӑкне (выр. световой год) 20 ҫул хушшинче ҫитме май пур имӗш.

Ӑсчахсен шухӑшӗпе ку технологипе Марс патне вӗҫнӗ май усӑ курма пулать. Унашкал вӗҫев аппаратне кӳршӗлле планетӑна ҫитме 3 кун кӑна кирлӗ пулӗ теҫҫӗ. 10 тонна таран тиесен 30 кун кӑна кирлӗ пулӗ.

Ҫитменлӗхӗ те пур: система карапа хӑвӑртлатать кӑна, чармалли май пирки пуҫ ватаҫҫӗ кӑна имӗш.

Шупашкарти Арбатра вырнаҫнӑ кӳлепен сунчӑкне хуҫни пирки эпир сире нумай пулмасть пӗлтернӗччӗ. Хула влаҫӗсем ӑна Республика Кунӗ тӗлне тӳрлетсе-юсама ӗлкӗрнӗ иккен. Кун пирки пире «Сӑвар» Чӑваш наци культурин аталану фончӗн ертӳҫи Тимӗр Тяпкин пӗлтерчӗ.

Чӑн та кӳлепене йӗркене кӗртме 8 пин кирлӗ пулнӑ имӗш. Вӑл хакпа юсама майсем малтанах тупӑнайман, каярах вара ҫавах та кирлӗ ҫынна тупса йӳнӗрех хакпа кӳлепене юсама пултарнӑ. Республика Кунӗнче халӑх тӗрӗс-тӗкӗл скульптурӑна курнӑ.

Аса илтерер, кӳлепен авторӗ Владимир Нагорнов, хулана ӑна Ильф тата Петров хайлавӗнче Шупашкара асӑннӑран парнеленӗ пулать. Пӗтӗмӗшле 6 миллион тенкӗ тӑкакланӑ.

Авӑн уйӑхӗччен нумай юлмасть вӑхӑт. 13-мӗшӗ Чӑваш Еншӗн пӗлтерӗшлӗ кун пулӗ. Ун чухне халӑх ЧР Элтеперне суйлӗ. Халӗ суйлава камсем хутшӑнасси паллӑ ӗнтӗ. Унччен суйлав хутшӑнма кӑмӑллӑ кадидатсем пирки пӗлтерсех тӑнӑччӗ.

Халӗ Элтепер пуканӗшӗн 9 кандидат кӗрешесси паллӑ. Вӗсем – 9 политика партийӗсенчен.

Суйлава хутшӑнакан кандидатсен йышне ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗнче пӗлтернӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗ пулассишӗн ҫаксем кӗрешӗҫ: «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫейрен» - Элтепер тивӗҫне вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев, КПРФран — Валентин Шурчанов, «Тӗрӗслӗхлӗ Раҫҫейрен» — Олег Николаев, «Раҫҫейри пенсионерсен партийӗнчен» — Валерий Сапожников, «Ӗҫлӗх пӗрлӗхӗнчен» — Анатолий Коршунов, «Яблоко» партирен — Владислав Аркадьев, «Симӗссисен тата социал-демократсен альянсӗ» партирен — Юрий Малов, «Граждан пуҫарӑвӗнчен» — Андрей Броницын, ЛДПРтан — Константин Субботин.

Шупашкарта Республика кунӗнче пӗтӗм чӑвашсен Акатуйӗ кӑҫал виҫҫӗмӗш хут иртнӗ. Ҫав кун Чӑваш Ене Раҫҫейри 34 регионти чӑвашсем килсе ҫитнӗ.

Ав Анатолий тата Николай Архипкинсем — Пенза облаҫӗнчен. Вӗсем каланӑ тӑрӑх, унта 7000 чӑваш пурӑнать. Вӗсем те наци уявӗсене паллӑ тӑваҫҫӗ. Пиччӗшӗпе шӑллӗ Шупашкара яланах хаваспа килеҫҫӗ.

Анатолий Архипкин каланӑ тӑрӑх, килте вӗсем вырӑсла калаҫаҫҫӗ. Чӑваш Ене килсен вара вырӑссемпе те чӑвашла пуплеҫҫӗ.

Чӑваш Ен тулашӗнче пурӑнса наци йӑли-йӗркине сыхласа хӑварма ҫӑмӑл мар. Хакас Республикинчен килнӗ хӑнасем вара чӑваш халӑх йӑлине ӳсекен ӑрӑва парса хӑварма тӑрӑшаҫҫӗ.

Хакас Республикинчен килнӗ Любовь Николаева каланӑ тӑрӑх, вӗсен ялӗнче чӑваш музейне, чӑваш центрне уҫнӑ. Ҫапла вӗсем ҫамрӑксене илӗртме, чӑваш культурине сыхласа хӑварма тӑрӑшаҫҫӗ.

Акатуйра концерт иртнӗ. Чӑваш драма театрӗн сцени ҫинче чӑваш ушкӑнӗсем юрланӑ. Наци музейӗ патӗнче вӑй виҫнӗ, Анне монуменчӗ патӗнче вара этноял пулнӑ. Унта наци апатне тутанма, алӗҫӗсене курма май пулнӑ.

Акатуйра мӗнпур хӑна вӑйӑ картине тӑрса ҫаврӑннӑ.

Малалла...

Кӑҫал Республика кунӗ Шупашкарта тата Канаш районӗнче иртрӗ. Канашсем Чӑваш Енӗ ҫуралнӑ кунӗпе пӗрле «Урожай» стадионта, Асхва ялӗ ҫывӑхӗнче, Акатуя та паллӑ тунӑ.

Унта ял тӑрӑхӗсем хӑйсен картишӗсене хатӗрленӗ. Уҫырма ял тӑрӑхӗн картишӗнче Надежда Ивановна Александровӑн картинисен куравне йӗркеленӗ. Вӑл Шӑхасанти ӳнер шкулӗнче ачасене вӗрентет.

Уҫырмасем картише картинӑсемпе, тӗрӗсемпе, алӑпа тунӑ кавирсемпе, пахчана илемлетмелли кӳлепесемпе хитрелетнӗ. Ӑна Уҫырма ялӗн ҫыннисем хӑйсем хатӗрленӗ.

Акӑ Сергей Сергеев йывӑҫран Винни пуха, кӑмпана тата ытти кӳлепене касса кӑларнӑ. Ҫавӑн пекех куравра пахчана лартмалли сӗтел-пукан, чуччу пулнӑ.

Сӑнсем (125)