Чӳк уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Шупашкарта Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхӗпе ӳнерӗсен академийӗн йӑлана кӗнӗ Ҫулталӑк пухӑвӗ пулса иртет. Кӑҫал ӑна Академи президенчӗн Евгений Ерагинӑн 60 ҫулне халалласа ирттерме йышӑннӑ. Президент биографийӗ ЧНАНИ «Хыпарӗсенче», ытти журналсенче пичетленӗ. Е.Е.Ерагин, тӑлӑх ӳснӗ ача, салтакра пулнӑскер, Ялхуҫалӑх институтӗнче инженера вӗренсе тухрӗ те ялхуҫалӑхӗнче ӗҫлерӗ. Тӑван халӑх ӑс-халне пӗлес килнипе Чӑваш патшалӑх университетӗнче хӗрсе вӗренчӗ, ун хыҫҫӑн шкулта вӑрах тӑрӑшрӗ.

Ялти хуҫалӑхне, кил-йышне тӗрӗс-тӗкел тытса тӑрать, ял-йышпа пӗрле кӗрлесе пурӑнать. Ҫав вӑхӑтрах Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхӗпе ӳнерӗсен академине ҫирӗппӗн аталантарса пычӗ. Ку вӑл халӑх (общество) пӗрлӗхӗ, патшалӑх ӑна тытса тӑма пӗр пус та уйӑрмасть. Анчах кашни утӑмне шӑрпӑкланса тӗрӗслет, тӗрлӗ штрафсемпе хӑратса чуна илет. Чӑтӑмлӑ Евгений Ерагин президент ҫухалса кайни, каялла чакни пӗрре те пулмрӗ-ха. Пачах урӑхла — вӑл ертсе пынӑ чухне ЧНАНИ чылай тӗрекленчӗ, йышне хушрӗ, курӑмлӑ ӗҫсемпе малалла талпӑнчӗ.

Кунта эпӗ тӗрлӗ енлӗ хастар та тава тивӗҫлӗ ҫыннӑн (халӑхра вӑл Ешентей мӑчавар ятпа палӑрса юлчӗ) йӑла-йӗрке ӗҫӗнчи шухӑшӗсем ҫинчен пӗр-ик сӑмах калас тетӗп.

Малалла...

Паян, чӳкӗн 12-мӗшӗнче, Чӑваш кӗнеке издательстви юбилейне паллӑ тунӑ. Вӑл 95 ҫул тултарнӑ.

1918 ҫулхи ака уйӑхӗн 23-мӗшӗнчен пуҫласа «Чӑваш кӗнеки» общество чӑвашла кӗнекесем кӑларасси пирки пӗлтерӳсем панӑ, «Канаш» редакцине хайлавсен оригиналӗсене тата куҫарӑвӗсене ярса пама ыйтнӑ.

Анчах политика пулӑмӗсем пынӑ чухне чӑвашла кӗнекесем кӑларас ӗҫе тӳрех йӗркелеме май килмен. Ӗҫ 1918 ҫул вӗҫӗнче ҫеҫ ҫаврӑнса кайнӑ.

1920 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Шупашкарта Пӗтӗм Раҫҫейри чӑвашсен хушшинчи канашсен II съезчӗ уҫӑлнӑ. Паян Чӑваш кӗнеке издательстви лайӑх аталанса пырать, илемлӗ, ача-пӑча, вӗренӳ тата ытти кӗнекесене кӑларать. Хӑйӗн пурнӑҫӗнче издательство 16 пине яхӑн кӗнеке кӑларнӑ. Литература списокӗнче чӑваш литературин ылтӑн фондне кӗнисем те пур.

2006 ҫултанпа нумай томлӑ «Чӑваш энциклопедине» кӑларма тытӑннӑ. 2011 ҫул тӗлне тӑватӑ томне те кӑларса пӗтернӗ. Халӗ Чӑваш кӗнеке издательствин хӑйсен лавккисем пур

Шупашкарта пурӑнакан спортсмен Алексей Германов нумаях пулмасть Португалире спорт аэробики енӗпе иртнӗ Европа чемпионатӗнче ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ.

Алексей Германов Оксана Дьячук тренер патӗнче ӑсталӑхне туптать, Олимп резервӗсен ачасемпе ҫамрӑксем 6-мӗш спорт шкулӗнче вӗренет. Ӑмӑрту пӗтӗмлетӗвӗпе килӗшӳллӗн, Раҫҫей спортсменӗсем «Ташӑ гимнастики», «Гимнастики платформи» дисциплинӑсенче чи нумай балл пухнӑ.

Палӑртма кӑмӑллӑ: Алексей Германов Европа чемпионачӗсенче кунпа пӗрле тӑваттӑмӗш ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Икӗ ҫул каялла вӑл Европа чемпионтӗнче икӗ хут чемпион ятне тивӗҫнӗ. Пӗлтӗр вара спорт аэробики енӗпе тӗнче чемпионӗ пулса тӑнӑ.

Республикӑра ҫак уйӑхӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа хӗллехи сунар уҫӑлнӑ. 2016 ҫулхи нарӑсӑн 29-мӗшӗччен тилӗ, енот, кашкӑр, хӑнтӑр, ондатр, сӑсар, пӑсара, юс тытма юрать. Ҫав вӑхӑтрах мулкачсене 2016 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗччен кӑна тытма ирӗк панӑ. Хӑшӗ-пӗрне вара шутран ытла тытма юрамӗ. Сӑмахран, сунарҫӑн пӗр кунта виҫшер хӑнтӑрпа сӑсар, пӗрер мулкачпа юсран ытла тытма юрамасть. Ҫавӑн пекех 2015–2016 ҫулхи кӗрхи-хӗллехи сунар тапхӑрӗнче пурӑшпа карӑка тытма чарнӑ.

Сунара тухма ирӗк паракан хута районсенчи сунарҫӑсемпе пулӑҫсен пӗрлӗхӗнче ҫыртарса илмелле. Уншӑн укҫа тӳлемелле. Сунара каяканӑн хӑйӗнпе пӗрле сунар пӑшалӗпе усӑ курмалли тата ӑна упрамалли ирӗк, патшалӑх сунар билечӗ, вӑл е ку чӗрчуна е кайӑка тытмалли ирӗк паракан путевка пулмалла.

Нумаях пулмасть Челепи хулинче Пӗтӗм Раҫҫейри студентсен отрячӗсен слечӗ иртнӗ. Ӑна 56-мӗш ӗҫ семестрӗ вӗҫленнӗ ятпа ирттернӗ.

Пухӑва Раҫҫейри тӗрлӗ регионти 2000 ытла хастар хутшӑннӑ. Ҫав йышра крымрисем те пулнӑ. Унта ку юхӑм кӑҫал кӑна йӗркеленнӗ. Чӑваш Енрен 16 ҫамрӑк кайнӑ.

Слет «Трактор» пӑр керменӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫӑлнӑ. Унта РФ Президенчӗ Владимир Путин янӑ телеграммӑна вуланӑ.

Пухура пултарулӑх фестивалӗсем (унта регионсем ташӑсемпе тата юрӑсемпе паллаштарнӑ), спорт ӑмӑртӑвӗсем иртнӗ, ГТО нормисене панӑ. Ҫавӑн пекех чи лайӑх командирсене тата комиссарсене палӑртнӑ.

Кунсӑр пуҫне Пӗтӗм Раҫҫейри «Чи лайӑх педагогика отрячӗ» конкурса пӗтӗмлетнӗ. Пирӗн республикӑна финалта «Камушки» (И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУ) педотряд хӳтӗленӗ. Пирӗн ентешсем икӗ кунра пултарулӑх заданийӗсене пурнӑҫласа чи лайӑх пилӗк отрядсен йышне кӗнӗ.

ЧР Правительстви ача пахчинчи тӳлеве ӳстернӗ. Ҫакна черетлӗ канашлура йышӑннӑ. Хака мӗншӗн ӳстернӗ? Чиновниксем ҫакна апатлану хакӗ хӑпарнипе ҫыхӑнтараҫҫӗ.

ЧР вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов пӗлтернӗ тӑрӑх, 12 сехетлӗхе ҫӳрекен ачасемшӗн кунне 70–100 тенкӗ тӳлемелле пулӗ. 10 сехетлӗхе пыракансен 55–90 тенкӗ кӑларса хумалла.

Куславкка, Хӗрлӗ Чутай, Шупашкар районӗсенче 12 сехетлӗ режимлӑ ача пахчисенче 70 тенкӗрен йӳнӗрех пулӗ. Канаш, Хӗрлӗ Чутай, Ҫӗмӗрле районӗсенче 10 сехетлӗ режимшӑн 50 тенкӗрен сахалрах кӑларса хумалла.

Халӗ телеканалсен шучӗ те ҫук. Килӗсерен турилкке вырнаҫтараҫҫӗ, ҫавӑнпа «Перец» телеканал никамшӑн та ҫӗнӗлӗх мар. Нумаях пулмасть CTC Media ҫӗнӗ канал хута ярасси пирки пӗлтернӗ. Вӑл «Перец» канал вырӑнӗнче пулӗ.

Куракансем «Перец» телеканал хупӑнасси пирки пӗлсен ӑна каялла тавӑрмашкӑн нумай ыйтнӑ. Вӑл 2011 ҫулта ДТВ телеканал вырӑнне ӗҫлеме пуҫланӑ. Анчах куракан сахал пулнӑ.

2014 ҫулта «Перец» каналӑн тӗп дерикторӗн тивӗҫӗсене Рубен Оганесян пурнӑҫлама пуҫланӑ. Шӑпах вӑл телеканала ҫӗнӗ концепципе яма палӑртнӑ.

«Перец» кабельлӗ тата спутник сечӗсенче сарӑлнӑ. Ҫӗнӗ канал «Че» ятлӑ пулассине пӗлтереҫҫӗ.

Ҫул-йӗр инфратытӑмне аталантармалли хушма мерӑсем ҫинчен калакан республика шайӗнче пӗлтӗр йышӑннӑ указа пурнӑҫласа кӑҫал Элӗк районӗнчи 6 ялти урамсенчи ҫула хытарма пӑхнӑ.

Ҫӗнӗ объектсен тӑршшӗ — ултӑ ҫухрӑма яхӑн. Ҫак ӗҫе пурнӑҫлама федераци хыснинчен 15,6 миллион тенкӗ, республика хыснинчен 7,5 миллион тенкӗ, вырӑнти хыснаран 396 миллион тенкӗ уйӑрасшӑн. Шуркасси Юнтапа, Анаткас Сурӑм, Хитекушкӑнь, Урмай ялӗсенче ку ӗсе пурнӑҫланӑ та ӗнтӗ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Кукашни – Юрьевка – Пӗчченхыр» автоҫула та икӗ ҫухрӑма яхӑн хытарнӑ.

Вӑрнар районӗнчи Енӗш ялӗнчи Тӗп урамри ҫула та ҫирӗплетнӗ. Хыснаран 5,73 млн тенкӗ уйӑрнӑ.

Канаш районӗнче вара Алексей Макаров ятлӑ фермер никама та шанса-кӗтсе ларман: Уҫырмари К. Маркс урамӗнчи 850 метр ҫула чул сарнӑ.

Паян Чӑваш Республикинче терроризма хирӗҫ кӗрешекен комиссийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Ӑна Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ертсе пынӑ.

Михаил Игнатьев шучӗпе террорла идеологи сарӑлни йывӑрлӑх кӑларса тӑратма пултарать. «Чӑваш Ен пӗр тан лайӑх аталанса пыракан тӑнӑҫлӑ регион, анчах та ҫакӑ пире лӑпланса лармаллине пӗлтермест, ыйтӑва пурпӗрех ҫивӗч тӗрӗслесе тӑмалла», — тенӗ Элтепер. Михаил Васильевич терроризма хирӗҫ кӗрешессипе тухӑҫлӑрах ӗҫлеме чӗнсе каланӑ.

Ларура пухӑннисем Раҫҫей Федерацийӗнче терроризма хирӗҫ кӗрешессипе 2013–2018-мӗш ҫулсем валли йышӑннӑ плана епле пурнӑҫласа пынине тишкернӗ. «Пирӗн тӗп тӗллев — терроризмран хӳтӗленессине ӳстересси, профилактика ӗҫӗсене ытларах йӗркелесси, ҫамрӑксем хушшинче усал ӗҫе сирсе ярасси, ютран килнисене асӑрхаса тӑрасси», — тенӗ Михаил Игнатьев.

Сӑнсем (7)

Михаил Игнатьев Элтеперпе ЧР Арбитраж сучӗн ертӳҫи Олег Бойко

Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Республикин Арбитраж сучӗн ертӳҫипе Олег Бойкӑпа тӗл пулнӑ.

Олег Бойко Арбитраж сучӗ епле ӗслесе пыни пирки каласа кӑтартнӑ. Вӑл Элтепере пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал 10 пин ытла тавӑҫ ҫитнӗ. Пӗлтӗрхи ҫак вӑхӑтрипе танлаштарсан, ҫак хисеп унчченхинчен 700–800 тавӑҫ нумайраххине пӗлтерет.

Арбитраж сучӗн ертӳҫи республикӑра панкрута тухакансен шучӗ куҫкӗретех ӳссе кайнине пӗлтернӗ. Пӗлтӗрхи 9 уйӑхра пункрута тухнисене 240 тӗслӗх шута илнӗ. Кӑҫал ун пеккисен йышӗ 350-а яхӑн ҫитсе кайнӑ. Ҫав вӑхӑтрах лайӑххине те палӑртмалла. Олег Бойко республика Элтеперне пӗлтернӗ тӑрӑх, административлӑ право йӗркине пӑсакан предприяти-организацисен шучӗ чакнӑ.

Сӑнсем (4)