Ака уйӑхӗн 17–21-мӗшӗсенче ЧР Наци вулавӑшӗнче экологи фильмӗсен «Шанчӑк меридианӗ» фестиваль иртет. Унта илемлӗ тата документлӑ фильмсене курма май пулӗ.

Экологипе ҫыхӑннӑ фильмсене «Чӑвашкино» патшалӑх киностудинче тата электронлӑ документаци архивӗнче, «Бичурин тата хальхи самана» музейра, Юрий Гагарин ячӗллӗ тӗп вулавӑшра та кӑтартӗҫ.

Киносеанс 13 сехетре пуҫланӗ. Пилӗк кунра ҫынсем «Байкал заповедный» и Прощание с актером», «Тюлени Лоры Белоиван» и «Территория завтра. Волга — право на жизнь», «Дорога к дому», «Догнать ушедший поезд», «Чай, не город» и «Протяни руку лапам», «Гений нефти» картинӑсене курма пултарӗҫ.

ЧР Патшалӑх Канашӗнчи КПРФ партин депутачӗ Юрий Шлепнев Ҫӗнӗ ҫул умӗн кафене килнӗ ҫынна тапӑннӑ. Ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Анчах пуҫиле ӗҫе ҫак кунсенче пӑрахӑҫланӑ. Шлепневпа шар курнӑ ҫын пӗр чӗлхе тупнӑ, лешӗ депутата каҫарнӑ.

Ку пӑтӑрмах раштав уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Шупашкарти пӗр кафере пулнӑ. Депутат унта килнӗ ҫынпа хирӗҫсе кайнӑ та ӑна хырӑмӗнчен касакан, шӗвӗр япалапа чикнӗ. Ӑна пульницӑна илсе кайнӑ.

Депутат хӑйӗн айӑпне йышӑнман. Анчах вӑл ҫав хирӗҫӗве хутшӑннине шар курнӑ ҫын та, кӳнтеленсем те ҫирӗплетнӗ. Шар курнӑ ҫын Шлепнев хӑйӗн айӑпне каҫарттарнине каланӑ.

Казахстан Президенчӗ казах ҫырулӑхне латиница ҫине куҫарасси пирки паян хыпар тухрӗ. Ҫак ӗҫе вӗсем тапхӑрӑн-тапхӑрӑн тӑвасшӑн. Сӑмахран, ҫак ҫулталӑк вӗҫӗччен куҫмалли тапхӑрӑн программине хатӗрлесе ҫитересшӗн. 2025 ҫул тӗлне вара (8 ҫултан) республикӑра тухакан кӗнекесене, хаҫат-журналсене тата ӗҫ хучӗсене йӑлт латин ҫырулӑхӗпе тума хӑнӑхса ҫитесшӗн. Планӗсем пысӑк. Мӗншӗн кириллицӑна пӑрахӑҫлама йышӑнни пирки пуҫ ватса тӑмӑпӑр, ку калаҫу теми — хальхи вӑхӑтра латиница ыйтӑвӗ чӑваш чӗлхишӗн тӑрать-и е ҫук.

Паллах, кунашкал хыпар хыҫҫӑн хӑш-пӗр чӑвашсем хушшинче тахҫан ҫӳренӗ шухӑш тепӗр хут чӗрӗлме пуҫласси пирки каламасӑрах паллӑ. Латиница ыйтӑвӗ хӑй вӑхӑтӗнче 1990-мӗш ҫулсенче сиксе тухнӑччӗ. Унччен маларах вара ҫак темӑна 1922 ҫулта кӑштах хускатса пӑхнӑ. Анчах ни халӑх хапӑлах йышӑнман, ни влаҫра тӑракансем. Вӑл вӑхӑтра сӗннӗ латин алфавичӗ пирки те ытлашшиех тӗплӗ информаци тупаймастӑп. 1992 ҫулта ҫеҫ латин саспаллиллӗ текстсем пичет кӑларӑмӗсенче пичетлене пуҫланӑ. Ку енӗпе «Аван-и» хаҫат самай вӑй хунӑ. Ҫавах та вӑл вӑхӑтра та, наци туйӑмӗ ҫӗкленнӗ тапхӑрта, латин алфавичӗпе ҫырнӑ текстсем эксперимент шайӗнчен ҫӳлерех хӑпарайман.

Малалла...

Пӗлтӗрхи сӑнӳкерчӗк

Православи тӗнне ӗненекенсем Иисус чӗрӗлнипе ҫыхӑннӑ уява, Мӑнкуна, ҫак эрнери вырсарникун ҫӑмарта пӗветсе, уяв сӗтелӗ ҫине ытти ӗҫме-ҫиме лартса уявлӗҫ. Иерусалимри Христос чӗрӗлӗвӗн чиркӗвӗнчен «Иерусалим валли тӑнӑҫлӑх ыйтӑр» акципе килӗшӳллӗн сӑваплӑ ҫулӑма пирӗн ҫӗршыва, ҫӗршыва ҫеҫ мар, республикӑна та ҫулсерен илсе килеҫҫӗ. Инҫет ҫӗр ҫинчи ҫулӑм патне РФ Патшалӑх Думине Чӑваш Енре суйланнӑ Анатолий Аксаковпа Олег Николаев та кайӗҫ. Вӗсем ҫӗршыв делегацийӗн йышне кӗнӗ.

Мускава ятарлӑ авиарейспа ҫитерсен ҫулӑма Кирилл Патриарха парӗҫ. Унтан вӑл Шупашкара та килмелле. Сӑмах май, Чӑваш Енри турра ӗненекенсем валли Шупашкара пӗлтӗр те ҫулӑма РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков илсе килнӗччӗ.

Кӑҫалхи утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне Шупашкар хулинчи Ефремов купса бульварӗнчи сувенир павильонӗсене илсе пӑрахма палӑртнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ-ха. Хулари тӳре-шара вӗсене «ирӗк памасӑр лартнӑ объект» евӗр хакласа урӑх вырӑна, Чӑваш наци музейӗ патне, куҫарасшӑн-мӗн. Киосксене грузовик-манипуляторсем вырӑнтан хускатма пуҫланӑ. Хула администрацийӗ унта апатлану предприятийӗ вырӑнлӑраххине палӑртнӑ имӗш.

Анчах ку утӑма тӗрлӗрен йышӑнакан тупӑннӑ. Халӑхра «Шупашкар Арбачӗ» текен вырӑнта киосксем ларни килӗшӳсӗр текенсем те пур, усламҫӑсене хӗсӗрлеҫҫӗ тесе тарӑхакансем те ҫук мар. Республика ертӳҫисем Шупашкарти тӳре-шаран утӑмне ырласах йышӑнманнине те калаҫҫӗ. Апла-и, капла-и, анчах «ирӗк памасӑр лартнӑ» 90 суту-илӳ объектне кӑҫал Шупашкарта илсе пӑрахма шут тытнӑ.

М.В. Ломоносов ячӗллӗ МПУ ректорӗ Виктор Садовничий (сылтӑмри)

М.В. Ломоносов ячӗллӗ Мускаври патшалӑх университечӗн ректорӗ Виктор Садовничий «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медальне тивӗҫнӗ. Наградӑпа ректора пирӗн республика ертӳҫи Михаил Игнатьев ӗнер чысланӑ.

Наградӑна ректора «И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн Ӑсчахсен канашӗн, Чӑваш Республики Пуҫлӑхӗ ҫумӗнчи Ваттисен канашӗн, вӗрентекенсен, ашшӗ-амӑшӗсен сӗнӗвӗсене шута илсе» «пирӗн регионти вӗренӳпе наукӑна аталантарас ӗҫе пысӑк витӗм кӳнӗшӗн» панӑ. Ҫав аслӑ шкулта юлашки ҫулсенче Чӑваш Енри самай ача пӗлӳ пухать.

ЧР патшалӑхӑн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, М.В. Ломоносов ячӗллӗ МПУ ректорӗ Виктор Садовничий тата ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев аслӑ шкулпа Чӑваш Ен килӗштерсе ӗҫлесси ҫинчен те ӗнер алӑ пуснӑ.

Пуху пуҫланас умӗн

Тутарстанри Пӑва районӗнчи чӑвашсен клуьтура автономийӗн пайташӗсем нумаях пулмасть отчетпа суйлав пухӑвне пуҫтарӑннӑ. Пуху Кипеккассинчи Культура ҫуртӗнче иртнӗ.

555 ҫынлӑ ял ят-сум ҫӗнсе илнисене сахал мар ҫуратнипе унтисем тивӗҫлипех мӑнаҫланаҫҫӗ. Паллӑ ҫыравҫӑсем ҫеҫ унтан тӑваттӑн тухнӑ: Сергей Ялавин, Василий Краснов-Асли, Григорий Краснов-Кӗҫӗннни, Валем Ахун. Культура ҫурчӗ умӗнче вӗсен ячӗпе мемориал стели те вырнаҫтарнӑ.

Тутарстанри чӑваш таврапӗлӳҫисем «Тутарстанри чӑвашсем» энциклопеди кӑларасси пирки пуҫ ватаҫҫӗ иккен. Вӑл ыйтусене сӳтсе явма пухӑва Чӑваш Енри таврапӗлӳҫӗсен пӗрлӗхӗн ертӳҫи Виталий Станьял, асӑннӑ пӗрлӗхӗн ертӳҫин ҫумӗ Эдуард Бахмисов, Пӑва районӗнчи чӑвашсен культура автономийӗн ертӳҫи Владимир Ильин, Тутарстанри чӑвашсен «Сувар» хаҫачӗн редакторӗ Константин Малышев тата ыттисем хутшӑннӑ.

Сергей Иванов пур сӑнара та ӗнентерӳллӗ калӑплать

Чӑваш Республикин Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнчи хушӑвӗпе килӗшӳллӗн тата чӑваш сценин икӗ ӑсти пысӑк чыса тивӗҫнӗ. К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артистне Сергей Иванова Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ хисеплӗ ят панӑ. Драма театрӗнчи кулӑш ӑсти Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ ята унчченех тивӗҫнӗччӗ. Асӑннӑ театрӑн тепӗр ӗҫченӗ, Аркадий Андреев, Сергей Ивановпа пӗр кун Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ пулса тӑнӑ.

Маларах эпир Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнчи Виталий Сергеев кулӑш ӑстине Чӑваш Республикин Элтеперӗн пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнчи хушӑвӗпе Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ ята панине хыпарланӑччӗ.

Чӑваш телеканалӗпе «Приложение силы» телепроектӑн иккӗмӗш кӑларӑмне кӑтартӗҫ. Унта ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ.

Телепроектӑн Элтеперпе ӳкернӗ иккӗмӗш кӑларӑмне сывлӑх сыхлавне халалланӑ. Михаил Васильевич эфирта медицина пулӑшӑвне тӳлевсӗр тата тӳлевлӗ парас ыйтусене сӳтсе явӗ. Ҫавӑн пекех пульницӑсенче тухтӑрсем ҫитменни пирки калаҫӗҫ. Кӑларӑма общество ӗҫне хастар хутшӑнакан ҫынсем, пациентсем, ЧР Сывлӑ сыхлавӗн ӗҫченӗсем, медицина факультечӗн студенчӗсем хутшӑнӗҫ.

Кӑларӑма ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче 9 сехетре «Россия 1» телеканалпа регионти эфирта курма май пулӗ. «Россия 24» телеканалпа вара ака уйӑхӗн 22-мӗшӗнче 19 сехетре, Наци телекуравӗпе акан 18-мӗшӗнче 20 сехет ҫурӑра кӑтартӗҫ.

Полицейскисене ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫапла пӗлтернӗ. Иван Яковлев проспектӗнче вырнаҫнӑ Регионсен хушшинчи куравпа суту-илӳ центрӗнче мина пулни пирки полици уйрӑмне шӑнкӑравланӑ. Полицейскисем вырӑна ҫитнӗ, йӑлтах тӗрӗсленӗ.

Анчах суту-илӳпе курав центрӗнче нимӗнле мина та тупӑнман. ЧР ШӖМӗн пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, суя хыпара пӗлтерекен ҫынна ҫав кунах тупса палӑртнӑ. Вӑл – 21 ҫулти ҫамрӑк. Каччӑ психика тӗлӗшӗнчен сывӑ марри паллӑ.

Ҫамрӑка тытса чарнӑ. Суя терроризм пирки пӗлтернӗ тесе ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.