Раҫҫей геральдисчӗсем сӗнекен Шупашкар гербӗ

Раҫҫей патшалӑх геральдика регистрӗн пайташӗсем Шупашкар гербӗ ҫинчен хӑмлана, цифрӑсемпе хула ятне ҫырнине илсе пеме сӗннӗ. Вӗсем имӗш, геральдика йӗркине пӑхӑнмаҫҫӗ, унпа килӗшӳллӗн герб ҫинче цифрӑсем тата ҫырнисем пулмалла мар. Ҫырсан та хӑю ҫинче пӗр-пӗр девиз кӑна пулма пултарать иккен.

Ҫак кунсенче Шупашкарта хула гербӗ пирки калаҫма ӗҫлӗ ушкӑн пуҫтарӑннӑ. Унӑн тӗллевӗ — хула 550 ҫул тултарнӑ тӗле Шупашкар гербне геральдика регистрне кӗртесси. Ҫакна тума вара пирӗн тӗп хуламӑрӑн гербӗ ҫинчи йӑнӑшсем ура хураҫҫӗ имӗш. Калаҫакансенчен йышӗнче Герта Белова пулнӑ. Вӑл хӑмла вырӑнне хулкан (выр. щит) тытса тӑракансене вырнаҫтарма сӗннӗ, гербӑн тӗсӗсене те ылмаштарсан аван пулни пирки каланӑ. Ҫӗнӗ герб мӗнлерех пулма пултарассине те илсе кӑтартнӑ вӑл. Шел те, унта чӑвашлӑх сӗмӗ юлманнипе пӗрех. Ҫӳлте виҫӗ кӗтеслӗ ҫӑлтӑрсем пур, анчах вӗсем йӑлт урӑхла, Чӑваш Енӗн гербӗнчи пек мар. Кӑвакалсене кӑвак тӗспе сӑрласа те сарӑ хулкан ҫине вырнаҫтарма сӗннӗ.

Ӗҫлӗ ушкӑн хӑйӗн ӗҫне пӗтӗмлетнӗ май хускатнӑ ыйтусене тӗплӗн пӑхса тухма йышӑннӑ.

Аса илтеретпӗр, хальхи Шупашкар гербне Элли Юрьев ӳнерҫӗ хатӗрленӗ.

Малалла...

«Звездочка» ача-пӑча уйлӑхӗнче пӗр ачана тантӑшӗсем шар кӑтартнӑ-мӗн. Кун пирки ашшӗ-амӑшӗ «Про Город» редакцине пӗлтернӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан ҫемье каланӑ тӑрӑх, ҫӗртме уйӑхӗн 3-мӗшӗнче уйлӑхра вӗсен ывӑлне чулпа пенӗ.

Тантӑшӗсем ачана сӑлтавсӑрах кӳрентернӗ-мӗн. Пӗри хыҫӑлтан пырса тапӑннӑ, тапма пуҫланӑ. Ашшӗ-амӑшӗ ывӑлӗ патне килнӗ те пуҫӗ ҫинче кӑвак вырӑнсем курнӑ. Мӑйӗ, пичӗ ҫинче кӑвак пулнине вожатӑйсем асӑрхаман та, ашшӗ-амӑшне шӑнкӑравласа пӗлтермен. Ача хӑй ҫывӑх ҫыннисем патне шӑнкӑравланӑ, киле илсе кайма ыйтнӑ.

Уйлӑх директорӗ темех пулманнине пӗлтернӗ. Ку ачасем алхасни кӑна иккен. Вӗренӳ управленийӗ ҫемьене путевкӑшӑн укҫа тавӑрса панӑ.

Хӗрлӗ Чутай районӗнче пӗр ҫынна хура ҫӗлен сӑхнӑ. Вӑхӑтра медпулӑшу панӑран унӑн пурнӑҫне ҫӑлма май килнӗ.

Ку ҫу уйахӗн 20-мӗшӗнче пулнӑ. Ҫав кун арҫын вӑрман ҫывӑхӗнче кӗтӳ пӑхнӑ. 17 сехет тӗлӗнче унӑн телефонӗ ҫӗре ӳкнӗ, вӑл ӑна илме пӗшкӗннӗ. Ҫав вӑхӑтра ӑна хура ҫӗлен сӑхса илнӗ.

Арҫын хӑйех васкавлӑ медпулӑшуна шӑнкӑравланӑ. Ӑна Шупашкара илсе ҫитернӗ, медицина пулӑшӑвӗ панӑ.

Сӑмах май, кунашкалли кӑҫал икӗ хутчен пулнӑ. Республикӑра наркӑмӑшлӑ ҫӗленӗн пӗр тӗсӗ ҫеҫ анлӑ сарӑлнӑ. Вӑл – хура ҫӗлен. Астӑвӑр: хура ҫӗлене тытмасан вӑл сӑхмасть. Асарханулӑх пирки манмалла мар.

Чӑваш Енре пурӑнакан Проскун хушаматлӑ ҫемьене «Ашшӗ-амӑшӗн мухтавӗ» орденпа чысланӑ. Дарьйӑпа Николай ҫичӗ ачана воспитани параҫҫӗ: Анна, Изабелла, Элиана, Вениамин, Елизавета, Матвей, Семен.

Ачасем шкулта лайӑх ӗлкӗрсе пыраҫҫӗ, тӗрлӗ конкурса хутшӑнаҫҫӗ. Аслисем музыка шкулӗнче ӑс пухаҫҫӗ. Пурте тӗрлӗ кружока ҫӳреҫҫӗ, хӑшӗ-пӗри алӑ ӗҫӗпе аппаланать.

Амӑшӗ – ҫемье театрӗн режиссерӗ. Кӑҫал Проскунсем ҫемье театрӗсен фестивальне хутшӑнаҫҫӗ. 2014 ҫулта вӗсем Ҫемье, юрату тата шанчӑклӑх кунне халалланӑ хула конкурсӗнче ҫӗнтернӗ.

Ҫемье пуҫлӑхӗ социаллӑ ӗҫпе тӑрмашать. Вӑл ҫулсерен «Патриот» уйлӑх йӗркелет. Унта ачасем ҫарпа спорт енчен хатӗрленеҫҫӗ, парашютпа сикеҫҫӗ.

«Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗн хастарӗсем чӑвашла-тутарла калаҫу кӗнеки хатӗрленӗ. «Унта ансат калаҫӑвӑн чӑвашла-тутарла сӑмахсарӗсӗр пуҫне чӑвашла тата тутарла вулав йӗрки те пур», — тесе ҫырнӑ пӗрлешӗвӗн «Контактра» страницинче. Калаҫу кӗнекине хатӗрленӗ хастарсем: «Чӑваш тата тутар чӗлхисемпе кӑсӑкланма пуҫлас текен тутарпа чӑвашшӑн ӗҫӗмӗр усӑллӑ пуласса шанатпӑр», — тесе калаҫҫӗ.

Маларах эпир «Ирӗклӗх» пӗрлешӳ чӗлхе саккунӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусемпе тӗрлӗ ҫӗре пӗрре кӑна мар тухнине пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, юлашки икӗ ҫулта республика прокуратурине, Юстици министерствине, ЧР Элтеперӗн Администрацине, Патшалӑх Канашне шӑрҫаланӑ. «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ нумаях пулмасть тата Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашне чӗлхе саккунне пӑсакансене явап тыттарма сӗнӳпе тухнӑччӗ. Унтисем саккуна хатӗрлесе Чӑваш Енӗн ӗҫ тӑвакан органӗсене пӑхса тухма ярса панине, хӑш-пӗр асӑрхаттару тата сӗнӳ пулнине кура комитетӑн ӗҫ ушкӑнӗн ларӑвӗнче тишкерессине пӗлтернӗччӗ.

Патӑрьелте пурӑнакан ҫемье ҫуртсӑр тӑрса юлнӑ. Вӗсен мӗнле пурӑнмалла? Укҫа-тенкӗ те ҫук-ҫке-ха. Халӗ ҫемье ҫынсенчен пулӑшу ыйтать.

Пушар ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче алхаснӑ. Ҫур ҫӗр иртни 2 сехет те 52 минутра МЧСа пушар тухни пирки шӑнкӑрав килнӗ: Карл Маркс урамӗнчи ҫурт ҫунать иккен.

Вырӑна икӗ пушарнӑй машина ҫитнӗ. Пушар мӗнрен тухнине хальлӗхе пӗлмеҫҫӗ.

Пӳртре виҫӗ ҫын пулнӑ: Александр Кошкин тата унӑн ашшӗ-амӑшӗ. Вӗсем ҫӑлӑннӑ, анчах йӑлтах ҫунса кайнӑ: ҫурт, ашшӗ-амӑшӗн паспорчӗ, япаласем, выльӑх-чӗрлӗх. Йытта та ҫӑлма май килмен. Халӗ ҫемье тӑванӗ патӗнче пурӑнать.

Пушарта шар курнӑ ҫемье халӑх тетелӗсенче пулӑшу кирли пирки репост тӑвать.

Шупашкарта пӗчӗк улшӑнусем пулӗҫ. Кун пирки Шупашкар хула администрацийӗн сайтӗнче пӗлтереҫҫӗ.

Ку улшӑнусем общество транспорчӗн чарӑнӑвӗсене пырса тивеҫҫӗ. Малашне хулара «Лакомка» чарӑну пулмӗ. Ҫавӑн пекех «52-мӗш шкул» чарӑнура та транспортсем пассажирсене лартмӗҫ. Анчах ку чарӑнусем пачах пулмӗҫ тенине пӗлтермест. Вӗсен ячӗсене кӑна улӑштарнӑ.

«Лакомка» вырӑнне «56-мӗш шкул» пулӗ. «52-мӗш шкул вара «53-мӗш шкул» чарӑну пулса тӑрӗ. Чарӑнусен ятне Калинин район администрацийӗ улӑштарма сӗннӗ.

Мӗн ӗлӗкрен Ҫимӗк чӑваш халӑхӗшӗн пысӑк уяв пулнӑ. Ҫак кун ял кӗрлесе тӑрать кӑна. Ара, аякри хуласенчен тӑван-пӗтен тӗп киле пуҫтарӑнать-ҫке-ха. Пурте пӗрле пухӑнса масар ҫине каяҫҫӗ, пирӗнтен яланлӑхах уйрӑлса кайнисене асӑнаҫҫӗ.

Православи тӗнне ӗненекенсем масар ҫине эрех-сӑра ӗҫме, апат ҫиме каймаҫҫӗ. Вӗсем тӑванӗн вилтӑпри патӗнче ларса ӑна лайӑххипе аса илеҫҫӗ, ӑшра кӗлӗ тӑваҫҫӗ. Ҫапла чиркӳ хушать. Анчах пирӗн, чылайӑшӗн, урӑхла пулса тухать.

Ку ахӑртнех чӑвашсен халӑх йӑли-йӗркипе ҫыхӑннӑ. Ӗлӗкхи йӑла-йӗрке паянхи кунччен сыхланса юлнӑ. Масар ҫинче эрех ӗҫни, апат-ҫимӗҫе вилтӑпри ҫине хурса хӑварни чиркӳ саккунӗсемпе килӗшсе тӑмасть. Пачӑшкӑсем вилнисене чиркӳре асӑнмалли пирки асӑрхаттараҫҫӗ.

Чылай ҫӗрте Ҫимӗкре масар пасара ҫаврӑннӑнах туйӑнать. Халӑх йышлӑн пухӑнать ун чухне, ҫавна май ҫӑва кӗрлесе кӑна тӑрать. Темшӗн ҫынсем шӑппӑнрах калаҫмалли пирки манаҫҫӗ. Ӳсӗр ҫынсем ҫапкаланса утнине курма пулать тата. Лачкам ӳсӗр пуличчен ӗҫсе лартаҫҫӗ. Хирӗҫнӗ тӗслӗх те пулать. Паллах, ку масар ҫинче питӗ килӗшӳсӗр.

Малалла...

Ҫеҫпӗлӗн Украинӑри палӑкне те унти хастарсем лартнӑ

Украинӑри чӑвашсен диаспори Остёр хулинче тахӑҫан Ҫеҫпӗл Мишши пурӑннӑ ҫурта туянасшӑн иккен. Ку хыпара паян «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче пӗлтернӗ.

Издательство ҫуртӗнче Украинӑри чӑвашсен пӗрлӗхӗсен ертӳҫи Надежда Лисовая ӗҫлӗ калаҫупа пулнӑ. Вӑл «Тӑван Атӑл» журналӗн редакторӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Лидия Филипповӑпа тата «Хыпар» хаҫатӑн журналисчӗпе Андрей Михайловпа курса калаҫнӑ. Надежда Лисовая Ҫеҫпӗл пурӑннӑ йывӑҫ ҫурта, Евдокия Пенскаян пӳртне, туянас килнине пӗлтернӗ. Уйрӑм ҫын харпӑрлӑхӗнче пулнӑскере унӑн хуҫи сутлӑха кӑларнӑ иккен. Ҫавна Украинӑри чӑвашсен диаспори туянса юласшӑн. Анчах илме укҫа ҫукки кансӗрлет. Аякри йӑхташсем ҫурта туянма кунти пуян чӑвашсем пулӑшмӗҫ-ши тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ӑна илсе юлайсан вӗсем ӑна музей евӗр упраса хӑварасшӑн.

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ҫавра сӗтел ирттересси пирки хыпарлать. «Проблемы изучения чувашского искусства» (обсуждение книги В.А. Васильева «Алексей Афанасьевич Кокель. 1880-1956. Жизнь и творчество»)» (чӑв. «Чӑваш ӳнерне тӗпчессинчи ыйтусем (В.А. Васильенвӑн «Алексей Афанасьевич Кокель. 1880-1956. Пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ» кӗнекене сӳтсе явни)») ят панӑскер ҫӗртмен 13-мӗшӗнче 11 сехетре пуҫланмалла.

Ҫавра сӗтел гуманитари институтӗнче иртӗ. Институт Шупашкарти Мускав проспекчӗн 29 ҫурт, 1-мӗш корпус адреспа вырнаҫнӑ. Унта ҫитме «Студентсен хули» чарӑнура тухмалла.