Республкӑн тӗп хулинчи Чапаев ячӗллӗ скверта паян влаҫрисем ирӗк панӑ коррупцие хирӗҫ митинг иртрӗ. Влаҫри ҫынсем улшӑнманнине тата ҫӳлти тӳре-шара укҫа нумай вӑрланине хирӗҫ ирттернӗ халӑх пухӑвӗ палӑртнинчен кӑшт каярах, 14 сехет тӗлнелле пуҫланчӗ. Ытларах митинга ҫамрӑк ҫынсем килни курӑнчӗ. Ҫавӑн пекех карчӑксем пурччӗ, ашшӗ-амӑшӗпе килнӗ ачасем.

Митинга ҫынсем Раҫҫей ялавӗсене тата плакатсем илсе пынӑ. Аса илтеретпӗр, паян, ҫӗртмен 12-мӗшӗнче, Раҫҫей кунне паллӑ тӑваҫҫӗ. Шел те, Чӑваш халӑх корреспонденчӗ ялавсем хушшинче Чӑваш Республикин ялавне курмарӗ. Халӑх илсе пынӑ плакатсенче вара Навальный штабӗ укҫа вӑрланишӗн айӑпланакансен сӑнӗсене курма май пурччӗ. Ятарласа хатӗрленисем те пурччӗ. Вӗсем хушшинче «Сам иди в бизнес» (Бизнеса ху кай), «Малыш, не лезь в политику» (Шӑпӑрлан, политикӑпа ан ҫыхлан), «Молчать — поддерживать режим» (Шӑп тӑр — режима майлӑ пул), «Молчание — золото Медведева» (Шӑп тӑни — Медведев пурлӑхӗ) тата ыттисене курма пулатчӗ.

Шупашкарти митинг Навальный ирттерекен пӗтӗм Раҫҫейри акцийӗн пайӗ шутланать. Навальный сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх Раҫҫейре паян пурӗ митинга 187 хулара тухнӑ.

Малалла...

Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, Мускаври Кремльте Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен пуҫтарӑннӑ яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫа пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ те тӗп документсенчен пӗрне, ҫӗршыв гражданинӗн паспортне, савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура парӗҫ. Чыслӑ та сумлӑ йыша Чӑваш Енрен Шупашкарти пике лекнӗ.

Кремльте паспорт илме тӑван республикӑмӑрӑн тӗп хулинче, Шупашкарти 53-мӗш шкулта 7-мӗш класс пӗтернӗ Софья Морозована ӑсатнӑ. Пике кадет класӗнче вӗренет. Ӑна республикӑн Вӗренӳ тата ҫамрӑксен ӗҫӗн министерствинче пултаруллӑ тесе ырлаҫҫӗ. Математика, литература, истори, обществознани предмечӗсене уйрӑмах кӑмӑллаканскер пӗрле вӗренекенсене те яланах пулӑшать тесе каланӑ. Шкулти, хулари, республикӑри олимпиадӑсене, конкурссемпе конференцисене вӑл тӑтӑшах хутшӑнса пынӑ.

Пулла кайнӑ арҫынна темиҫе кун каяллах шырама пуҫланӑ. Шел те, ҫак кунсенче унӑн виллине тупнӑ. Кун пирки арҫыннӑн хӗрӗ Ксения пӗлтерет.

Шупашкарта пурӑнакан Вадим Филиппов Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗр ялӗ ҫывӑхӗнчи утрава икӗ кунлӑха пулла кайнӑ. Ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ирхине вӑл арӑмӗ патне шӑнкӑравланӑ. Каҫхине вара ҫыхӑнӑва тухман.

Ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче тӑванӗсем пӑшӑрханса ӳкнӗ. Вӗсем утрав ҫине арҫынна шырама кайнӑ. Унта вӑлтине, киммине тупнӑ, утрава пӑхса ҫаврӑннӑ, анчах тӑванне тупайман. Кун хыҫҫӑн вӗсем полицие шӑнкӑравланӑ.

Каярахпа ҫав арҫынна вӑлта выртнӑ ҫӗртен инҫех мар тупнӑ. Анчах вӑл сывламан ӗнтӗ. Хӗрӗ каланӑ тӑрӑх, ашшӗ путса вилнӗ.

Чӑваш Енре вырӑс чӗлхипе Патшалӑхӑн пӗрлӗхлӗ экзаменӗ иртнӗ. ЧР Вӗренӳ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, экзаменран 2 ҫынна кӑларса янӑ.

Экзаман ҫӗртме уйӑхӗн 9-мӗшӗнче иртнӗ. Вырӑс чӗлхипе 5307 ҫамрӑк пӗлӗвне тӗрӗсленӗ. Кӑҫал аттестат илес тесен сахалтан та 24 балл пухмалла пулнӑ. Аслӑ шкула вӗренме кӗрес килсен вара 36 балл илмелле.

Официаллӑ ҫӑлкуҫсене ӗненес тӗк, экзамен техника тӗлӗшӗнчен кӑлтӑксӑр иртнӗ. Икӗ ҫамрӑка шпаргалкӑпа тытнӑ, ҫавӑнпа вӗсене аудиторирен кӑларса янӑ.

Экзамен пӗтӗмлетӗвӗ ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнче паллӑ пулӗ.

Пӗр арҫын ывӑлне чылай вӑхӑт алимент тӳлемен. Ӑна ятарлӑ приемнике вырнаҫтарнӑ. Кун пирки Чӑваш Енри суд приставӗсен федераци службин порталӗнче пӗлтереҫҫӗ.

Арҫынна 2014 ҫултанпа шыранӑ. Тӗрӗслӗх пур-пӗрех тӑрӑ шыв ҫине тухнӑ. Вӑл юридици адресӗсӗр вӑхӑтлӑх ҫуртра пурӑннӑ-мӗн. Пӗр сӑмахпа, бомжа тухнӑ. Вӑл ӑҫтине пӗлсен пристав вырӑна ҫитнӗ.

Арҫын ҫул ҫитмен ывӑлне 1 миллион тенкӗ ытла алимент тӳлемен. Арҫынна суд приставӗсен федераци службине протокол ҫырмашкӑн илсе килнӗ. Кунсӑр пуҫне ӑна ятарлӑ приемнике 10 талӑклӑха хупнӑ.

Атӑлҫи Пӑлхар вӑхӑтӗнчи артефактсем.

Ӗнтӗ такамсене хальхи Шупашкар гербӗ килӗшми пулнӑ. Чӑваш тӗнчипе нихӑш енчен те ҫыхӑнман ҫынсем пире ҫӗнӗ герб парнелес хӑрушлӑх пур. Хальхи герб, тен, чӑнах та, — хӑшпӗр енчен, — ӑнӑҫсӑртарах пулӗ. Ҫавӑнпа пӗрлех эпӗ хам Чӑваш Ен гербӗ те ӑнӑҫсӑртарах тесе шутлатӑп. Анчах та ӑна ҫӗнетес ӗҫе епле пулсан та аякри ҫичӗ ютсене ("специалистсене") шанса парас марччӗ. Епле пулсан та хамӑр чӑваш вӑйӗпех тума тӑрӑшасчӗ ҫак ӗҫӗ. Чӑн малтанах хамӑрӑн тымарсене аса илес пулать. Ҫапла вара эпӗр кирек епле пулсан та Атӑлҫи Пӑлхар тӗнчи патне пырса тӑрӑнатпӑр. Эпир илсе кӑтартакан ӳкерчӗк те ҫавнах ҫирӗплетет. Енчен те ҫӗне герб тӑвасах тесен, ҫав артефактсем ҫине таянмалла.

Эппин, ҫав ӳкерчӗкри "зеркала" текен вырӑна сӑнӑр-ха, тархасшӑн! Аялти сылтӑм кӗтессе пӑхӑр! Ҫиелти куҫкӗскин тӳнтер енче тӑватӑ вӗҫенкайӑка ӳкернӗ. Паянхи тӗпчевҫесем вӗсене тӑрнасем тесе шутлаҫҫӗ.

Малалла...

Нумаях пулмасть чи лайӑх социаллӑ ӗҫчене палӑртнӑ. Ку ята Ольга Маркова тивӗҫнӗ. Унӑн ӗҫ кунӗ графикпе иртет: урай ҫумалла, апат-ҫимӗҫ туянмалла, апат пӗҫермелле… Ватӑ ҫынсем ӑна кашни кунах кӗтеҫҫӗ.

Тӗслӗхрен, Ольга 91 ҫулти Мария Кулагинӑна пӑхса тӑрать. Вӑл – сусӑр. Унпа пӗр подъездра Валентина Абносова пурӑнать. Вӑл 77 ҫулта, темиҫе ҫул каялла упӑшкипе ывӑлне пытарнӑ. Унтанпа Ольга Маркова уншӑн чи ҫывӑх ҫын пулса тӑнӑ.

Ватӑ ҫын прульницӑна лекет-и? Ольга Маркова ун патне те ҫӳрет, ҫимелли илсе пырать. Социаллӑ ӗҫченӗн ватӑсене ӗҫпе кӑна мар, ырӑ сӑмахпа та пулӑшмалла.

Ольга ку тытӑмра 14 ҫул ӗҫлет. Вӑл квалификацие темиҫе хутчен ӳстернӗ. «Чӑваш Енри чи лайӑх социаллӑ ӗҫчен» ята вӑл чӑтӑмлӑхне, ырӑ кӑмӑлӑхне пула илнӗ.

Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 18 ҫулти каччӑ судра явап тытӗ. Мӗншӗн? Наркотикшӑн.

Кӑҫалхи пуш уйӑхӗнче ҫамрӑкскер хулари масар ҫывӑхӗнче вӑрттӑн вырӑна пытарнӑ спайса илсе кайнӑ. Пӗтӗмпе – 13 грамм ытла. Наркотике 30 тӗркене тултарнӑ. Кайран хайхискер ҫав спайса 11 вырӑна кайса хунӑ.

Каччӑна йӗрке хуралҫисем тытса чарнӑ. РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, халӗ ҫав наркотик ӑҫтан килнине тӗпчеҫҫӗ. ____

Куславкка районӗнчи Елчӗк ялӗнчи шкулта ӗҫлекенсем прокуратурӑна заявлени ҫырнӑ. Вӗсен шухӑшӗпе, ӗҫ прависене пӑснӑ-мӗн.

Ӗҫ кодексне чӑнах та пӑснӑ-мӗн. Вӗрентекенсене хушма тӳлеве пырса тивекен ӗҫ условийӗсем пирки тулли тата тӗрӗс информаци паман иккен.

Кунсӑр пуҫне Ӗҫ кодексӗн 331-мӗш статйине пӑснине тупса палӑртнӑ. ОБЖ, технологи тата вӑй-хал культурин урокне судра явап тытнӑ ҫын ертсе пынӑ. Ӑна кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗнче ӗҫ вырӑнӗпе ытлашшипех усӑ курнӑшӑн явап тыттарнӑ.

Куншӑн шкул директорне тата унӑн ҫумне дисциплинарлӑ явап тыттарнӑ.

Раҫҫей кунне халалласа Чӑваш Енре чылай мероприяти ирттереҫҫӗ. Шупашкарти Ӳнер музейӗ ку уява маларах хатӗрленнӗ. Унта халӑхсене туслӑхне халалласа курав уҫӑлнӑ.

«Халӑхсен туслӑхне халалласа» ятлӑ курав ҫӗртме уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ӗҫлеме тытӑннӑ. Пӗтӗм тӗнчери курава Атӑлҫи, Сири, Украина ӳнерҫисен ӗҫӗсем хутшӑнаҫҫӗ.

Экспозицие живопиҫ, графика, сӑн ӳкерчӗк кӗреҫҫӗ. ЧР Культура министерстви палӑртнӑ тӑрӑх, курава Сирири паллӑ ӳнерҫӗсенчен пӗри Ахмед Ибрагим та хутшӑнать. Вӑл Европӑра чылай курав ирттернӗ.