Хаҫатра пичетленнӗ уҫӑ ҫыру

«Домашняя газета» (чӑв. Килти хаҫат) хаҫатӑн паянхи кӑларӑмӗнче Михаил Игнатьев патне янӑ уҫӑ ҫырӑва пичетленӗ. Пичет кӑларӑмӗн тӗп редакторӗ Станислав Упасси республика Элтеперне тӗп хулара чӑваш апат-ҫимӗҫӗ ҫуккишӗн пӑшӑрханса ҫырнӑ.

Ку уҫӑ ҫырӑва ҫырма ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Раҫҫей МИДӗнче (ЮҪӖМ) Чӑваш Республикин хӑтлавӗ иртни хистенӗ. Фойере вырнаҫтарнӑ чӑваш апат-ҫимӗҫӗ чылайӑшӗн кӑмӑлне кайнӑ, ахальтен мар ҫак мероприятие ҫутатса нумай хаҫат хӑйсен хыпарӗнче чи малтан ӑна асӑннӑ.

Станислав Упасси хӑйӗн ҫырӑвӗнче Ют ҫӗршыв ӗҫӗсен министерствине халӑх культурин пӗр пайӗ шутланакан апат-ҫимӗҫӗпе паллаштарни лайӑх пулнине, ҫавах та Шупашкарти апатлану ҫурчӗсенче вӗсене тупма питӗ йывӑрри пирки ҫырнӑ. Эрменсен, венгерсен, тутарсен апачӗпе сӑйланма пулать (ҫав шутра — египетсенне те!), чӑвашсен апачӗпе вара пӗр «Ехрем хуҫара» кӑна хӑналани пирки пӗлтернӗ.

Ялта тухтӑрта ӗҫлеме килӗшнисене ипотека процентне 4 пункт чакарса парӗҫ. Яллӑ вырӑнсене шурӑ халатлисене илӗртме йышӑннӑ ҫак хушу пирӗн республикӑра 2012 ҫултанпах вӑйра. Анчах вӑл вӑхӑтра ку пулӑшупа икӗ тухтӑр кӑна усӑ курнӑ. Вӗсене республика хыснинчен 67 пин тенкӗ куҫарса панӑ.

Тухтӑрсем яла ӗҫлеме кайччӑр тесе йышӑннӑ хушӑва халӗ тата тепӗр улшӑну кӗртнӗ: ипотека ҫӑмӑллӑхӗ 50 ҫула ҫитичченхи медицина персоналне пырса тивӗ.

Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ тухтӑрсен ӗҫ укҫи кӑҫал 2,5 процент ӳснине, вӑл вӑтамран 33 пин тенкӗпе танлашнине пӗлтернӗччӗ. Вӑтам медицина ӗҫченӗсен шалӑвӗ — 19,3 пин тенкӗ, кӗҫен персоналӑн — 13,8 пин тенкӗ. 2012 ҫултанпа тухтӑрсен шалӑвӗ 1,4 хут ӳснӗ, кӗҫӗн персоналӑн — 2 хут ытларах.

Чӑваш Енӗн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерстви Атӑл хӗрринче, Шупашкарти нефть базинчен инҫех мар вырнаҫнӑ ҫӗре «ТНК 21» компание аукционсӑрах панӑ тесе шухӑшлакансем пур иккен. Шыв хӗрринчи лаптӑклӑ пулнӑ компанин учредителӗ — «ТУС» хуҫи, Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов.

Николай Угаслов 31 миллион тенкӗ тӑракан 16 пин тӑваткал метр лаптӑка аукционта тара илнине ӗнентерет-мӗн, анчах унӑн конкуренчӗсем нимле аукцион та пулманнине палӑртаҫҫӗ иккен. ЧР Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерствин сайтӗнче аукцион иртнине хыпарланине асӑрхаман енне патшалӑх харпӑрлӑхӗнчи пурлӑха аукционсӑр тыттарнӑ тесе шухӑшлакансем ку ӗҫе тӗпчеме правӑна сыхлакан органсенех ыйтнӑ.

Йӳнни йӳнеҫтерет, хакли хакне кӑларать теҫҫӗ те...

Патшалӑх закупкисен сайтӗнче ЧР Элтеперӗн администрацийӗ ҫӗнӗ машинӑсем туянма аукцион ирттерессине, парк валли икӗ автомашина туянасшӑннине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ.

Сӑмах май, «Правда ПФО» хаҫат хыпарланӑ тӑрӑх, республика пуҫлӑхӗн Администрацийӗн гаражӗ ҫывӑх вӑхӑтра люкс шутланакан ҫичӗ автомобиль туянма палӑртнӑ. Анчах Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗн регионти штабӗн хастарӗсем тӳре-шара валли апла машинӑсем илнине хирӗҫ иккен. 2,8 миллион тенкӗ парса икӗ автомобиль туянас шухӑш килӗшменнине палӑртакан тата йӳнӗрех машина туянма сӗнекен хыпара Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх фрончӗн сайтӗнче пичетленӗ.

Аса илтерер, машина туянмалли аукцион ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче иртмелле.

Чӑваш Енри нумай ачаллӑ ҫемьесене виҫҫӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралнӑ хыҫҫӑн укҫа парассине пӑрахӑҫланӑччӗ. Халӗ вара Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче «О ежемесячной денежной поддержке семьям в случае рождения (усыновления) третьего ребенка или последующих детей» (чӑв. Ҫемьере виҫҫӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралсан (усрава илсен) уйӑхсерен укҫан пулӑшасси ҫинчен) текен документ вырнаҫтарнӑ иккен. Вӑл ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче иртекен ЧР Патшалӑх Канашӗн сессине халалланӑ баннерта тӑнине «Ҫыхӑнура» портал асӑрханӑ.

Ӗҫлӗ хутра каланӑ тӑрӑх, уйӑхсерен паракан укҫана 2016 ҫулхи раштав уйӑхӗн 31-мӗшӗ хыҫҫӑн ҫемьере виҫҫӗмӗш е ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралнисене пепке виҫӗ ҫула ҫитиччен памалла.

Саккуна йышӑннипе йышӑнманнине чӑваш парламенчӗн черетлӗ сессийӗ хыҫҫӑн пӗлӗпӗр.

Сӗнтӗрвӑрри хулинче пӗр ушкӑн шашлӑк ҫисе савӑнма шухӑшланӑ. Анчах ку инкекпе вӗҫленнӗ.

Сӗнтӗрвӑрри хулинче пурӑнакан арҫын, 56 ҫултискер, кил хуҫалӑхӗнче, пахчара тирпейленӗ хыҫҫӑн тӑванӗсемпе пӗрле шашлӑк ӑшалама шухӑшланӑ. Хайхискер какай маринадланнипе маринадланманнине тӗрӗслеме шут тытнӑ: пӗр татӑка ҫӑвара хыпнӑ.

Арҫын чӗрӗ какайпа чыхӑнса кайнӑ, татӑк пырне ларнӑ. Тӑванӗсем ӑна кӑларнӑ-ха, анчах васкавлӑ медпулӑшу киличчен арҫын вилсе кайнӑ.

РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗ малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, арҫын чыхӑнса кайнипе, сывлӑш ҫитменнипе вилнӗ.

Иртнӗ ҫул вӗҫӗнче Чӑваш Ен Росавтодортан Пӑрачкав кӗперне юсама укҫа ыйтнӑ. Унтан хурав килнӗ: чи малтан укҫа-тенкӗ пуҫӑннӑ объектсене вӗҫлеме кайӗ.

Анчах ку республикӑна укҫа килмессине пӗлтермест. Пӑрачкав районӗнчи Сӑр урлӑ хывнӑ кӗпере федераци укҫи-тенкипе юсас шанчӑк пур-ха. Федераци хыснинчен уйӑрса памасан та Чӑваш Енӗн укҫа тупма тивет, кӗпере ҫитес икӗ ҫулта юсамаллах. Кун пирки ЧР транспорт министрӗ Владимир Иванов пӗлтернӗ.

Кӗпере юсамалли проекта 2015 ҫултах хатӗрленӗ. Кун валли пӗтӗмпе 565,144 миллион тенкӗ кирлӗ. Минтранс ку лару-тӑрӑва сӑнаса тӑрать. Хальлӗхе вара кӗпер питӗ япӑх лару-тӑрура.

Унччен ҫак кӗпере «Платон» тытӑмӗ пухнӑ укҫапа юсассине пӗлтернӗ. Анчах ҫав укҫа, 68 миллион тенкӗ, Етӗрне районӗнчи Сӑр урлӑ кӗпере юсама кайӗ.

Кӑҫал Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӗҫленнӗренпе 72 ҫул ҫитет. Ҫӗнтерӳ кунне пирӗн республикӑра та анлӑ паллӑ тума хатӗрленеҫҫӗ. Уяв умӗн вӑрҫӑ ветеранӗсене 500-шер тенкӗ парӗҫ.

Паянхи кун тӗлне Шупашкарта 5078 ветеран тата ветеран ятне илнӗ ҫын пурӑнать. Вӗсене пурне те 500 тенкӗ парӗҫ. Ку тӗллевпе хула хыснинчен пӗтӗмпе 1,9 миллион тенкӗ ытла тӑкаклама палӑртнӑ.

Сӑмах май, кунашкал тӳлеве 2006 ҫултанпа параҫҫӗ. Пӗлтӗр Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеренӗсене 500 тенкӗ тӳлесе пӗтӗмпе 2,5 миллион тенкӗ ытла тӑкакланӑ. Ун чухне ку тӳлеве 4669 ҫын (ҫӑлкуҫри цифрӑсем ҫакнашкал) тивӗҫнӗ.

Чӑвӑш Енри медицина ӗҫченӗсем мӗн чухлӗ ӗҫлесе илеҫҫӗ? ЧР влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, медиксен шалӑвне шутланӑ.

Тухтӑрсен шалӑвӗ РФ Президенчӗн Владимир Путинӑн 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗнчи хушӑвӗсемпе килӗшӳллӗн ӳссе пырать. Ӑна мӗнле пурнӑҫланине ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви тӗрӗслесе тӑрать.

Кӑҫал тухтӑрсен ӗҫ укҫи 2,5 процент ӳснӗ, 33 пин тенкӗпе танлашнӑ. Вӑтам медицина ӗҫченӗсен шалӑвӗ — 19,3 пин тенкӗ. Кӗҫен персоналӑн — 13,8 пин тенкӗ.

2012 ҫултанпа тухтӑрсен шалӑвӗ 1,4 хут ӳснӗ, кӗҫӗн персоналӑн — 2 хут ытларах.

Вӑхӑт иртнӗҫемӗн ҫынсен ырӑ кӑмӑллӑхӗ те чакса пырать-ши? Паян ҫак ыйту тавра нумай шухӑшларӑм. Халӗ йӑлтах техника пурнӑҫлать: кӗпе-йӗм ҫумалли машина та, апат пӗҫӗрекен мультиварка та пур. Этем пурнӑҫӗ чылай ҫӑмӑлланчӗ. Анчах чунри ырӑлӑхпа ӑшӑлӑх чакса пынӑн туйӑнать.

Ӗлӗк кӳршӗ кӳрше пӗрмай пулӑшнӑ. Ун чухне ҫӗрулмине алӑпа е лашапа лартнӑ. Ку ӗҫ хресченшӗн питӗ пӗлтерӗшлӗ ӗҫ шутланнӑ. Ара, ҫурхи пӗр кун хӗлӗпе тӑрантарать вӗт. Ҫемье пахчана ҫӗрулми лартма тухсан кӳршисем те каҫнӑ. Ӗҫе эртелӗпех пурнӑҫланӑ ун чухне. Йыш пур чухне туслӑх та ҫирӗп.

Халӗ вара пачах урӑхла. Кӳршӗсем ют ҫын пек пурӑнаҫҫӗ. Пӗр-пӗрне пулӑшасси пирки нумайӑшӗ шухӑшламасть. Халӗ кашни хӑйӗншӗн тӑрӑшать. Урама тухсан, ӗҫке пӗрле лексен лайӑхах калаҫаҫҫӗ-ха вӗсем, пӗр ӗмӗр туслӑ пурӑннӑ пек. Анчах туслӑх, пӗр-пӗрне хисеплени ҫакӑнта курӑнать-им? Ҫула тухсан, тӗслӗхрен, автобус чарӑнакан вырӑна чылай утма тивет. Халӗ нумайӑшӗ машинӑллӑ та – пурте шӑхӑрса иртсе каяҫҫӗ. Ҫав йышра – кӗрекере лайӑх калаҫакан кӳршӗ те. Тӗлӗнмелле те, чӑнкӑ машинӑпа ҫӳрекен кӳршӗ хӑйӗн кӳршине ҫул ҫинче курсан лартса каймасть.

Малалла...