Шупашкарта ача ярӑнчӑкран ярӑнса чутах вилмен. Юрать, ӑна ҫӑлма май килнӗ. Ӑна пульницӑна илсе ҫитернӗ.

Ку кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ рай онӗнчи ача пахчинче 11 сехетсенче пулнӑ. Ача ярӑннӑ чухне сумки ҫакланса ларнӑ, ҫавна май чутах сывлӑш ҫитменнипе вилмен. Ҫакна иртен-ҫӳрен те курнӑ. Воспитательсем, нянечкӑсем ача патне ыткӑннӑ, ҫӗр ҫинче выртакан ачан чӗрине массаж тунӑ. Воспитательсенчен пӗри макӑрсах янӑ.

Пилӗк минутран васкавлӑ медпулӑшу ҫитнӗ. Ачана часрах илсе кайнӑ. Ачан ашшӗ те часах вирхӗрхӗнсе ҫитнӗ. Телее, ача сывах, пульницӑра выртать. Халӗ следстви пырать.

Шупашкар районӗнчи Апаш ҫывӑхӗнчи пӗвере акӑшсем пурӑнаҫҫӗ. Тӳрех палӑртар: ку кайӑка Хӗрлӗ кӗнекене кӗртнӗ. Вӗсене тытма юрамасть. Куншӑн уголовлӑ майпа явап тыттараҫҫӗ.

Ытти районта пурӑнакан ҫынсем те акӑшсене курма килеҫҫӗ. Вырӑнти халӑх каланӑ тӑрӑх, ҫак кайӑксем ку пӗвене темиҫе ҫул килеҫҫӗ ӗнтӗ. Анчах кӑҫалхи пек йышлӑн килни ку таранччен пулман.

Светлана Федорова каланӑ тӑрӑх, иртнӗ ҫулсенче 5-6 акӑш килнӗ. Кӑҫал вара вӗсем саккӑрӑн. Ял халӑхӗн акӑшсене пӑлхантарасран асӑрханать. Хӑнасене те шӑпрах пулма ыйтаҫҫӗ.

Раҫҫей Федерацийӗн обществӑлла палати чи ыркӑмӑллӑ 10 хула ятне пӗлтернӗ. Вӗсен шутне Шупашкар та кӗнӗ. Танлаштарӑма ҫуркунне пӗтӗм Раҫҫейӗпе иртнӗ «Ырӑ ӗҫсен марафонӗ» экологи акцийӗ тӑрӑх йӗркеленӗ. «Йӗркелӳҫӗсем палӑртнӑ тӑрӑх, ҫак хула ҫыннисем экологи мероприятийӗсене ыттисенчен ытларах йӗркеленӗ», — обществӑлла палатӑн пресс-службинче ҫапла пӗлтернӗ.

Чи ыркӑмӑллӑ хула шутне Питӗр хули йышӑннӑ. Иккӗмӗш вырӑнта — Мускав облаҫӗнчи Химки хули. Виҫҫӗмӗш — Кронштадт. Шупашкар ҫиччӗмӗш йӗркене тивӗҫнӗ. Мускав вара — саккӑрмӗш кӑна. Унсӑрӑн пуҫне чи ырӑ кӑмӑллӑ хуласен йышне Хусанпа Чӗмпӗр (4-мӗшпе 5-мӗш вырӑнсем), Чулхула (10-мӗш вырӑн) кӗнӗ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 8–12-мӗшӗсенче Чӑваш Енре Раҫҫей Федерацийӗн регионӗсенчи тӗп архитекторсен XL канашӗн ларӑвӗ иртет. Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев ларӑва савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ ҫӗре хутшӑннӑ. Паллӑ пулӑм Шупашкарти Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче иртнӗ.

«РФ тӗп архитекторсен канашӗн 40-мӗш юбилей ларӑвне килнӗ хӑнасене чӑваш ҫӗрӗ ҫинче кӗтсе илме эпир питӗ хавас», — тенӗ Михаил Игнатьев. «Ҫынсем хваттер илессишӗн кӑна тӑрӑшмаҫҫӗ. Таврара тирпейлӗх хуҫалантӑр, инфратытӑм чаплӑ пултӑр тесе пирӗнтен ыйтаҫҫӗ», — тенӗ унта Михаил Игнатьев.

Пилӗк кунлӑх юбилейлӑ канаш вӑхӑтӗнче архитекторсем хула илемне кӗтессипе ҫыхӑннӑ нумай-нумай ыйтӑва пӑхса тухӗҫ, архитектура енчен Шупашкарти илемлӗ вырӑнсемпе паллаштарӗҫ.

Чӑваш Енри вунӑ студент ҫак кунсенче Китайри форума хутшӑнать. Вӗсем — И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче, Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче тата Шупашкарти кооператив институтӗнче вӗренеҫҫӗ. Ҫамрӑксем федерацин Атӑлҫи округӗн Раҫҫей—Китай ҫамрӑкӗсен «Пӗр пояс — пӗр ҫул» форумне хутшӑнаҫҫӗ.

Яшсемпе хӗрсем кайнӑ ҫак мероприятие 14 субъектри ҫамрӑксемпе ертӳҫӗсем хутшӑнмалла.

Форум Атӑлҫи округӗ тата Китай Халӑх Республикин Янцзы юханшывӗ тӑрӑхӗнчи регионсем хушшинче туслӑ хутшӑнусене ҫирӗплетессипе ҫыхӑннӑ. Унта малашлӑхра пӗрле ирттермелли проектсене те сӳтсе явӗҫ. Чи кирли — ҫамрӑксем пӗр-пӗрин опычӗпе паллашӗҫ.

Етӗрне районӗнче ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнчен пуҫласа ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗччен Н.В. Овчинников ячӗллӗ пӗтӗм тӗнчери пленэр иртнӗ. Унта Шупашкарти, Волгоградри, Пензӑри, Ӗрӗнпурти, Хусанти, Самарӑри, Пенза облаҫӗнчи Сердобскри, Эстонири Таллинти паллӑ художниксем пухӑннӑ.

Вӗсем Етӗрнери А. В. Асламас ячӗллӗ ача-пӑча ӳнер шкулӗнче вӗренекенсем валли ӑсталӑх класӗ ирттернӗ. Ачасене ӑстасем живопиҫ вӑрттӑнлӑхӗпе паллаштарнӑ, пултарулӑх утӑмне епле туни ҫинчен те кӗскен каласа кӑтартнӑ. Хӑюллӑраххисем художниксене ыйтусем те панӑ, вӗсен пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене хускатнӑ. Аслисем ачасемпе кӑмӑлтан калаҫнӑ, илем тӗнчинче пурин вырӑн епле тупнине ӑнлантарнӑ, илеме туйма пӗлмелле тесе каланӑ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Раҫҫей кунӗ ячӗпе ҫӗршыври 30 регионта «Парад дружбы народов России» (чӑв. Раҫҫей халӑхӗсен туслӑхӗн парачӗ) иртмелле. Ӑна 2014 ҫулта пуҫласа йӗркеленӗ. Шупашкар хула урамне ҫав кун пирӗн республикӑра пурӑнакан тӗрлӗ халӑх ҫыннисем те тухмалла.

Раҫҫей халӑхӗсен туслӑхӗн парадне пуҫласа Кировра йӗркеленӗ. Унӑн пуҫаруҫи «Яркий город» культура фончӗ пулнӑ. Урама халӑха илсе тухнисем ҫӗршыв ертӳҫин Владимир Путинӑн пуҫарӑвӗсене ырланине пӗлтернӗ. Тата вӗсем пӗр халӑхпа тепӗр халӑх туслӑ пурӑнччӑр, килӗштерсе ӗҫлеччӗр, савӑнччӑр, пӗр ҫемьери пек пулччӑр тесе палӑртнӑ.

Тулаш хӑрушлӑхран та асӑрханма пулӑшакан тесе шухӑшлакан мероприятие кӑҫал пирӗн ҫӗршыври 10 миллион ытла ҫын хутшӑнасса шанаҫҫӗ.

Раҫҫей геральдисчӗсем сӗнекен Шупашкар гербӗ

Раҫҫей патшалӑх геральдика регистрӗн пайташӗсем Шупашкар гербӗ ҫинчен хӑмлана, цифрӑсемпе хула ятне ҫырнине илсе пеме сӗннӗ. Вӗсем имӗш, геральдика йӗркине пӑхӑнмаҫҫӗ, унпа килӗшӳллӗн герб ҫинче цифрӑсем тата ҫырнисем пулмалла мар. Ҫырсан та хӑю ҫинче пӗр-пӗр девиз кӑна пулма пултарать иккен.

Ҫак кунсенче Шупашкарта хула гербӗ пирки калаҫма ӗҫлӗ ушкӑн пуҫтарӑннӑ. Унӑн тӗллевӗ — хула 550 ҫул тултарнӑ тӗле Шупашкар гербне геральдика регистрне кӗртесси. Ҫакна тума вара пирӗн тӗп хуламӑрӑн гербӗ ҫинчи йӑнӑшсем ура хураҫҫӗ имӗш. Калаҫакансенчен йышӗнче Герта Белова пулнӑ. Вӑл хӑмла вырӑнне хулкан (выр. щит) тытса тӑракансене вырнаҫтарма сӗннӗ, гербӑн тӗсӗсене те ылмаштарсан аван пулни пирки каланӑ. Ҫӗнӗ герб мӗнлерех пулма пултарассине те илсе кӑтартнӑ вӑл. Шел те, унта чӑвашлӑх сӗмӗ юлманнипе пӗрех. Ҫӳлте виҫӗ кӗтеслӗ ҫӑлтӑрсем пур, анчах вӗсем йӑлт урӑхла, Чӑваш Енӗн гербӗнчи пек мар. Кӑвакалсене кӑвак тӗспе сӑрласа те сарӑ хулкан ҫине вырнаҫтарма сӗннӗ.

Ӗҫлӗ ушкӑн хӑйӗн ӗҫне пӗтӗмлетнӗ май хускатнӑ ыйтусене тӗплӗн пӑхса тухма йышӑннӑ.

Аса илтеретпӗр, хальхи Шупашкар гербне Элли Юрьев ӳнерҫӗ хатӗрленӗ.

Малалла...

«Звездочка» ача-пӑча уйлӑхӗнче пӗр ачана тантӑшӗсем шар кӑтартнӑ-мӗн. Кун пирки ашшӗ-амӑшӗ «Про Город» редакцине пӗлтернӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан ҫемье каланӑ тӑрӑх, ҫӗртме уйӑхӗн 3-мӗшӗнче уйлӑхра вӗсен ывӑлне чулпа пенӗ.

Тантӑшӗсем ачана сӑлтавсӑрах кӳрентернӗ-мӗн. Пӗри хыҫӑлтан пырса тапӑннӑ, тапма пуҫланӑ. Ашшӗ-амӑшӗ ывӑлӗ патне килнӗ те пуҫӗ ҫинче кӑвак вырӑнсем курнӑ. Мӑйӗ, пичӗ ҫинче кӑвак пулнине вожатӑйсем асӑрхаман та, ашшӗ-амӑшне шӑнкӑравласа пӗлтермен. Ача хӑй ҫывӑх ҫыннисем патне шӑнкӑравланӑ, киле илсе кайма ыйтнӑ.

Уйлӑх директорӗ темех пулманнине пӗлтернӗ. Ку ачасем алхасни кӑна иккен. Вӗренӳ управленийӗ ҫемьене путевкӑшӑн укҫа тавӑрса панӑ.

Хӗрлӗ Чутай районӗнче пӗр ҫынна хура ҫӗлен сӑхнӑ. Вӑхӑтра медпулӑшу панӑран унӑн пурнӑҫне ҫӑлма май килнӗ.

Ку ҫу уйахӗн 20-мӗшӗнче пулнӑ. Ҫав кун арҫын вӑрман ҫывӑхӗнче кӗтӳ пӑхнӑ. 17 сехет тӗлӗнче унӑн телефонӗ ҫӗре ӳкнӗ, вӑл ӑна илме пӗшкӗннӗ. Ҫав вӑхӑтра ӑна хура ҫӗлен сӑхса илнӗ.

Арҫын хӑйех васкавлӑ медпулӑшуна шӑнкӑравланӑ. Ӑна Шупашкара илсе ҫитернӗ, медицина пулӑшӑвӗ панӑ.

Сӑмах май, кунашкалли кӑҫал икӗ хутчен пулнӑ. Республикӑра наркӑмӑшлӑ ҫӗленӗн пӗр тӗсӗ ҫеҫ анлӑ сарӑлнӑ. Вӑл – хура ҫӗлен. Астӑвӑр: хура ҫӗлене тытмасан вӑл сӑхмасть. Асарханулӑх пирки манмалла мар.