|
Чӑвашлӑх
 «Республика» хаҫатӑн йышӗ Леонид Лукин депутатпа (канура пирки Евгений Филиппов дизайнер ку сӑнӳкерчӗкре, шел те, ҫук) Чӑваш Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗ унччен те чӑвашла калаҫнӑ-ха. Унта ӗҫлекенсенчен пурте тенӗ пекех чӑвашла та, вырӑсла та шӑкӑлтататаҫҫӗ. Хаҫатӑн тӗп редакторӗ Лидия Филиппова вулакансен шухӑшне шута илсе хӑй вӑхӑтӗнче хаҫатра чӑвашла страницӑсем те ҫӗнӗрен (хӑй вӑхӑтӗнче пулнӑ-ха ун пекки, анчах кайран пӑрахӑҫланнӑ) кӑларма тытӑнчӗ. Ҫак кунсенче вара чӑваш парламенчӗн хаҫачӗн алӑкӗсем ҫине «Кунта чӑвашла та калаҫатпӑр» стикерсем ҫыпӑҫтарчӗҫ. Аса илтеретпӗр, кӑҫалхи ҫуркунне «Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн обществи «Кунта та чӑвашла калаҫатпӑр» наклейкӑсем сарма тытӑнчӗ. Алӑк ҫинче ҫапла стикер пулсан унта кӗрсен ҫынсем чӑвашла хӑюллӑнах калаҫма пултарнине пӗлтерет — апла тӑк вӑл пӳлӗмрисем ӑнланмасран шикленмелле мар. Сӑмах май каласан, Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн официаллӑ порталӗнче парламент ятне икӗ чӗлхепе ҫырнӑ, пӗрне — вырӑсла, теприне — чӑвашла. Ытти влаҫ органӗсенчен хӑшӗсен порталӗсене юриех пӑхрӑм та, хам кӗрсе тухнисенче ведомство ячӗсене сайтра чӑвашла ҫырнине асӑрхамарӑм. |
|
Культура
 Юрий Кудаков мусӑкҫӑ Чӑваш мусӑкҫи тата вӗрентекенӗ Юрий Кудаков нумаях пулмасть «РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ. 71 ҫулти Юрий Кудаков — 30 пьеса авторӗ, чӑвашсен 27 спектаклӗ валли кӗвӗ хатӗрленӗ. Вӑл пултарулӑх анинче 1960 ҫултанпа тӑрӑшать. Вӑл 700 ытла юрӑ ҫырнӑ. Вӗсенчен чылайӑшӗ анлӑ сарӑлнӑ. 200 ытла хайлава радио тата телекурав фончӗ валли ҫырнӑ. Вӑл ЧР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ ятне илнӗ. Вӑл — чӑваш ҫӑмрӑкӗсен Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауреачӗ те. Пултарулӑхне кура РФ Президенчӗ Владимир Путин кӑҫалхи ҫурлан 14-мӗшӗнче ӑна «РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ» ята пама йышӑннӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Спорт
 Анастасия Тарасова Анастасия Тарасова сумо енӗпе Европа чемпионӗ пулса тӑнӑ. Ку Чӑваш Ен историйӗнче — пӗрремӗш хут. Ҫурлан 29–31-мӗшӗсенче Тайваньти Гаосюн хулинче сумо енӗпе тӗнче чемпионачӗ иртнӗ. Унта Азири, Европӑри ҫӗршывсенчи, Америкӑри, Раҫҫейри 28 ҫӗршыв хутшӑннӑ. Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командине Чӑваш Ен спортсменки Анастасия Тарасова та кӗнӗ. ЧР Спорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, чӑваш спортсменки сумо енӗпе ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Аса илтерер: иртӗ эрнере Анастасия Тарасова тӗнче чемпионкин ятне ҫӗнсе илнӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Культура
 Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче сезон уҫӗ. Юбилейлӑ 55-мӗш сезон Георгий Хирпӳн «Нарспи» оперипе уҫӑлӗ. Оперӑна Константин Ивановӑн «Нарспи» поэми тӑрӑх хатӗрленӗ. Ҫак ӗҫпе Хирпӳ чылай ҫул ӗҫленӗ. Композитор либреттӑна хӑй ҫырнӑ, оригиналти текста хӑварма тӑрӑшнӑ. Сюжетпа сӑнарсене кура ку оперӑна психологи драми жанрӗ теме пулать. Композитор хор сценисенче фольклор темипе усӑ курнӑ. Тӗнче тетелӗнчи «Ҫыхӑнура» проекта пӗлтернӗ тӑрӑх, «Нарспи» оперӑна чӑвашла юрлаҫҫӗ. Вырӑсла куҫару ҫук. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Андриян Николаев Паян, авӑнӑн 5-мӗшӗнче, Совет Созӗн икӗ хут паттӑрӗ, авиаци майор генералӗ, ЧР Хисеплӗ ҫынни Андриян Николаев космонавт летчик пурӑннӑ пулсан 85 ҫул тултарӗччӗ. Паян паллӑ ҫак уява халалласа вӑл ҫуралса ӳснӗ тӑван тӑрӑхӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялӗнче, митинг иртӗ. Унта Андриян Николаев палӑкӗ умне чечексем хурӗҫ. Кунсӑр пуҫне Чӑваш патлашӑх академи драма театрӗнче уяв каҫӗ йӗркелӗҫ. Уявсене ЧР Пуҫлӑхӗ Михаил Игнатьев хутшӑнӗ. Ҫавӑн пекех Андриян Николаевӑн ҫывӑх тӑванӗсем пулӗҫ: унӑн хӗрӗ Е.А.Николаева-Терешкова ҫемйипе килӗ. СССР космонавт летчикӗ А.А.Леонов, П.И.Климук тата ытти паллӑ ҫын килӗҫ. Ҫавӑн пекех Шуршӑл ҫывӑхӗнчи уйра Андриян Николаевӑн агросӑнӳкерчӗкне — 140 тата 160 метр калӑпӑшлӑскере — кӑтартӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Культура
 Илле Тӑхти ҫыравҫӑ Иртнӗ ӗмӗрте палӑрнӑ чылай ҫыравҫӑн пултарулӑхне тӗпчевҫӗсем паян ҫӗнӗрен тишкерсе пӑхаҫҫӗ. Паллах, ун пек чухне тӗппипех урӑх хак параҫҫӗ тесе калама ҫук. Тепӗр чухне малтан каланинех ҫӗнӗ куҫпа курса хаклаҫҫӗ. Ҫакӑ та вӑл ку ҫыравҫӑ пултарулӑхне тарӑнрах тӗпчеме, унӑн ҫӗнӗ енӗсене палӑртма пулӑшать. Сӑмах кунта Илле Тӑхти пултарулӑхӗ пирки пырать. Кӑҫал ҫыравҫӑ ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитрӗ. Илья Ефимович Ефимов-Тӑхти 1889 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Тӑвай районӗнчи Нӳшкасси ялӗнче чухӑн хресчен кил-йышӗнче ҫуралнӑ. Ялти пуҫламӑш шкулта, Хусанти учительсем хатӗрлекен семинарире, Мускаври Пӗрремӗш патшалӑх университетӗнчи этнологи факультечӗн литература уйрӑмӗнче вӗреннӗ. Тӑхтие чӑн-чӑн халӑх вӗрентекенӗ теме пулать тесе шухӑшлаҫҫӗ Елчӗк районӗнчи тӗп вулавӑшра. Вӑл нумай ҫул тӗрлӗ шкулта ӗҫленӗ, чӑваш ачисене тарӑн пӗлӳ пама тӑрӑшнӑ. Ҫав хушӑрах халӑх хушшине тухса ҫӳренӗ, халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ. Мӗн виличченех халӑха вӗрентес ӗҫре тӑрӑшнӑ. Тӗпчевҫӗсенчен чылайӑшӗ Тӑхти кулӑшне чи малтанах унӑн «Колчак» ятлӑ поэминче курнӑ, ҫыравҫӑн сӑнар калӑплас, кулӑшла лару-тӑру тӑвас ӑсталӑхне вырӑнлӑ палӑртнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ял пурнӑҫӗ
 Азиз Бадировпа (сылтӑмри) Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Георгий Егоров «Шупашкар районӗнчи «Туруновский» ЯХПКра ҫак тарана ҫитсе те тырӑ вырма тухман. Комбайнсене арестленӗ. Сӑлтава тӗпчесе уҫӑмлатма вырӑна ҫитрӗмӗр», — тесе хыпарларӗ иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче «Хыпар» хаҫат. Вячеслав Григорьев журналист ӗнентернӗ тӑрӑх, хуҫалӑх ертӳҫи Азиз Бадиров ирех пӑсӑк кӑмӑллӑ пулнӑ, мӑншӗн тесен хир карапне ҫӗрле такам юсавсӑра кӑларнӑ, темиҫе болтне кӑларса кайнӑ. Механизаторсем маларах асӑрхаман пулсан шар ытларах крума пултарнӑ иккен, мӗншӗн тесен ун пек техника арканатчӗ иккен. Хуҫалӑх ертӳҫи Азиз Бадиров Азербайджанри пӗр ялта ҫитӗннӗ, уй-хире пӗчӗкренех кӑмӑлланӑ-мӗн. Шкул ҫулӗсенче вӑл Чӑваш ҫӗршывӗ ҫинчен пачах та пӗлмен. Каярах, Баку университетӗнче математик пулма хатӗрленекенскер, ҫу кунӗсенче студентсен строительство отрячӗпе Совет Союзӗн тӗрлӗ тӑрӑхӗнче пулнӑ. Ҫавӑн чухне Ҫӗмӗрле районӗн каччипе ҫывӑх туслашнӑ. Пӗр вӑхӑт Ҫурҫӗрте вӑй хунӑ, суту-илӳре те ӗлкӗрнӗ. Усламҫӑ Бакура темиҫе хваттер туянма вӑй ҫитернӗ. Пӗррехинче Чӑваш Енри юлташӗ ӑна хӑнана чӗннӗ, пӗрле ӗҫлеме сӗннӗ иккен. Кунта Азиз чӑваш хӗрӗпе паллашнӑ, туслӑх юратӑва куҫсан ҫемье ҫавӑрнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Спорт
 Ҫитес эрнерен тытӑнса Шупашкарти мӗнпур шкулта ирхи хускану тума тытӑнӗҫ. Ансат упражненисене ритмлӑ музыкӑпа тума пулать тесе пӗлтереҫҫӗ Шупашкар хула администрацийӗнче. Тата упражнени тума ятарлӑ спорт форми те кирлӗ пулмӗ. Спорт переменисем ирттерме физкультура преподавателӗсене кӑна мар, тухтӑрсене те, спорт организацийӗснее те явӑҫтарнӑ-мӗн. Пӗрремӗш репетицие хулари 5-мӗш шкулта ирттерсе пӑхнӑ. Шурӑ халатлисем каланӑ тӑрӑх, пилӗк минутлӑх зарядка туни ачасен сывлӑхне лайӑхлатма пулӑшмалла. Сӑнсем (49) Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ҫурт-йӗр
 Михаил Игнатьев Элтеперпе Елена Николаева депутат Чӑваш Ен тара памалли коммерцилле мар ҫурт-йӗр тӑвакан пилотлӑ регионсен шутне кӗме пултарать. Ҫак шухӑша республикӑн Элтеперӗн пресс-служби регион пуҫлӑхӗ Михаил Игнатьев РФ Патшалӑх Думин ҫурт-йӗр тата ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫин ҫумӗпе Елена Николаевӑпа тӗл пулни тӑрӑх хыпарланӑ. Елена Николаева маларах асӑннӑ комитет Тара памалли коммерцилле мар ҫурт-йӗр фончӗ йӗркелес шухӑша пурнӑҫа кӗртесшӗннине пӗлтернӗ. Депутат каланӑ тӑрӑх, ку вӑл ҫурт-йӗр туянайманнисем, анчах ҫурт-йӗр условине лайӑхлатасшӑннисем валли вырӑнлӑ пулмалла. Елена Николаева Чӑваш Ен пилотлӑ регион пулайрассине палӑртнӑ. Хальлӗхе кун пек саккун ҫук-ха. Ӑна ҫитес сессие тӑратасшӑн-мӗн. Сӑнсем (4) Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Персона
 Аркадий Айдак бюсчӗ Етӗрне районӗнчи Тури Ачакра Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченне, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ ял хуҫалӑх ӗҫченне, СССР халӑх депутатне, СССР Аслӑ Канашӗн аграри енӗпе ӗҫлекен комитечӗн пайташне, Чӑваш Республикин тата Етӗрне районӗн хисеплӗ ӗҫченне, Етӗрне районӗнчи «Ленинская искра» колхоз ертӳҫи пулнӑ Аркадий Айдака асӑнса палӑк уҫнӑ. Ӑна тума районта пурӑнакансем тата укҫаллӑ ҫынсем «кӗмӗл» уйӑрса пулӑшнӑ. Бюст авторӗ — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Владислав Немцев. Палӑка уҫма Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев хутшӑннӑ. Вӑл Айдак ҫамрӑк ӑрушӑн тӗслӗх, вӑл кашни ҫынах тӳрӗ чунлӑ пултӑрасшӑн пулнине палӑртнӑ. Элтепер «Ленинская искра» колхоз ертӳҫинчен тӗслӗх илнине аса илнӗ. Пултаруллӑ ертӳҫӗ пулнӑ май Айдак ҫӗре юратма, ун ҫинче ӗҫлеме ӳкӗте кӗртейнине, патшалӑх деятелӗ май вӑл производство культурине, ял культурине тата кашни ҫемьери культурӑна ӳстересшӗн тӑрӑшнине палӑртнӑ. Айдакӑн мӑшӑрӗ Людмила Андреевна упӑшки: «Маншӑн кашни кун уяв пек, мӗншӗн тесен юратнӑран та юратнӑ ӗҫ пур. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
+13.2 °C