Тутарстанӑн Ҫӗпрел районӗнчи Ҫӗнӗ Упи ялӗ ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне ырӑ хыпарпа пуҫларӗ тесе пӗлтерет «Сувар» хаҫат. Тунтикун, авӑнӑн 2-мӗшӗнче, кунта ҫӗнӗ шкул ҫуртне тума пуҫланӑ. Ку вырӑнти халӑха калама ҫук пысӑк савӑнӑҫ кӳчӗ тесен те йӑнӑш пулмӗ пуль.

Упи ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ А. Яруткин каласа панӑ тӑрӑх шкул кӑна мар, ялта ача пахчи те, фельдшерпа аккушер пункчӗ те пулмалла. Алексей Егорович ҫӗнӗуписен ӗмӗтне пурнӑҫласа ялта ҫӗнӗ шкул тума пуҫланӑшӑн Тутарстанӑн Президентне Р.Минниханова, район администраци пуҫлӑхне А.Шадрикова тав сӑмахӗсем каланӑ.

Патӑрьел районӗнчи Нӑрваш Шӑхаль ял тӑрӑхӗн «Культурӑпа вулавӑш пулӑшӑвне аталантаракан центр» ҫумӗнче «Асамат кӗперӗ» ансамбль вырнаҫнӑ — ҫулӗсемпе ҫамрӑках мар пулин те чунӗсенче вӗсем хӑйсене 17 ҫултисем пекех туяҫҫӗ.

Ансамбль репертуарӗнче тӗрлӗ юрӑсем пур — хальхи кӗвӗҫӗсем ҫырнисем те, халӑх юррисем те. Пурне те вӗсем пӗтӗм кӑмӑлтан шӑрантараҫҫӗ. Ушкӑн ертӳҫи — Фролова Светлана Анатольевна. Юрлаканӗсем тӗрлӗ сферӑра ӗҫлекен хӗрарӑмсем: вӗрентекенсем, культура ӗҫченӗсем, пенсие тухнисем, ахаль ҫынсем.

Хальхи вӑхӑтра «Асамат кӗперӗ» ҫӗнӗ юрӑсем вӗренет — ак, нумай пулмасть вӗсем Василий Лазаревич Эривановӑн «Юратсан — тавралӑх чечекре» юрӑ сӑмахӗсене вӗренчӗҫ.

Ӗнер Шупашкарти Чапаев скверӗнче «Сӗтев» хаҫат йӗркелевҫи Эдуард Мочалов черетлӗ халӑх пухӑвне ирттернӗ. Кун пирки «Ирӗклӗ сӑмах» пӗлтерет.

Митингра Эдурад Мочалов хӑй, чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе ҫырнӑшӑн айӑпланакан Илле Иванов журналист тата ыттисем тухса калаҫнӑ. Ку пухура та, яланхи пекех, Михаил Игнатьева тата ытти ҫӳллӗ шайри тӳре-шарана ӗҫрен хӑтармалли пирки чӗнсе каланӑ.

Дмитрий Степанов хастар ҫамрӑк халӑх пухӑвне президент ята тата республикӑна патшалӑх статусне тавӑрмалли ҫинчен калакан плакатсемпе тухнӑ. «Патшалӑхпа президента каялла тавӑрар!» ҫырнисӗр пуҫне вӑл конституцине улшӑнусем кӗртичченхи статья текстне те илсе панӑ. Тепӗр плакатра вара «Президент бульварӗ пур — Президент ҫук! Патшалӑх Канашӗ пур — Патшалӑх ҫук!» ҫырса хунӑ.

Митингра ку хутӗнче 100 яхӑн ҫын пухӑннӑ тесе палӑртать «Ирӗклӗ сӑмах» тетел хаҫачӗ.

ЧПУ медицина институчӗ

Чӑваш Ен сывлӑх сыхлавӗн министр ҫумӗ Татьяна Богданова каласа панӑ тӑрӑх пирӗн республикӑра ӑста тухтӑрсем ҫителӗксӗр иккен. Раҫҫейӗн ытти кӗтесӗсенче тухтӑрсен йышӗ ҫителӗксӗррине кура вӗсем унта куҫса каяҫҫӗ имӗш. Шупашкарта, тӗслӗхрен, пӗр-пӗр ҫын сипленме килсен кӗтнӗ тухтӑра тупаймасӑр та пултарать — лешӗ Мускавра ӗҫе пуҫӑннӑ.

Чӑваш Енре тухтӑрсем ҫителӗклӗ, вӗсен йышӗ Раҫҫейри вӑтам кӑтартуран пысӑкрах. Ял тӑрӑхӗсенчи лару-тӑру кӑна кӑшт йывӑр — унта пенсие тухнӑ ӑстасем чылай иккен. Унсӑр пуҫне Чӑвашра хӑш-пӗр специалистсем ҫителӗксӗр — вырӑнти педиатрсем, пӗтӗмӗшле практика тухтӑрӗсем. Поликлиникӑсенче офтальмологсем, отоларингологсем сахал, стеционарсенче — хирургсем, анастезиологсем, ача-пӑча хирургӗсем, аккушер-генекологсем.

Ыйту ҫивӗчех мар пулӗ те, ҫавах та министрествӑра ку тӗлӗшпе ӗҫлесшӗн — ҫулталӑкра республикӑра 300 ҫӗнӗ ӑстаҫӑ вӗренсе тухать пулсан ҫуррине те пулин малашне вӗренӳ учрежденисене тӗллевлӗ йышӑнма палӑртаҫҫӗ. Ытти тӑрӑхсене ан тарччӑр тесе вӗренсе тухакансем валли малтанах ятарлӑ ӗҫ вырӑнӗ тупса хурасшӑн.

Аш-какай туса илес тӗлӗшпе мӗнле кӑна чӗрчуна ӳстермеҫҫӗ пуль — вӑкӑрсенчен пуҫласа страуссем таранах. Казахстанри пӗр усламҫӑ вара аш валли чӗрӗпсене ӳстерме шутлать.

Акмола тӑрӑхӗнче пурӑнакан Сергей Букушев, иккен, унччен ытти чӗрчунсене те ҫитӗнтернӗ — кӑвакалсене фуа-гра валли, каярах шуйсене. Анчах темшӗн ӗҫӗ кайман ун. «Никамӑн та ҫук бренд йӗркелесшӗн эп», — ӑнлантарать усламҫӑ. — «Чикӗ леш енче анлӑ сарӑлнӑ япалана пирӗн таврана илсе килесси нихҫан та ман шутпа ӑнӑҫлӑ пулмӗ. Мӗн те пулин хамӑрӑннине шутласа кӑларас пулать».

Чӗрӗпсене ерчетес шухӑш патне Сергей хӑйне ҫак чӗрчун ашӗпе хӑналанӑ хыҫҫӑн пырса тухнӑ иккен. Ваттисен каласа панине те аса илнӗ вӑл — вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче чӗрӗпсен ашӗ те апата кайнӑ иккен.

Чӗрӗп ашне усламҫӑ анӑҫри патшалӑхсене сутасшӑн. Хӑй ҫӗршывӗнче туянакансем тупӑнасса шанмасть вӑл — ун шухӑшӗпе Казахстанри халӑх хӑнӑхман апата туянасшӑнах пулмӗ.

Алексей Леонтьев

Чӑвашла пӗлтерӳ конкуренцие пӑсни ҫинчен йышӑннӑ суд пӗтӗмлетӗвӗ пирки эпир ӗнер пӗлтернӗччӗ. Ку ӗҫ-пуҫ «Хыпар» хаҫата пырса тивнӗрен унӑн тӗп редакторӗпе Алексей Петрович Леонтьевпа тӗл пулса калаҫрӑмӑр, унӑн шухӑшне пӗлтӗмӗр.

Шупашкарти 30-мӗш автоҫул ҫумӗнчи лаптӑка тара парасси ҫинчен калакан пӗлтерӳпе ҫыхӑннӑ суд ӗҫӗ пирки вӑл пӗрремӗш хут илтет. Пӗлтерӳпе ҫыхӑннӑ материалсене хаҫатран ыйтни пулнӑ, анчах та редакцирен никама та суда чӗнмен, суд йышӑнӑвӗпе те паллаштарман.

Кунашкал йышӑнупа Алексей Петрович, паллах, килӗшмерӗ — унӑн шухӑшӗпе — суд пӗтӗмлетӗвӗ чӑвашла хаҫатсене хӗсет (чӑн та, капла пӗлтерӳсене чӑвашла пама юрамасть пек пулса тухать). Ҫавӑн пекех «Хыпар» хаҫат ял ҫынни валли ҫеҫ тени те тӗрӗс мар — Шупашкарта кӑна унӑн тиражӗ 2300 ытла саланать.

Чӑваш Республикин Конституцийӗпе килӗшӳллӗн пирӗн республикӑра патшалӑхӑн икӗ чӗлхи шутланать — чӑваш тата вырӑс чӗлхисем. Ҫавӑнпа чӑвашла хаҫатсем те пӗлтерӳ пама юрӑхлӑ пулни пӗрре те иккӗлентермест.

Малалла...

Йӗпреҫ районӗнчи Эйпӗҫ ял тӑрӑхӗнче спорт керменӗ ҫук пулин те ҫамрӑксем вӑй-хал культурине вырӑнти культура ҫуртӗнче ӳстереҫҫӗ — кунта вӗсем кӗрешӳпе кӑсӑланаҫҫӗ, бокс спорчӗ те вӗсемшӗн ҫывӑх. Вӑхӑта ахаль ирттерес вырӑнне вӗсем ҫапла май сывлӑха ҫирӗплетеҫҫӗ.

Ялти культура ҫуртӗнче сӗтелҫи теннисӗ валли те вырӑн пур. Хӑйсен ӑсталӑхне ӳстерес тесе ял ҫамрӑкӗсем хӑйсем хушшинче ӑмӑртусем те ирттереҫҫӗ. Ак ҫук кунсенче те ҫак спорт енӗпе кам ӑстарах пулнине палӑртрӗҫ. Сӗтелҫи теннисӗпе яшсенчен Владислав Михеев, Евгений Петров, Константин Ястребев муттартарах иккен, хӗрсенчен — Елизавета Денисова, Анастасия Емельянова, Екатерина Лазарева.

Паян чӑваш халӑхӗн мухтавлӑ ҫыннин Андриян Григорьевич Николаевӑн ҫуралнӑ кунӗ — пурӑннӑ пулсан 84 ҫул тултарӗччӗ вӑл. Чӑвашра ун ятне манмаҫҫӗ — паянхи кун тӗлне тӗрлӗ мероприятисем хатӗрленӗ. Ак Хӗрлӗ Чутай район вулавӑшӗнче те ятарлӑ кӗнеке куравӗ хатӗрленӗ — «Ҫӑлтӑрсем патне...» ят панӑ ӑна.

Вулакансем кунта паллӑ космонавтӑн кун-ҫулӗпе паллашма пултараҫҫӗ. Кӗнекесенче ҫавӑн пекех сӑнсем те пур, паллӑ чӑвашсем Андриян Григорьевич пирки ҫырса хӑварнӑ асаилӳсем те. Вулакансене уйрӑмах «Андриян Николаев: орбиты космические и замные» (Андриян Николаев: тӗнче уҫӑхӗнчи тата ҫӗр ҫинчи орбитӑсем, 2013) кӗнеке кӑсӑклантармалла — унта космонавтпа тӗл пулнӑ хыҫҫӑн ҫырнӑ Петӗр Хусанкайӑн, Юрий Айташӑн, Александр Галкинӑн, Георгий Ефимовӑн, Яков Ухсайӑн тата ыттисен асаилӗвӗсене вулама пулать.

Чӑваш Енрен хутшӑннӑ хӑнасем

Ҫурлан 26–29-мӗшӗсенче Гагауз автономинче вырнаҫнӑ Копчак ялӑн уявӗ иртнӗ. Кӑҫал вӑл 222 ҫул тултарнӑ иккен. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх ҫак уява тӗрлӗ кӳршӗллӗ тӑрӑхсенчи хӑнасем пухӑннӑ — Турцирен, Болгарирен, Украинӑран, Раҫҫейрен, Румынирен.

Ҫак уявпа пӗрлех яланах Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗн вице-президенчӗсен кӗрекин канашлӑвӗ иртет. Сӑлтавӗ те паллӑ — шӑп ҫак ялта Тӗрӗк халӑхӗсен конгресӗ йӗркеленнӗ те ӗнтӗ. Раҫҫейрен канашлӑва Чӑваш Енпе (Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлӗхӗ) Тутарстанран хутшӑннӑ.

Уява уҫнӑ чухне хӑйне майлӑ ӑнсӑртлӑх пулса иртнӗ иккен. Копчак ял уявӗ пысӑк пӗлтерӗшли пирки асӑнтӑмӑр ӗнтӗ, ҫапла май унта АПШ, Турци, Болгари, Румыни патшалӑх посолӗсем те ҫитнӗ. Раҫҫейрен те килмелле пулнӑ иккен, анчах водителе пула вӑхӑта ҫитеймен пулать — ҫул ҫинче аташса-ҫухалса кайнӑ. Ҫапла вара Раҫҫей посолӗ тесе чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗн ертӳҫине Олег Михайлович Цыпленкова пӗлтернӗ. Раҫҫей элчи те, кӑнтӑрлахи апат тӗлне ҫитейнӗ хыҫҫӑн ҫак лару-тӑрура пулӑшнӑшӑн Олег Михайловича тав тунӑ.

Уявӗ чӑн та лайӑх иртнӗ. Вӗҫленеспе концертпа савӑнтарнӑ — унта Турци, Боргари ушкӑнӗсем хутшӑннӑ.

Малалла...

Ҫапла, ҫапла... Ваттисем те иккен ҫамрӑксенчен нимпе те кая мар. Техника прогресӗн ӗмӗрӗнче пурӑннӑ май аслӑрах ҫулсенчи ҫынсем те компьтер пахалӑхӗсене туптама тытӑннӑ. Хӑйсен техника пӗлӗвӗн шайне вара вӗсем тӗрлӗ ӑмӑртусенче те тӗрӗслеме хатӗр.

Ҫӗнӗ Шупашкар админисистрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх чемпионатра пирӗн республика чысне Шупашкарта пурӑнакан Татьяна Ярлыкова тата Тӑвайри Вячеслав Сидоров хӳтелӗҫ. Иккӗшӗ те вӗсем 2012 ҫулта раштав уйӑхӗнче иртнӗ компьютер пӗлӳлӗхӗпе II Республика олимпиадинче ҫӗнтерӳҫӗсем пулса тӑнӑ.

Ыран, авӑнӑн 4-мӗшӗнче иртекен Чӗмперти чемпионат «Паянхи вӑхӑтри пӗлтерӳ технологи. Ҫакӑн йышши мероприятийӗсемпе еркелӳҫӗсем аслӑ ҫулсенчи тата сусӑрсен пурнӑҫ пахалӑхне ӳстересшӗн» Региосем хушшинчи ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ шайӗнче иртӗ.