Иркутск облаҫӗпе Буряти чиккинче вырнаҫнӑ Байкал (тӗрӗкле Пуян кӳлӗ пулать) кӳллине шыв ҫитмест. Ӗнер кӑна пӗр талӑк хушшинче вӑл 1 см ҫухатнӑ. Ҫапла май ун хальхи шыв шайӗ 455,96 метра ҫитнӗ. Ку вара Раҫҫей Правительстви палӑртнӑ чи пӗчӗк виҫӗрен 4 см сахалрах. 2001 ҫулхи пуш уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Раҫҫей Правительстви чи ҫӳллӗ шая 457 метрпа, чи пӗчӗк шая 456 метрпа ҫирӗплетнӗ. Шыв ҫитменсӗррине пӗлтӗрхи ҫанталӑкпа ҫыхӑнтараҫҫӗ — ҫумӑр сахал ҫунӑран кӳлле юхса кӗрекен юханшывсем тулли мар иккен. Ҫуллапа кӗркунне вӑхӑтӗнче юханшывсем кӳлле кирлӗ шайран 67% кӑна пама пултарнӑ. Ку вара Байкалран юхса тухакан Ангара шывӗ хӗрринче ларакан хуласемшӗн сиенлӗ — вӗсене валли шыв ҫитми пулӗ.

Иркутск облаҫӗнче инкеклӗ лару-тӑру пуҫарнӑ. Халӑха шывпа тата электроэнергипе перекетлӗ усӑ курма ыйтаҫҫӗ. Иркутск ГЭСӗнчи шыв шайӗ анма пуҫланӑран унӑн хӑвачӗ чакать имӗш.

Байкал кӳлли тавра хальхи вӑхӑтра Бурятипе Иркутск облаҫӗсем тупӑшаҫҫӗ — пӗрисем шыва чакармалла мар теҫҫӗ, теприсем ГЭС валли кирлӗ тесе ӗнентереҫҫӗ. Экологсен шучӗпе Правительство ытларах энергетиксем майлӑ — вӗсем кӳлӗ шывне ытларах илме хирӗҫ мар иккен.

Малалла...

Художество училищин никӗслевҫине халалланӑ конкурса пӗтӗмлетнӗ. Кӑҫалхи чылай мероприятие вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑн авторӗпе ҫыхӑнтараҫҫӗ те, Шупашкарти Ӳнер училищин никӗслевҫине Федор Быкова халалласа йӗркелекен пултарулӑх конкурсне кӑҫалхи К. Иванов ҫулталӑкӗпе халалланӑ.

Федор Семенович ячӗпе ҫулсерен иртекен конкурса «Живопись», «Графика», «Дизайн», «Театрпа декораци ӳнерӗ», «Декораципе прикладной ӳнер» номинацисемпе ирттернӗ. Унта тӗрлӗ ҫулти ача-пӑча хӑйӗн ӗҫне тӑратнӑ. Кашниех маттур пулма тӑрӑшнӑ, ӗҫсене пысӑк пахалӑхпа пурнӑҫлама тӑрӑшнӑ. Ҫапах та конкурс конкурсах. Пурне те палӑртаймӑн. Хаклавҫӑсем чи аван ӗҫсене уйӑрса илнӗ ӗнтӗ. Вӗсен списокӗпе, сӑмах май, ЧР Культура министерствин сайтӗнче паллашма пулать.

Конкурсӑн ҫӗнтерӳҫисемпе призерӗсене ҫитес уйӑхӑн 4-мӗшӗнче ӳнер училищинче 13 сехетре чыслӗҫ.

Сӑнсем (8)

Константин Ишутов блогер

Чӑваш Енри паллӑ блогера Константин Ишутова вӗлерессипе хӑратнӑ имӗш. Кун пирки вӑл хӑйӗн блогӗнче пӗлтерни тӑрӑх интернет-хаҫатсенчен пӗри хыпарлать.

«Chuvashiya» никпа «Чӗрӗ журналта» ҫыракан автор «Ыйтса пӗлнӗ хыҫҫӑн полици пайӗнчен таврӑнтӑм, ҫула май заявлени ҫырса хӑвартӑм. Паянхи телефон шӑнкӑравне тахӑҫанаха кӗтнӗччӗ. Анчах мана ҫавӑн пекех сӗмӗсӗррӗн хӑратасса шутламанччӗ. Кун пекки хальччен пулманччӗ. «Ядринмолоко» АУОран хӑпма ыйтса шӑнкӑравланӑ чух та хитре те танлӑ пулнӑччӗ. «Диалога йӗркелеме» пӗлекен ҫынсене юрататӑп, анчах мана хирӗҫ тӑракансемшӗн ку вӑл пустуй пуҫару кӑна», — тесе ҫырнӑ Ишутов хӑйӗн блогӗнче.

Блогер хӑйне епле номертен шӑнкӑравласа хӑратнине тата ҫав номере кам ячӗпе регистрациленине пӗлет имӗш. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл ку фактпа мӗнпур материала тӗнче тетелӗнче вырнаҫтарасшӑн.

Константин Ишутов социаллӑ политика темисемпе ҫырать.

Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Казаков тата район пуҫлӑхӗ Татьяна Кузьмина

Ҫӗрпӳ район администрацине тӗрмере ӗҫленӗ ҫын ертсе пыма тытӑннӑ. Район администрацийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑ 38 ҫулти Сергей Артамонова пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗн вӗҫӗнче Чӑваш Енӗн Элтеперӗн Администрацийӗн пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумне куҫарнӑ хыҫҫӑн Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗн лавне вӑхӑтлӑх туртма райадминистрацин пуҫлӑхӗн ҫумне — ял хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхне Борис Маркова шанни, кӑҫалтан Ҫӗрпӳ район администрацийӗн тытӑмӗнче улшӑну пулса иртни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Ун чухне райадминистраци пуҫлӑхӗн пӗрремӗш ҫумӗ пулма — строительство пайӗн пуҫлӑхӗ тата райадминистраци пуҫлӑхӗн тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама Александр Казакова лартнӑччӗ.

Паян Ҫӗрпӳре депутатсен пухӑвӗ иртнӗ. Унта Казаков кандидатурине район администрацийӗн пуҫлӑхӗ пулма ҫирӗплетнӗ. Аса илтеретпӗр, Казаков Ҫӗрпӳре пурӑнать. Хусанти танк институтне вӗренсе пӗтернӗ хыҫҫӑн ҫар ҫынни пулнӑ. 2000 ҫулта хӑй ирӗкӗпе саппаса янӑ хыҫҫӑн Казаков Ҫӗрпӳри юсанмалли 9-мӗш колоние стажера вырнаҫнӑ. Тӗрлӗ должноҫре ӗҫлесе вӑл колони пуҫлӑхне ҫитнӗ.

Ыран, пуш уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Улька Эльменӗн «Упраймарӑм сана…» романне хӑтлӗҫ. Унччен кун ҫути курнӑ романӑн иккӗмӗш пайне автор Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗ тӗлне кӑларнӑ.

Асӑннӑ автора Чӑваш Республикин Культура министерстви «чӑваш литературин хальхи вӑхӑтри ҫыравҫисем хушшинче татти-сыпписӗр пултаруллӑ та уҫӑ чунлӑ тата ҫепӗҫ стильлӗ Улька Эльмен тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнать» тесе хаклать. Унӑн «Ма инҫе-ши ҫӑлтӑрӑм?», «Кая юлнӑ ӳкӗнӳ», «Ҫирӗп чунлисем телейлӗ» хайлавӗсене республикӑри вулавӑшсене ҫӳрекенсем хаваспах вулаваҫҫӗ-мӗн. Пӗлтӗр автор чи вулакан чӑвашла кӗнекесен республикӑри конкурсӗнче ҫӗнтернӗ. Ҫынсем унӑн «Упраймарӑм сана…» кӗнекине ҫавӑн пек пысӑка хурса йышӑннӑ иккен.

Ыранхи кӗнеке хӑтлавне авторсӑр пуҫне культурӑпа ӳнер ӗҫченӗсем, учительсем, преподавательсем, шкул ачисемпе студентсем хутшӑнасса шанаҫҫӗ.

Хӑтлав вулавӑшӑн «Чӑваш кӗнеки» центрӗнче 15 сехет те 30 минутра пуҫланмалла.

Леонид Родионов

Пуш уйӑхӗн 8-мӗшӗнче Чӑваш АССР халӑх артисчӗ, РСФСР искусство тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, К. Станиславский ячӗллӗ РСФСР Патшалӑх премийӗн лауреачӗ Леонид Родионов ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ. Кун пирки паян Чӑваш Енӗн Культура министерстви пӗлтерет.

Леонид Никонорович Куйбышев облаҫӗнчи (хальхи Самар облаҫӗ) Сергиев районӗнчи Кив Якаль ялӗнче ҫуралнӑ. 1936 ҫулта вӑл Чӑваш патшалӑх театр училищине вӗренсе пӗтернӗ, тепӗр тӑватӑ ҫултан — А.В. Луначарский ячӗллӗ Театр искусствин патшалӑх инситутне.

«Театрта ӗҫленӗ вӑхӑтра хӑйне пысӑк квалификациллӗ режисер, пултаруллӑ йӗркелӳҫӗ, педагог пек кӑтартнӑ», — тесе ҫырать Культура министерстви Родионов пирки.

Профессилле чӑваш режиссерӗсенчен пӗри пулнӑскер классика хайлавӗсене чӑваш театрӗнче вӑл, чӑн та, самай лартнӑ. Сӑмахран, В. Шекспирӑн «Отеллине», Н. Гоголӗн «Ревизорне», А. Островскин «Айӑпсӑр айӑплисене», «Вӑрманне», М. Горькин «Мещансемне», «Старикне», Л. Толстойӑн «Тӗттӗмлӗх тытӑмӗнчене» тата ыттине куракан патне ҫитернӗ.

Хӑй те Родионов пьесӑсем ҫырнӑ. 10 пьесӑран чи малтанхине, «Колхоз хӗрӗсем» ятлине, Алексей Афанасьевпа шӑрҫаланӑ.

Малалла...

Шупашкарти Петров урамӗнчи 9-мӗш ҫурт йӑтӑнма тытӑнсан пӗр хушӑ шавларӗҫ те халӗ кӑшт лӑпланчӗҫ. Ара, унти ҫынсене урӑх ҫӗре пурӑнма куҫарчӗҫ, ҫурта ишсе антарса ҫӗннине хӑпартма йышӑнчӗҫ.

Кунашкал лару-тӑру кӗтмен ҫӗртен сиксе тухнӑран унти ҫынсен хӑварт кӑна пӳлӗмсенчен тухса кайма тивнӗ. Ара, ҫурт ишӗлме пуҫласса никам та кӗтмен вӗт. Ҫынсен япали-мӗнӗ йалтах унта юлнӑ. Пӗр хушӑ вӗсен пурлӑхне бомжсем «тапӑнни» пирки те пӗлтернӗччӗ-ха. Ара, хуҫасӑр япала кама ан илӗрттӗр? Юрать, ҫурт тавра хурал тӑратрӗҫ.

Халӗ Ленин район администрацийӗн сайчӗ кун пек хыпар пӗлтерет: Петров урамӗнчи 9-мӗш ҫуртра пурӑннисене хаклӑ япалисене илсе тухма ирӗк панӑ. Чӳречесемпе алӑксене те кӑларса илме юрать-мӗн.

Ҫак ӗҫе пушӑн 14, 15, 21, 22-мӗшӗсенче 9–17 сехетсенче тума пулать. Анчах япаласене кашни хӑй тӗллӗн, пулӑшусӑр, илсе тухать. «Алӑксемпе чӳречесене кӑларса илсен ахаль те ҫирӗп мар ҫурт малалла йӑтӑнмӗ-ши?» — пӑшӑрханаҫҫӗ «Ҫыхӑнура» канашлури ҫынсем.

«Ирӗклӗ сӑмах» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче чӑвашсем Митта Ваҫлейӗн ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ.

Мероприятин пӗр пайӗ Митта Ваҫлейӗн тӑван тӑрӑхӗнче, Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫ ялӗнче, иртнӗ. Унта ҫӑвана ҫитсе ҫыравҫӑн вилтӑпри ҫине чечексем хунӑ. Кун хыҫҫӑн ялти шкулта сӑвӑ вулавӗ иртнӗ.

Мероприятие поэтӑн тӑванӗсемсӗр пуҫне Митта фончӗн ертӳҫи Илле Иванов тата ыттисем килнӗ. Сӑвӑсене чӑвашла кӑна мар, турккӑла та (Али Акбаш куҫарӑвӗ) вуланӑ.

Ҫав кунах «Ирӗклӗх» общество Шупашкарта Митта Ваҫлейӗн асӑну хӑми патне чечексем хунӑ.

Аса илтермешкӗн: Митта Ваҫлейӗ 1908 ҫулта ҫуралнӑ. Пӗрремӗш сӑввине 16 ҫулта пичетленӗ. 1937 ҫулта ӑна националист тесе айӑпланӑ, 1954 ҫулта ҫеҫ ирӗке кӑларнӑ. Тепӗр 3 ҫултан Митта Ваҫлейӗ вилнӗ. 1993 ҫултанпа Илле Иванов пуҫарӑвӗпе Митта Ваҫлейӗ ячӗллӗ преми пама тытӑннӑ.

Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Вӑрмар поселокӗнче Чӑваш наци конгресӗ йӗркеленипе канашлу иртнӗ. Ӑна чӑваш тумне, унӑн историне тата аталанӑвне халалланӑ.

Ку уява ирттерме ЧНК ЧР Экономика министерствин грантне ҫӗнсе илни питӗ пысӑк пулӑшу пулнӑ. Канашлӑва кашни районтан, хуларан чӑваш тумӗпе кӑсӑкланакан культура ӗҫченӗсем, ӑсчахсемпе халӑх ӑстисем пухӑннӑ. Пӗтӗмпе 19 районти «Нарспипе Сетнер» килнӗ. Тепӗр май каласан — кашни район хӑйсен тумне тӑхӑннӑ каччӑсемпе хӗрсене илсе килнӗ.

Чи малтан пурте Вӑрмарти историпе таврапӗлӳ музейӗпе паллашнӑ. Уйрӑмах анатри чӑвашсен тумӗсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Унтан уяв Вӑрмарти культура центрне куҫнӑ. Унта «Чӑваш тӗрри — чӗре юрри» курав уҫӑлнӑ. Зинаида Воронова, Евгения Жачева, Мария Симакова тата ыттисем хӑйсен коллекцийӗсене курав илсе килнӗ.

ЧР культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова ЧНКна халӑх тумне сыхласа хӑварма, аталантарма тӑрӑшнӑшӑн тав тунӑ. Вӑл 2016 ҫула чӑваш тӗррине халаллама сӗннӗ.

Вӑрмарти культура ҫуртӗнче чӑваш тумӗн театрализациленӗ концерчӗ иртнӗ. Сцена ҫине районсенчен килнӗ «Нарсписемпе Сетнерсем» тухнӑ.

Малалла...

Ҫак кунсенче Чӑваш Ен тата Шупашкар паллисем Мускава ҫул тытнӑ. Мӗн тӗллевпе тетӗр-и? Чӑваш Республикин влаҫӗсен официаллӑ порталӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, «Арктика — 2015» проектпа килӗшӳллӗн унта Раҫҫей ялавӗсен парачӗ иртет.

Парада Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнине халалланӑ. Проектпа килӗшӳллӗн, Раҫҫейри чи пысӑк ялава Ҫурҫӗр полюсне илсе кайӗҫ, ӑна «Барнео» станцире лартӗҫ. Ҫак станци Ҫӗр ҫинчи ҫурҫӗр точкинчен 100 ҫухрӑм аяккарах вырнаҫнӑ. Унпа пӗрле Раҫҫейри мӗн пур регионсен ялавне те вырнаҫтарӗҫ.

Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх, «Арктика — 2015» проект экспедицийӗн пӗрремӗш ушкӑнӗ ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче ҫула тухӗ. Ку ушкӑн Раҫҫейри чи пысӑк ялава тата регионсен, хуласен, социаллӑ яваплӑ компанисен ялавӗсене Ҫӗр ҫинчи ҫурҫӗр точкисене илсе ҫитерӗҫ.