Кашни ҫул иртекен Паттӑрлӑх кунӗ кӑҫал пулмӗ. Кун пирки пире Фёдор Мадуров хӑй пӗлтерчӗ.

Паттӑрлӑх кунӗ — «Инем» ятлӑ чӑваш тӗнӗн пӗрлӗхӗ ирттерекен уяв. Ӑна ҫурла уйӑхӗн пӗрремӗш шӑматкун-вырсарникун ирттерме йышӑннӑ пулнӑ. Уява 1223 ҫулта пулса иртнӗ ҫапӑҫӑва халалланӑ. Ун чухне тутар-монголсем Атӑлҫи Пӑлхар ҫине пӗрремӗш хут тапӑнса кӗнӗ. Пирӗн ман асаттесем вӗсене вӑл ҫулхине ҫапса аркатнӑ. Тыткӑна лекнисене такасем ҫине ылмаштарнӑран ку ҫапӑҫу историне Така вӑрҫи пек те ҫырӑнса юлнӑ.

Кӑҫал уяв шӑматкун, ҫурлан 6-мӗшӗнче иртмелле пулнӑччӗ. Анчах та Шупашкар районӗнчи Вӑрманкас ялӗпе Шупашкар хушшинче вырнаҫнӑ юпана сиен кӳнине пула, чӳк таврашӗ ирттерме ни Шупашкар, ни Шупашкар районӗ ҫӗр уйӑрма килӗшменнине пула кӑҫал вӑл уява палӑртмасӑр хӑварма йышӑннӑ.

Аса илтеретпӗр, юпана ҫӗртме уйӑхӗ вӗҫнелле сиенленӗ. Пӗр енне пуртӑпа чутланӑ, тата ҫавӑн пекех ӑна тӳнтерсе яма хӑтланнӑ. Чӑваш тӗнӗн юпине хальлӗхе йӗркене кӗртмен-ха. Сиен тунӑ ҫынсене шыраҫҫӗ, вӗсене хальлӗхе тупайман-ха.

Чиновниксем Шупашкарти кафесене, хупахсене ҫите курнӑ. Саккуна пӑснӑ тӗслӗхсене тупса палӑртнӑ вӗсем.

Саккунра палӑртнӑ тӑрӑх, суту-илӳ киоскӗсенче сӑра сутма юрамасть. Анчах рейд вӑхӑтӗнче чиновниксем Трактор тӑвакансен проспектӗнче сӑра лавкки тупнӑ. Сутуҫӑ саккун пирки илтмен те-мӗн. Лавкка сентрисем ҫинче сӑра кӑна мар, алкоголь коктейлӗсем те пулнӑ.

Ҫак лавкка тӗлӗшпе тӗрӗслев акчӗ ҫырнӑ, сутуҫа асӑрхаттарнӑ. Усламҫӑ сутма ирӗк панӑ документ кӑтартмасан ШӖМ ӗҫченӗсемпе ҫыхланма тивӗ.

Чиновниксем 12 заведение ҫитнӗ. Хӑш-пӗр ҫӗрте вӗсем сутуҫӑсене тӗрӗслес тесе хӑйсен ҫыннисене туянма янӑ. Рейд ҫакна палӑртнӑ: чылай усламҫӑ саккуна лайӑх уянӑ, 23 сехет хыҫҫӑн пӗр кӗленче эрех-сӑра та сутман. Унсӑрӑн 30 пин тенкӗ штраф тӳлеме тивет-ҫке-ха.

Чиновниксем кунашкал рейдсене тӑтӑшах ирттересшӗн.

Ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗнче 17 сехет тӗлӗнче Чӑваш Енре нумай хваттерлӗ ҫурт ҫунма тытӑннӑ.

Ку Ҫӗмӗрле хулинчи Банк тӑкӑрлӑкӗнчи 4-мӗш ҫуртра пулнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫулӑм электричество сетӗнче напряжени тӑрук улшӑннипе сиксе тухнӑ. Куншӑн вара ҫиҫӗм «айӑплӑ». Телее, пушара алхасма паман. МСЧ ӗҫченӗсем ҫулӑма 5 минутрах сӳнтернӗ.

Ҫав кунах ҫурҫӗр иртни 2 сехет те 11 минутра Куславкка районӗнчи Тӗрлемес ялӗнче урапа ҫуннӑ. Паллӑ мар ҫынсем ӑна юри чӗртсе янӑ. Халӗ лару-тӑрӑва уҫӑмлатаҫҫӗ.

Нумаях пулмасть Чӑваш Ене «Россия 24» телеканал журналисчӗсем килни пирки пӗлтернӗччӗ. Вӗсем ҫӗршыври ҫулсен пахалӑхне тӗрӗслеҫҫӗ.

Журналистсем Мускавран пуҫласа Омска ҫитнӗ. Хӑйсен урапипе вӗсем хуласене ҫитнӗ. Ҫулҫӳрев хыҫҫӑн журналистсем хулари ҫулсен танлаштарӑмне хатӗрленӗ.

Танлаштарӑма ӗненес тӗк, Чӑваш Енӗн ҫулсемпе мухтанмалли ҫук. Шупашкар чи япӑх ҫулпа палӑрса танлаштарӑмра юлашкинчен виҫҫӗмӗш вырӑна йышӑннӑ.

Ҫулсене 5 балпа хакланӑ. Шупашкар вара 2,9 бала ҫеҫ тивӗҫнӗ. Курган хули 2,8 балл пухнӑ. Омск вара чи юлашки вырӑнта. Вӑл 2,34 балл пухнӑ. Омскра пулнӑ хыҫҫӑн журналистсем урапине автосервиса илсе кайнӑ.

Азербайджанра пылак ҫимӗҫсен виҫҫӗмӗш фестивалӗ иртнӗ. Раҫҫей чысне унта Чӑваш Ен команди хӳтӗленӗ.

Республикӑри кулинарсен ассоциацийӗ (ӑна Николай Уездный ертсе пырать) конкурса «Планета» кондитерскин, «Телей» кафен тата Йӗпреҫри райпон ҫимӗҫӗсене илсе кайнӑ.

Палӑртма кӑмӑллӑ: фестивальте пӗрремӗш вырӑна «Планета» тухнӑ. Иккӗмӗш тата виҫҫӗмӗш вырӑнсене «Телей» кафе тата Йӗпреҫри райпо тивӗҫнӗ.

Каласа хӑвармалла: конкурса Францири, Грецири, Индонезири, Индири, Иранри, Узбекистанри, Украинӑри командӑсем хутшӑннӑ. Паллах, Азербайджан кондитерӗсем те вӗсемпе тупӑшнӑ.

Ҫӗмӗрле районӗнчи Тури Макарин ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем ял тӑрӑхӗсене пӗрлештересшӗн. Унта ӗнер ку ыйтупа вырӑнтисемпе пуху ирттернӗ. Халӑхпа тӗл пулма район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Лев Рафинов пырса ҫитнӗ.

Района ертсе пыракан ӑнлантарнӑ тӑрӑх, хӑш-пӗр ял тӑрӑхӗсенче укҫа енчен те питӗ хӗсӗк, ҫавна пулах вырӑнти ыйтусене (ҫул-йӗр тӑвассине, шыв пӑрӑхӗсемпе ҫыхӑннине, ку списока тем чухлӗ тӑсса кайма пулать) татса пама «кӗмӗл» хӗсӗк. Ҫав вӑхӑтрах ял тӑрӑхӗсенчи тӳре-шарана тытса тӑмалла, укҫи-тенкине вӗсем валли уйӑрмалла. Ҫапах та ҫынсене пӗрлештернӗ хыҫҫӑн кашни ял тӑрӑхӗнчех ҫынсене меллӗрех пултӑр тесе вырӑнти ыйтупа ӗҫлекен специалистсене хӑвармалла.

Тури Макарин ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем Анат Кӑмаша, Тури Макарин тата Ҫӗмӗрле ял тӑрӑхӗсене пӗрлештерме хирӗҫ маррине палӑртнӑ.

Чӑваш Енӗн Тӗп суйлав комиссийӗнче кадрсемпе ҫыхӑннӑ улшӑнусем пӗрин хыҫҫӑн тепри пулса иртнине «Правда ПФО» тӗнче тетелӗнчи хаҫат пӗлтерет.

Хальтерех кӑна унта татса паракан сасӑллӑ тата тепӗр пайташсӑр юлнӑ. «Республика Элтеперӗн Администрацийӗ яваплӑ ӗҫченӗ Юрий Садовникова вӑхӑтлӑх дисквалификациленӗ», — тесе ҫырнӑ статья авторӗ Александр Белов журналист.

Маларах вара «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин регионти организацийӗн ӗҫ тӑвакан комитечӗн ертӳҫине Дмитрий Щепелева дисквалификациленӗ. Халӗ ыйту ЧР Патшалӑх Канашӗнче Аппаратӗнче тӑрӑшакан Андрей Михайловпа пур-мӗн.

Тӗп суйлав комиссийӗн татса пыракан сасӑллӑ йышӗнчен кӑларни ҫав ҫынсем начаррипе пачах та ҫыхӑнман. Ҫав ҫынсем суйлава хутшӑнакансене пӑхӑнакан ӗҫри тӑрӑшнине кура вӗсене айккинелле сиреҫҫӗ.

Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Мускавра Чӑваш Енри апат-ҫимӗҫ пахалӑхне пысӑка хурса хаклаҫҫӗ.

«Унтисем ӑҫтан пӗлеҫҫӗ?» — тесе тӗлӗнме кирлӗ мар. Мускав правительствипе килӗштерсе ӗҫленине ҫӗршывӑн тӗп хулинчи Чӑвашри апат-ҫимӗҫе сутассине йӗркеленӗ. Кунти тавара мускавсене сӗнекенсем утӑ уйӑхӗн 21–27-мӗшӗсенче Краснодар урамӗнче пуҫтарӑннӑ.

Ҫак уйӑхӑн 7-мӗшӗччен Чӑвашри тавара Новокосински урамра туянма пултарӗҫ. Кунтисене унта 40 вырӑн уйӑрса панӑ.

Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерстви хӑйӗн официаллӑ сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫӗршывӑн тӗп хулинче суту-илӳ йӗркеленӗшӗн Мускаври яваплӑ тӳре-шарана тӗп хулари халӑх тав тӑвать, чӑвашсен апат-ҫимӗҫне кӑмӑлтан туяннине пӗлтерет.

Ҫӗмӗрле районӗнчи Егоркино ялӗнче нимӗҫ овчарки вӑрӑ ҫулӗ ҫине лекме пулӑшнӑ.

Унти ял лавккине пӗр каҫхине такамсем чӳречерен кӗрсе апат-ҫимӗҫ ҫаклатса тухнӑ. Чӗнмен хӑнасем ҫимеллипе пӗрлех пылак апата та илнӗ, эрех-сӑра таврашне те тиркесе тӑман. Лавкка хуҫи йӗрке хуралҫисене ӗнентернӗ тӑрӑх, кукӑр ӑллисем 20 пине яхӑн тенкӗлӗх шар кӑтартнӑ.

Вӑрра шырама йӗрке хуралҫисем хӑйсен шанчӑклӑ тусне, «Мухтар» ятлӑ нимӗҫ овчаркине ертсе кайнӑ. Лавккана вӑрӑ чӳрече тимӗр решеткине касса кӗнине асӑрханӑ вӗсем. Ҫак ӗҫпе аппаланнӑ ҫыннӑн йӗрӗ ҫине кинологпа йытӑ часах лекнӗ. Пӗр километр шыраса кайсан вӗсем ялти пӗр киле пырса ҫитнӗ. Унта вӑрланӑ пурлӑха асӑрханӑ та. Пӗр пайне кил хуҫисем пахчана тухса пытарнӑ.

Кил хуҫийӗ 35 ҫулти, унччен судпа айӑпланнӑ хӗрарӑм пулнӑ. Ун патӗнче хӑй пекех тахӑҫан суд тенкелӗ ҫинче пулнӑ хӑнасем пулнӑ. Вӗсенчен пӗри Етӗрне районӗнченех пырса ҫитнӗ. Эрех пӗтсе ҫитсен ҫавсем ялти лавккана ҫаратма шутланӑ.

Нумаях пулмасть тӑванӑн телефонӗ ҫине СМС-ҫыру килчӗ. «Ывӑлӑр аварие лекнӗ. Ӑна пула ҫынсем аманнӑ. Ӑна тӗрмерен хӑтарас тесен укҫа тӳлеме тивӗ. Ҫак номерпе шӑнкӑравлама пултаратӑр», — тесе ҫырнӑ унта. Тӑванӑм ватлӑх енне сулӑннӑ. Унӑн ывӑлсем те, хӗрсем те пур. Ҫырӑва курсан хӑраса ӳкнӗ вӑл. Ара, мӗнле амӑшӗн тӗпренчӗкӗ пирки кунашкал хыпар пӗлсен сехри ан хӑптӑр? Тӳрех шӑнкӑравлама тӑнӑ вӑл. Юрать, кӗҫӗн хӗрӗ юнашар пулнӑ. Вӑл ултавҫӑсен серепи пулнине тӳрех ӑнкарнӑ.

Вӑхӑт иртнӗ. Хуравламаннине кура лешсем татах тапӑннӑ. Унашкал СМС-ҫырусем татах янӑ. Юлашкинчен кӗҫӗн хӗрӗ чӑтайман — кӑтартнӑ номерпе шӑнкӑравланӑ та эх! тустарнӑ та тустарнӑ. Кун пирки полицие пӗлтерессипе хӑратсан ҫеҫ хӑпнӑ ҫавскер.

Кунашкал тӗслӗхсем нумай тӗл пулаҫҫӗ. Шӑнман пӑр ҫине ларса юласси инҫех мар. Уйрӑмах аслӑ ӳсӗмри ҫынсем ӗненеҫҫӗ ултавҫӑсене.

Ултавҫӑсем ҫын куҫҫулӗ ҫинче пуяҫҫӗ. Пӗр хӗрарӑм ачипе Шупашкар урамӗпе пынӑ. Вӗсем патне палламан хӗрарӑм пынӑ. «Сирӗн умран иртсе каяймастӑп. Эсир хӑрушлӑхра», — тенӗ вӑл. Лешӗ хӑраса ӳкнӗ.

Малалла...