Сумлӑ сӑмах
Культура
(Л.Н. Сачковӑн юбилейӗ ҫитнӗ май)
Хур кайӑксем карталанса вӗҫетчӗҫ, Алӑ сулса ӑсатрӑм вӗсене. Кӗрхи ҫанталӑк куҫҫульпе йӗретчӗ, Текерлӗк ҫеҫ шыратчӗ савнине...
...Хуркайӑксен вӗсен хӑйсен ҫул терчӗ. Алӑ сулсах ӑсатрӑм вӗсене. Паян сив хӗл ҫил вӗҫтерсех хӳтерчӗ Ман чунӑмри аса илӳ йӗрне. (Сачкова Л.Н. Ҫеҫенхирти ир. – Шупашкар, 2012. С. 22).
Халӗ те, ӗлӗк те кун-ҫул лавне пуҫӗпех кӳлӗннӗ чӑваш ҫыннишӗн пурнӑҫ сукмакӗсем пӗртте ҫӑмӑл пулман. Уйрӑмах, тен — ҫыравҫӑсемшӗн те. Апла пулин те, кашни ҫын ӑраскалӗ-шӑпи савӑнӑҫлӑ та хумхануллӑ самантсем ҫак тӗркешӳллӗ пӑрӑҫ-пурӑнӑҫ-пӑрӑнӑҫра парнелетех пире. Ҫавна ытлӑн-ҫитлӗн туйма-курма ҫуралнӑ та хут ҫине сипетлӗ Сӑмах шӑрҫалакан калем ӑсти. Ун валли — куҫпа виҫейми, алпа тытайми, сӑмахпа вырнаҫтарайми пӗтӗм ӑс-хакӑл тӗнчи. Пӗр енчен, ҫав вӗршӗн евӗрлӗ харсӑр та вӗҫевлӗ Ҫӗр-аннемӗрӗн, Ҫутҫанталӑкӑн, Ӑс-Хакӑлӑн таҫти авӑрӗсенчен капланса килекен тарӑнӑҫлӑ тивлетсем утса тухнӑ кун-ҫулӑн такӑрах мар сукмакӗсене куҫ умне ҫавра ҫил пек кӑларса тӑратаҫҫӗ те ҫыравҫӑсем, тен, туса ҫитереймен ӗҫсем патне тепӗр хут вӗсемех таврӑнма пире хистеҫҫӗ, малаллах шав уттараҫҫӗ. |
Политика
![]() Елена Бадаева. Cap.ru порталти сӑн укерчӗк Паян иртнӗ Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн 15-мӗш сессийӗ хыснана ҫитес ҫул тата 2019-2020-мӗш ҫулсем валли йышӑнассипе ҫыхӑннӑччӗ. Укҫа-тенкӗ яланах тавлаштарать, вӑрҫтарать. Паянхи сессире депутатсем бюджет проектне хӗрсех сӳтсе яврӗҫ. Пӗрисем хыснана ырларӗҫ пулсан, теприсем хурларӗҫ. Унтан та ытларах: пӗрне-пӗри ӳпкелени те сисӗнчӗ. Елена Бадаева депутат хӑш-пӗр парламентарие ятран асӑнса тухрӗ. Кунта вӑл Игорь Молякова, Сергей Семенова, Григорий Данилова хытах ӳпкелерӗ. «Пирӗн предприяти 137 миллион тенкӗ налук тӳлерӗ», – тенӗ май вӑл маларах хӑй асӑннӑ депутатсене пӗчӗк цех та пулин уҫма сӗнчӗ. Александр Андреев ячӗ те пулчӗ унта, анчах вӑл ӳлӗмрен ферма уҫасси пирки иккӗленменнине палӑртрӗ. |
Сывлӑх
![]() РФ премьер-министрӗ Дмитрий Медведев чӳк уйӑхӗн 17-мӗшӗнче хушу алӑ пуснӑ. Унпа килӗшӳллӗн, Чӑваш Енри монохуласем валли виҫӗ вӗр ҫӗнӗ васкавлӑ медпулӑшу машини илсе килӗҫ. Раҫҫейри 59 регион валли 162 васкавлӑ медпулӑшу машини илӗҫ. Вӗсенчен 12-шне Медицинӑпа биологи федераци агентстви валли туянӗҫ. Ҫӗнӗ машинӑсене туянмашкӑн 680,7 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Атӑлҫи федераци округӗнчи регионсене – Чӑваш Ене, Киров, Чулхула, Ӗренпур, Пенза, Сарӑту, Чӗмпӗр облаҫӗсене, Пермь крайне, Удмурт Республикине – васкавлӑ медпулӑшу машинисем килӗҫ. Чулхула тата Киров облаҫӗсене валли чи нумай машина парӗҫ: 12 тата 10. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Вӗренӳ
![]() Шупашкарти ача пахчисемпе шкулсенче апатлану хакӗ ӳсӗ-и? Ахӑртнех, ку ашшӗ-амӑшне питӗ кӑсӑклантарать. Шупашкар хула администрацийӗн вӗренӳ управленийӗн пуҫлӑхӗ Дмитрий Захаров акӑ мӗн пӗлтерет: хальхи вӗренӳ ҫулӗнче ача пахчисемпе шкулсенче апатлану хакӗ ӳсмест. Ку ыйту патне ҫитес ҫулхи ҫулла таврӑнма палӑртнӑ. Ҫав вӑхӑталла лару-тӑрӑва тишкерӗҫ. Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи регионсемпе танлаштарсан, Чӑваш Енри ача пахчисемпе шкулсенче апатлану хакӗ чи пӗчӗкки шутланать. Чулхулара, тӗслӗхрен, кунсерен 140 тенке яхӑн тӳлеҫҫӗ. Шупашкарта вара – 65-70 тенкӗ. Кӑҫал хула хыснинчен апатлану валли 60 миллион тенкӗ ытла уйӑрнӑ. Анчах палӑртмалла: апат-ҫимӗҫ хакӗ ӳссех пырать. Эппин, апатлану хакӗ те хӑпарасса кӗтмелле. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Апат-ҫимӗҫ
![]() Чӑваш Енри аслӑ шкулсенчен пӗрин столовӑйӗнче студентсене пахалӑхсӑр ҫимӗҫпе апатлантарни палӑрнӑ. Кун пирки Россельхознадзор управленийӗн Чӑваш Енри тата Чӗмпӗр облаҫӗнчи управленийӗ пӗлтерет. Пахалӑхсӑр апата та асӑннӑ управлени специалисчӗсем планпа пӑхнӑ тӗрӗслев вӑхӑтӗнче асӑрханӑ. Надзор органӗн специалисчӗсем тӗрлӗ ҫимӗҫе 13 проба илсе Хусанти ветеринари лабораторине ярса панӑ та 5 пробӑра кӑлтӑк тупса палӑртнӑ. Рязань облаҫӗнчен килсе ҫитнӗ тӑпӑрчӑра тата Чулхула облаҫӗнчи сырта фитостерин пулнӑ. Ку вӑл апат-ҫимӗҫе хатӗрлекенсем ӳсен-тӑран ҫӑвӗпе усӑ курнине, тепӗр майлӑ каласан, продукци суя пулнине пӗлтерет. Мускавра ҫу кӑларакан предприяти продукцие кӑларассипе ҫеҫ мар, кӳрсе килессипе те йӗркене пӑснӑ. Чӑваш Енри сӗтре КМАФАнМ виҫи пысӑккине палӑртнӑ. Вӑл ытлашши пулсан наркӑмӑшланас хӑрушлӑх пур иккен. Айӑплисене явап тыттарнӑ тесе ӗнентереҫҫӗ Россельхознадзорӑн управленийӗнче. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Статистика
![]() Сире общество транспорчӗпе ҫӳреме килӗшет-и? Ку тытӑмра сире йӑлтах тивӗҫтерет-и? Раҫҫейри тӗрлӗ хулара пурӑнакан ҫынсен шухӑшне sz-fo.ru портал ыйтса пӗлнӗ те танлаштарӑм хатӗрленӗ. «Общество транспортне кӗтсе илме пулать-и? Унпа хулан кирек хӑш кӗтесне те ҫӑмӑллӑнах ҫитме май пур-и?» Ҫак ыйтсене респондентсем хуравланӑ. Списока Шупашкар хули те лекнӗ. Вӑл 11-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Анчах, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, вӑл 5 йӗрке аяларах аннӑ. Ыйтӑма Шупашкарта пурӑнакан 1214 ҫын хутшӑннӑ. Танлаштарӑмра 1-мӗш вырӑнта – Тӗмен. 2-мӗш йӗркене Грозный хули йышӑннӑ, 3-мӗшне – Ангарск. Чи аялти йӗркесене Волгоград, Шахты, Балашиха хулисем йышӑннӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Спорт
![]() Чӳк уйӑхӗн 15-17-мӗшӗсенче Кӑнтӑр Корейӑри Сеулта кирек пуканӗ йӑтассипе тӗнче ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Шупашкарти «Энергия» спорт шкулӗнче ӑсталӑхне туптакан спортсменсем, Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн студенчӗсем Алексей Иванов тата Анастасия Александрова унта лайӑх кӑтартупа палӑрнӑ. Алексей Иванов 32 килограмм таякан кирек пуканне 114 хутчен тӗртнӗ, 193 хутчен сулласа ҫӗкленӗ. Ҫапла майпа вӑл ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Кунсӑр пуҫне пирӗн ентеш юниорсен хушшинче тӗнчен икӗ рекордне ҫӗнетнӗ. Анастасия Александрова та пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Вӑл 24 килограмлӑ кире пуканне 145 хутчен ҫӗкленӗ. Настя кунашкал кӑтартушӑн савӑннӑ, анчах вӑл кунпа кӑмӑллах юлман. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Республикӑра
![]() 2014 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче «Шупашкар – Сурски» автоҫулӑн 28-мӗш ҫухрӑмӗнче авари пулнӑ. Ун чухне водитель тата арӑмӗ вилнӗ. Пӗчӗк хӗрӗ каярахпа пульницӑра сывлама пӑрахнӑ. Ывӑлӗ вара сусӑр тӑрса юлнӑ. Аварире айӑплӑ ҫынна Белова ун чухне колони-поселение 8 ҫуллӑха яма йышӑннӑ. Анчах хайхискер 2,5 ҫултан УДОпа тухма завявлени ҫырнӑ. Улатӑр районӗн сучӗ ҫакна ырланӑ, ӑна ирӗке кӑларма йышӑннӑ. Шар курнӑ ҫемьен тӑванӗсем Белов ирӗке тухнине ӑнсӑртран пӗлнӗ. Вӗсем ӑна УДОпа кӑларнипе килӗшмен, ЧР Аслӑ судне ыйту ҫырнӑ. Ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗнче суд УДОна пӑрахӑҫланӑ. Ҫавна май Беловӑн колоние таврӑнмалла пулнӑ. Анчах вӑл, ҫуркунне вӗҫӗнче ирӗке тухнӑскер, поселение хӑйӗн ирӗкӗпе таврӑнман. Унтанпа 4 уйӑх иртнӗ. Халӗ Беловӑн поселение таврӑнма тиветех. Унӑн унта тепӗр 5 ҫул та 2 уйӑх ытла ирттермелле. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Ял хуҫалӑхӗ
![]() 163gorod.ru сайтри сӑн ӳкерчӗк Чӑваш Енре пулӑ ӗрчетме мӗн кансӗрлет? Ҫак ыйту тавра «Хыпар» хаҫатӑн паянхи номерӗнче Валентин Григорьев журналист пуҫ ватнӑ. Хаҫатҫӑ ҫырнӑ тӑрӑх, «республикӑра юлашки 10 ҫулта, тӗпрен илсен, пӗчӗк тата вӑтам предприятисем пулӑ ӗрчетсе сутас ҫул ҫине тӑнӑ. Мӗн пур калӑпӑшӑн виҫҫӗ тӑваттӑмӗш пайне Пӑрачкав районӗнче ятарласа йӗркеленӗ «Киря» хуҫалӑх туса илет. 1644 гектар шыв ҫийӗллӗ 192 обьект пулӑ ҫитӗнтерме юрӑхлӑ пулин те хальлӗхе 99 кӳлӗ-пӗвере ҫеҫ /980 га/ ӑна ӗрчетеҫҫӗ. Пӗве фончӗ 827,4 гектар /29 пӗве/ йышӑнать, ҫав шутран 135 гектарӗпе кӑна усӑ кураҫҫӗ. Улатӑр, Вӑрнар, Канаш, Куславкка, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шупашкар тата Етӗрне районӗсенчи 9 организаци карп, ӳсен-тӑранпа тӑранса пурӑнакан шурӑ амур, сарлака ҫамка, ҫӗке, осетр, белуга ҫитӗнтереҫҫӗ. Бассейнсенче, хупӑ тата сеткӑпа уйӑрнӑ шыв управӗсенче, ТЭЦ-2 энергетика обьекчӗсенче /2 пин тӑваткал метр/ ӑшӑ шывра пурӑнаканнисене ӳстереҫҫӗ. Ҫапла майпа 2010 ҫулта ҫӗкепе осетр йышшисене 9 пин тонна туса илнӗ». Отрасле аталантарма, публицист шухӑшланӑ тӑрӑх, рынок инфратытӑмӗ япӑх аталанни, чӗрӗ пулӑ тӑрӑмне тишкерсе тӑманни чӑрмав кӳрет. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Культура
![]() Муркаш рсйонӗнчи Юнкӑри культура ҫуртӗнче чӳк уйӑхӗн 18-мӗшӗнче куракансем валли чаршав уҫӑлнӑ. Ҫавна май унта «Яланах театр» кану каҫӗ иртнӗ. Сцена ҫине культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Юнкӑ» драмкружока ҫӳрекен артистсем тухнӑ. Ҫакӑнпа драмкружок хӑйӗн театр сезонне пуҫланӑ. Сцена ҫине ташӑ кружокне ҫӳрекен ачасем те хӑпарнӑ. Кану каҫӗнче тӗрлӗ сценкӑсам, шӳтсем, анекдотсем пулнӑ. Н. Сидоров ҫырнӑ «Пуҫа килсен пуҫана» комедири тата Г. Скворцовӑн «Мыскарасӑр туй пулмасть» сыпӑксене куракансем кӑмӑлпах йышӑннӑ. «Кин килчӗ» тата «Аполлон статуя» шӳтснм е куракана килӗшнӗ. Драмкружока ҫӳрекен А. Яргунькина ҫырнӑ «Упрасччӗ аннене» тата «Тӑвас марччӗ йӑнӑш» сценкӑсенче куракана валли пӑлханмалли тата пурнӑҫра шухӑшлаттаракан самантсем пулнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (04.05.2025 15:00) пӗлӗтлӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 743 - 745 мм, 18 - 20 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 3-5 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ енчен вӗрӗ.
| Фёдоров Михаил Фёдорович, чӑваш этнографӗ, ҫыравҫи ҫут тӗнчерен уйрӑлнӑ. | ||
| Васан Анатолий Васильевич, чӑваш сӑвӑҫи, литература тӗпчевҫи ҫуралнӑ. | ||
| Н.В. Фёдоров Республика кунне патшалӑх уявӗ шутне кӗртнӗ. | ||
| Республика кунне патшалӑх уявӗсен шутне кӗртнӗ. | ||
![]() | Пулӑм хуш... |