Николай Терентьев драматург

Раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче чӑваш халӑх ҫыравҫин Николай Терентьевӑн ячӗпе асӑну хӑми уҫӗҫ. Савӑнӑҫлӑ ҫак пулӑм раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗнче пулса иртӗ.

Плитана Шупашкарти Ленин проспектӗнчи 24-мӗш ҫурт ҫине вырнаҫтарӗҫ. Шӑпах унта чӑваш халӑх ҫыравҫи 1971—2011-мӗш ҫулсенче пурӑннӑ.

Николай Терентьев 1925 ҫулхи ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Кошнаруй ялӗнче ҫуралнӑ. Пулас актер, драматург, куҫаруҫӑ А.В. Луначарский ячӗллӗ ГИТИС ҫумӗнчи чӑваш студийӗнче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институчӗнче, А.М. Горький ячӗллӗ Литература институтӗнче литература курсӗнче вӗреннӗ.

Николай Терентьев ҫыравҫӑ чӑваш драматургийӗпе сцена ӳнерӗ валли сахал мар пьеса ҫырнӑ. Вӗсен шучӗ 50 пин ытла. Унӑн нумай актлӑ пьесисене республика театрӗсенче ҫеҫ мар, унӑн «Сибирская дивизия» (Сансӑр пурнӑҫ ҫук, 1971) пьесине ҫӗршыври 10 ытла театр сцени ҫинче лартнӑ. Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче Канаш район ҫӗрӗ ҫинче ҫуралнӑ драматургӑн 13-шӗ пьесине лартнӑ.

Пӗтӗм Раҫҫейри ҫамрӑксен проекчӗсен конкурсӗн куҫӑн мар майпа иртнӗ тапхӑрне пӗтӗмлетнӗ. Шупашкарти 38-мӗш шкулта ачасене биологи предметне вӗрентекен Мария Долганова унта «Симӗс патруль» экологи ӗҫ бригадисене йӗркелесси» проект тӑратнӑ.

Чӑваш Енри вӗрентекенӗн проектне жюри пысӑк хак панӑ. Мария Долгановӑн ӗҫӗ 150 пин тенкӗ гранта тивӗҫнӗ. «Симӗс патруль» социаллӑ проектӑн тӗп тӗллевӗ – ҫамрӑксене хулари экологи лару-тӑрӑвне курма пулӑшасси. «Симӗс патруль» экологи ӗҫ бригади Шупашкарти экологие сахал мар витӗм кӳнӗ.

Сӑмах май, конкурса Чӑваш Енрен пӗтӗмпе 38 проект тӑратнӑ. Вӗсенчен 9-шӗ гранта тивӗҫнӗ. Ҫапла майпа пирӗн республикӑран тӑратнӑ ӗҫсемшӗн пӗтӗмпе 1 миллион та 750 пин тенкӗ грант панӑ. Пӗлтӗр конкурсра 4 проект ҫеҫ ҫӗнтернӗ.

Пушкӑртстанӑн тӗп хулинче Ӗпхӳре тӗрлӗ регионти поварсем ӑмӑртнӑ. Унта кулинари тата сервис енӗпе регионсен хушшинчи канашлу иртнӗ. Пирӗн ентешсем те унта маттурлӑхӗпе палӑрнӑ. Пӗр ресторанри шеф-повар кулинари тупӑшӑвӗнче виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.

ЧР кулинарсен ассоциацийӗн председателӗ Николай Уездный каланӑ тӑрӑх, Раҫҫей шайӗнчи ӑмӑртусенче ҫӗнтерни поварсене нумай ҫӑмӑллӑх кӳрет. Ассоциаци хӑй те республикӑра тӗрлӗ ӑмӑрту йӗркелет, унта ҫамрӑк специалистсене хутшӑнтарма тӑрӑшать.

Ассоциаци чикӗ леш енче те палӑрнӑ. Поварсем Потугалире, Германире иртнӗ ӑмӑртусенче пӗрре мар мала тухнӑ.

Халӗ Чӑваш Енри кулинарсемпе кондитерсем Суздале кайма хатӗрленеҫҫӗ. Кӑрлач уйӑхӗнче унта Пӗтӗм Раҫҫейри кулинари чемпионатне каймашкӑн суйлав тапхӑрӗ иртет. Унта ҫӗнтернӗ поварсем Мускава тӗп парнене ҫӗнсе илессишӗн ӑмӑртма кайӗҫ. Тӗп парне вара – Францире вӗренесси.

Ӗнӗр, ҫурла уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Пӗтӗм чӑвашсен III «Асам» кинофестивальне пӗтӗмлетсе ҫавра сӗтел ирттерчӗҫ. Аса илтерер, кӑҫалхи фестиваль чӳк уйӑхӗнче иртрӗ. Ӑна ҫав уйӑхӗн 17-мӗшӗнче савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура хупрӗҫ. Ӑна уҫма та, хупма та унчченхи «Ҫеҫпӗл» кинотеатр, хальхи Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрне, пуҫтарӑннӑччӗ.

«Асам» кинофестивале пӗтӗмлетнӗ май ӑна ирттерме укҫа уйӑрса пулӑшма килӗшекен чӑваш усламҫисем ҫуккишӗн пӑшӑрханса калаҫрӗҫ. Чӑваш кинематографисчӗсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи Олег Цыпленков нумай та мар, 3 пин ҫеҫ ыйтнине пӗлтерчӗ. Пӗрех укҫа уйӑрма килӗшекенсем ҫукпа пӗрех пулнӑ. Юрать, чӑваш парламенчӗн депутачӗ, ЧНК президенчӗ Николай Угаслов пулӑшнӑ, Вӑрмар районӗнчи «Енӗш» фермер хуҫалӑхӗ, ятне кӑтартма ыйтман тепӗр усламҫӑ.

Лайӑш районӗнчи Габишево салинче Амӑш куннӗ ячӗпе ирттернӗ концертра чӑвашла тумланнӑ ача те сцена ҫине тухнӑ. Тутарстанра тухса тӑракан «Сувар» хаҫатра Александра Романова пӗлтернӗ тӑрӑх, шурӑ тумлӑ Мария Яковлева юратнӑ та хаклӑ амӑшне «Ман аннен паян ҫуралнӑ кунӗ» юрӑпа саламланӑ. «Чӑваш ҫи-пуҫне тӑхӑннӑ, шӑпчӑк саслӑ хӗрачана куракансем тахҫанччен сцена ҫинчен ямарӗҫ, тӑвӑллӑн алӑ ҫупса саламларӗҫ. Чӑвашсем нумай кунта», — хыпарланӑ хаҫатҫӑ.

Габишевӑри вӑтам шкулта 5-мӗш класра вӗренекен Мария мӗн пӗчӗкренпех вырӑнти Культурӑпа спорт центрне ташлама ҫӳрет иккен.

«Юрлама пуҫласси унӑн пӗр кӗтмен ҫӗртен пулса тухрӗ. Виҫӗ ҫул каялла, хӗрӗм 2-мӗш класра вӗреннӗ чухне, шкулта халӑхсен туслӑхне халалласа наци уявне йӗркелеме шухӑшланӑ. Вӗрентекен ӑна чӑваш юррине вӗренме ыйтнӑ. Эпир ашшӗпе иксӗмӗр те чӑваш пулнине кура тархасланӑ пуль те-ха. Шухӑша путрӑмӑр вӗт – «Кукаҫипе куками» юрӑ пуринчен те ҫӑмӑлраххи пек туйӑнчӗ», — каласа кӑтартнӑ хӗрачан амӑшӗ Елена Яковлева.

Ульяна Андреева

Раштав уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Сочире «Роза Хутор» курортра Пӗтӗм Раҫҫейри «Юрататӑп эп сана, Раҫҫей!» юрӑ-кӗвӗ фестивалӗн пӗтӗмлетӳ тапхӑрӗ иртнӗ. Чӑваш Енри ҫамрӑк юрӑҫ унта призерсен йышне кӗнӗ.

Фестивальте тӗрлӗ регионти 12 юрӑҫ тупӑшнӑ. Пӗрисем соло юрланӑ, теприсем сцена ҫине ушкӑнпа тухнӑ. Кӑҫал фестивальте 18-30 ҫулсенчи ҫамрӑксем кӑна мар, шкул ачисем те тупӑшнӑ.

Ҫӗмӗрле хулинче пурӑнакан 12 ҫулти Ульяна Андреева 8-13 ҫулсенчисен ушкӑнӗнче палӑрнӑ. Вӑл студире хӑйӗн юррине ҫыртармашкӑн сертификат тата уйлӑхра канма путевкӑна тивӗҫнӗ. Кунсӑр пуҫне вӑл «Классное радиора» ротацие хутшӑнӗ.

Тутарстанри «Сувар» чӑваш хаҫачӗллӗ ачасем

Тӑван чӗлхемӗре упраса хӑварассипе ҫыхӑннӑ паян ҫивӗч тӑракан ҫак темӑна черетлӗ хутчен сӳтсе явасси Тутарстанри «Сувар» хаҫатӑн «Пӗр класрисем» ушкӑнӗнче хаҫат ҫырӑнма чӗнсе каланинчен пуҫланса янӑ.

«Нумай ҫӗре ҫитетӗн те тӗлӗнмелле япалапа тӗл пулатӑн. Чӑваш ялӗсенче ӗҫлекен бюджетниксене «Сувар» хаҫата ҫырӑнма сӗнетӗн те вӗсем ҫапларах хуравлаҫҫӗ: «Пире районран тутарла хаҫат ҫырӑнма хушаҫҫӗ, квитанцин копине сканласа ярса памалла, отчет ыйтаҫҫӗ. Ҫырӑнмасӑр пултараймастпӑр. «Сувара» тетӗр-и?.. «Суваршӑн» вӑрҫакан ҫук вӗт, ҫырӑнмасан та юрӗ-ха...» Ҫак сӑмахсене чӑвашсенчен илтме тивни уйрӑмах кӳрентерет», — ҫырнӑ «Сувар» хаҫат хӑйӗн старницинче.

«Эпир, чӑвашсем, 40—30 ҫул каялла вырӑс чӗлхи пирӗн пурнӑҫра ҫапларах вырӑн йышӑнать тесе шутламан та. Тутара куҫас хӑушлӑх ҫукчӗ, ҫавӑнпа та хуларан каникула килекен ачасем чӑвашла калаҫнинчен пирӗн хушӑра тӗлӗнекен ҫукчӗ. Ун чухне чӗлхе ҫухаласси ҫинчен никам та шутламан. Мӗншӗн тесен ун пек хӑрушлӑх ҫукчӗ. Глобализаци веҫех вырӑна лартрӗ. Паянхи кун ҫак хӑрушлӑх куҫ умӗнчех – ялта чӑваш ашшӗ-амӑшӗ «вырӑс» ачине ӳстерет.

Малалла...

Патӑрьелти 1-мӗш шкула вӑхӑтлӑха хупни пирки сайтра пӗлтернӗччӗ. Унта ачасем пневмонипе чирленӗ. Патӑрьелти 2-мӗш шкулта та, Нӑрваш Шӑхальти пӗлӳ ҫуртӗнче те ҫак амака тупса палӑртни пирки хыпарланӑччӗ. Нумаях пулмасть Ҫӗнӗ Шупашкарти 2-мӗш шкула ҫак чире пула карантина хупни пирки пӗлтернӗччӗ.

Патӑрьелти 1-мӗш тата 2-мӗш шкулсене, Нӑрваш Шӑхальти пӗлӳ ҫуртне те карантина хупнӑ. Вӗсенче пӗтӗмпе 1500 ытла ача ӑс пухать. Халӗ вӗсене дистанци мелӗпе вӗрентеҫҫӗ.

Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗн пресс-службин ертӳҫи Дмитрий Шаров пӗлтернӗ тӑрӑх, пӗлӳ ҫурчӗсене раштав уйӑхӗн 22-мӗшӗччен хупнӑ.

Палӑртса хӑварни пӑсмӗ: пневмони (ӳпке шыҫҫи) тӗрлӗ микроорганизма пула – бактерисем, вируссем, кӑмпасем – пула амаланать.

Паян ЧР Министрсен Кабинечӗ 2018 ҫулта тӗплӗ юсавшӑн мӗн чухлӗ тӳлемеллине пӑхса тухма палӑртнӑ. Постановлени проекчӗпе килӗшӳллӗн, тӳлеве 6,08 тенкӗрен 6,30 тенке (1 тӑваткал метршӑн) хӑпартма сӗннӗ.

Капла пӑхсан хак нумаях ӳсмест пек: 22 пус ҫеҫ. Ҫапах пысӑк хваттершӗн кашни уйӑхра тӳлес пулсан ку, ахӑртнех, сисӗнет. Тӗслӗхрен, 40 тӑваткал метрлӑ хваттершӗн уйӑхне 243,2 тенкӗ мар, 252 тенкӗ тӳлеме тивӗ. 70 тӑваткал метрлӑ хваттершӗн вара 441 тенкӗ кӑларса хумалла (унччен 425,6 тенкӗ пулнӑ).

Аса илтерер: Раҫҫейре тӗплӗ юсавшӑн 2014 ҫулхи раштав уйӑхӗнче пухма пуҫланӑ. Пирӗн республикӑра ку укҫана пухас кӑтарту 78 процентпа танлашнӑ. Кӑҫал юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗ тӗлне пӗтӗмпе 2,4 миллиард тенкӗ шутласа панӑ, вӗсенчен 1,9 миллиард тенкине пухнӑ.

Кӑҫал ҫулла Ҫӗрпӳре 11 ҫулти Настя Осиповӑна вӗлерни пирки, ҫав преступление тума пултарнӑ ҫынна тытса чарни ҫинчен пӗлтернӗччӗ. Ҫак кунсенче 23 ҫулти каччӑ тӗлӗшпе суд пулнӑ. ЧР Аслӑ сучӗ ӑна хӗрачана вӗлернӗшӗн тата пысӑк виҫеллӗ наркотик туяннӑшӑн 20 ҫуллӑха ҫирӗп режимлӑ колоние хупма йышӑннӑ. Кунсӑр пуҫне унӑн 150 пин тенкӗ штраф тӳлеме тивӗ. Вӗлернӗ хӗрачан амӑшне кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен сиен кӳнӗшӗн 1,5 миллион тенкӗ тӳлеттермелле те тунӑ.

Аса илтерер: кӑҫал ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Ҫӗрпӳре 11-ти Настя Осипова ҫухалнӑ. Ӑна волонтерсем те, ахаль ҫынсем те, полици те шыранӑ. Унӑн виллине гаражра тупнӑ. 23 ҫулти каччӑ следствие ӑнлантарнӑ тӑрӑх, вӑл гаражра наркотик тутаннӑ, шӑп ҫав вӑхӑтра иртсе пыракан хӗрачана курнӑ. Хайхискер ача ыттисене каласа парасран хӑраса ӳкнӗ, Настьӑна гаража илсе кӗнӗ те пӑвса вӗлернӗ. Унтан алӑка хупса тухса кайнӑ.

Ниҫта та ӗҫлемен каччӑна ҫӗртмен 22-мӗшӗнче тытса чарнӑ. Ун ҫумӗнче 130 грамм наркотик пулнӑ.