Дмитрий Губерниев спорт комментаторӗ Чӑваш Енри биатлон центрне кирлине спортӑн ҫак енӗпе иртекен Тӗнче кубокӗн пӗрремӗш тапхӑрӗнче те, виҫҫӗмӗшӗнче те тӳрӗ эфирта каланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Комментатор биатлон центрӗ пирки Татьяна Акимова пӑшӑрханса калаҫнине хыпарланӑччӗ.

Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев спортсменкӑпа тӗл пулнӑ, центр тӑвассипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсем ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Чӑрмавӗ ҫӗрпе ҫыхӑннине пӗлтернӗ. Вӑрман фондӗнчи ҫав пурлӑха урӑх тӗллевпе усӑ курма мускавсем ӗнер тинех ирӗк панӑ иккен. Ӗҫе туса пӗтерме Чӑваш Ен хыснинче 2018 ҫул валли 100 миллион тенкӗ пӑхса хӑварнӑ, биатлон центрӗ тӑвассине килес ҫул вӗҫлесшӗн.

Халӑх сечӗсенчен пӗринче Швецире программистра ӗҫлесе пурӑнакан, Калининградра ҫуралнӑ, пӗчӗк чух вырӑсла калаҫнӑ пулин те каярах чӑвашла вӗренсе чӑвашлӑхшӑн сӑ ахпа мар, ӗҫпе ҫунакан Анатолий Миронов Ева Лисина чӑваш ача-пӑча литератури пирки шухӑшлакан видео пирки хӑйӗн шухӑшӗпе пӗлтернипе кӑсӑкланса паллашрӑм.

Ева Лисинӑна питӗ хисепленине палӑртнӑ вӑл, анчах: «Чӑваш чӗлхиллӗ литература кал-кал пулманни пирки килӗшместӗп», — тесе ҫырнӑ вӑл.

Сӑмах май, вӑхӑтӗнче Анатолий шӗвет журналӗнче Ева Лисинӑн «Ҫӑкӑр чӗлли» калавне вуланине, хайлав «ӑша кӗрсе» ларнине, ҫӗньялсен шӑпи ҫинчен «нумайччен, макӑриччен» шутланине аса илнӗ. Кӑҫал Ева Лисинӑн кӗнеки шӗветле тухнине те пӗлтернӗ. Куҫаруҫи, Микаэль Нӳдаль, Анатолие Ева Лисинӑн кӗнекине парнеленӗ. Ева Лисинӑн пултарулӑхне шӗветле чӑвашларан мар, вырӑсларан — вырӑс чӗлхи урлӑ — куҫарнӑ иккен.

Чӑваш чӗлхи вылякан чӗлхе, вырӑс чӗлхи кал-кал пыракан чӗлхе, куҫарсан хӑш чухне нимӗн те юлмасть тесе шухӑшлать иккен Ева Лисина.

Анатолий Миронов шӗветсен «Вырӑс почти» ача-пӑча вӑййине аса илнӗ. Сӑмах май, эпир те, чӑваш ачисем, пӗчӗк чухне ун пек выляттӑмӑр.

Малалла...

Питӗрте раштав уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, 11 сехетре, унти Национальноҫсен ҫуртӗнче чӑваш ачисен елки пулать. 2014 ҫулта пуҫласа йӗркеленӗ уява юлашки вӑхӑтра тата ҫине тӑрсарах та кӑсӑклӑрах ирттерме тӑрӑшаҫҫӗ. Питӗрте инженер-конструкторта ӗҫлесе пурӑнакан, ашшӗ-амӑшӗ Канаш районӗнче ҫуралнӑ Ольга Павлова (унӑн мӑшӑрӗ Ҫӗрпӳ районӗнчен) каланӑ тӑрӑх, уявӑн йӗркелӳ комитетӗнче — 15-е яхӑн ҫын. Вӗсем ытти чухне те ачасемпе тӗл пулаҫҫӗ, шкулсене ҫитсе чӑваш культурипе паллаштараҫҫӗ.

Пӗлтӗрхи Ҫӗнӗ ҫул уявӗнче ачасене чӑваш халӑх юмахӗпе лартнӑ пукане спектаклӗпе паллаштарнӑ. «Кевер» ташӑ ансамблӗ, «Парне» вокал ансамблӗ, «Тӑрна» вокалпа инструментсен ансамблӗнчи Наталья Васильева та уява ҫитме шантарнӑ.

Усал сӑмахлӑ ҫӑхавсене Чӑваш Енре малашне хуравласшӑн мар. Республикӑн Информаци политикин министерстви должноҫри ҫынсен тыткаларӑшне тата йышӑнӑвне судччен (суд тулашӗнче) татса парас йӗркене хатӗрленӗ.

Официаллӑ термина ансатласа каласан сӑмах ҫӑхавсене пырса тивнине пӗлтерет. Шалӑпра усал сӑмахпа усӑ курсан, тӳре-шарана хӑратса ҫырсан тата темиҫе хут та хуравланӑ ыйтусене хускатсан ун пек элеке пӑхса тухмасан та юрӗ.

Административлӑ регламента улшӑнусем кӗртесси ҫинчен калакан приказ проектне маларах эпир асӑннӑ министерство хатӗрленине REGNUM информаци агентстви пӗлтерет.

Ҫӑхава йӗркерен тухса кайса шӑрҫаламан пулсан тӳре-шара хуравлӗ. Анчах, тепӗр хут палӑртар, хальлӗхе ку вӑл проект кӑна-ха.

Мускавра пурӑнакан, чӑвашлӑхшӑн ҫунакан чи паллӑ ҫынсенчен пӗри — Владимир Болгарский — Раҫҫей тӗп хулинче Патшалӑх Думи умне пӗчченле пикетпа тухнине Чӑаш халӑх сайчӗ пӗлтернине вулакансем астӑваҫҫӗ пулӗ. Унпа пӗр шухӑшлӑ пулса Валерий Сунгуров та тепӗр плакат йӑтса тӑнине хыпарланӑччӗ ун чух.

Владимир Болгарский пикета тухнине вырӑсла интернет-кӑларӑмсенчен (ӑна рекламӑлас мар тесе ятне асӑнмӑпӑр) пӗринче те ҫырнӑ. Вӑл материала 50 ҫын ытла комментарилеме ӗлкӗрнӗ. Вӗсен самай пайӗн шухӑшӗ, тӗпрен илсен, пӗр пекрех: чӑвашла вӗрентме ыйтса вырӑссене хӗсӗрлеҫҫӗ.

Хама питӗ тӗлӗнтернӗ комментарисенчен пӗрне ҫакӑнта илсе кӑтартасах килчӗ. Ятне кӑтартман этем ҫырнӑ тӑрӑх, иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулсенче Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар вокзалӗсенче ҫеҫ чӑвашла калаҫнине илтме тӳр килнӗ. 70-мӗш ҫулсенче Шупашкарта чӑвашсем ҫурринчен те сахалрах пулнӑ. Ун чухне наци шкулӗ е пулнӑ, анчах чӑвашсем хӑйсен ачисене унта вӗрентесшӗнех пулман. Чӑваш чӗлхишӗн янӑрашакансен ачисем чылай чухне Мускавра пӗлӳ илнӗ.

«Эпир шӑпах вырӑнтисем тата кӑк шупашкарсем е ҫӗнӗ шупашкарсем, пирӗнтен чылайӑшӗ чӑваш мар е чӑвашла ӑнланаҫҫӗ, анчах чӑвашла калаҫмаҫҫӗ.

Малалла...

Шупашкар чухӑн тата хӑй тӗллӗн пурӑнайман хуласен йышне кӗнӗ. Кун пирки «Стрелка» кансалтинг бюровӗ пӗлтерет.

Танлаштарӑма ҫын пуҫне мӗн чухлӗ тупӑш пулнине шута илсе хатӗрленӗ. Хыснана тавӑрса памалла мар укҫа килнине, республика тупӑшне те пӑхма манман.

Шупашкарсӑр пуҫне чухӑн хуласен йышне Брянск, Владикавказ, Владимир, Волгоград, Ижевск, Йошкар-Ола, Курск, Липецк, Орел, Саранск, Сарӑту, Тверь, Чӗмпӗр, Черкесск, Элиста, Курган кӗнӗ.

Шупашкарта пурӑнакан пӗр ҫын пуҫне 16,5 пин тенкӗ лекет.

Республикӑри чылай ашшӗ-амӑшӗ ачисене чӑваш чӗлхине вӗрентесшӗн. Кун пирки Регнум информаци агентстви хыпарлать, ЧР Вӗренӳ министерствин даннӑйӗсене илсе кӑтартать.

Ашшӗ-амӑшӗн 83 проценчӗ ачисене шкулта чӑваш чӗлхине вӗрентессине суйланӑ. Кӗҫӗн тата вӑтам классенче чӑваш чӗлхине аслисен 84,3 проценчӗ суйланӑ, аслӑ классенче – 83 процент. Вырӑс чӗлхине тӑван чӗлхе пек ачасен 14,1 тата 10,3 проценчӗ вӗренӗҫ. Кунсӑр пуҫне тутар тата мӑкшӑ чӗлхисене ӑса хывакансем пур.

Аса илтерер: шкулсенче унчченхи пекех «Патшалӑх чӑваш чӗлхи» предмета тата чӑваш литературине вӗренӗҫ. «Тӑван чӗлхе» хушма предмет. Хӑш чӗлхене вӗренессине ашшӗ-амӑшӗ кӑҫал кӗркунне суйланӑ. Чылайӑшӗ чӑваш чӗлхине су йланӑ.

Раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Комсомольски районӗнчи Урмаел ялӗнче 3D-кинотеатр уҫӑлнӑ. Хӗрлӗ хӑйӑва савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура каснӑ. Унта хисеплӗ хӑнасем те хутшӑннӑ.

Ҫӗнӗ кинотеатрта «Легенда о Коловрате» фильм кӑтартнӑ. Ӑна курсан ҫынсем савӑнӑҫне пытарайман. Ара, сасӑ лайӑх илтӗнет, хулари кинотеатртан пӗрре те кая мар.

«Кино фончӗ» пулӑшнипе Чӑваш Енре 13 кинотеатр уҫӑлмалла. Кашнин валли 5-шер миллион тенкӗ уйӑрӗҫ. Чылай кинотеатр район центрӗнче вырнаҫӗ. Комсомольски районӗнче вара – Урмаелте. Мӗншӗн шӑпах унта? Ку паллӑ мар. Нумаях пулмасть Урмаел ял мар, сала пулса тӑнӑ. Кинотеатра унта уҫассине ку витӗм кӳнӗ-ши вара?

Раштав уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Шупашкарта пӗр хӗр троллейбуса кӗме тӑнӑ та ӑна ток ҫапнӑ. Вӑл «Гремячево» чарӑнура 6-мӗш троллейбуса ларасшӑн пулнӑ.

«Про Город» хаҫатра ҫырнӑ тӑрӑх, Олеся пӗрремӗш картлашка ҫине пуснӑ кӑна – вӑл каялла вирхӗнсе кайнӑ. Хӗр асфальт ҫине ӳкнӗ. Олеся вӑйлӑ чӗтренӗ, калаҫайман та. Ӑна икӗ ҫамрӑк ҫын пулӑшнӑ. Троллейбус водителӗ тухнӑ та: «Васкавлӑ медпулӑшу чӗнмелле-и?» - тесе ыйтнӑ. Шӑнкӑравлакан пуррине курсан каялла ларнӑ та транспорта тапратнӑ.

Хӗре пульницӑна илсе ҫитернӗ. Вӑл унта пӗр талӑк выртнӑ. Олеся юристран пулӑшу ыйтасшӑн, кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен тӑкак кӳнӗшӗн укҫа шыраса илесшӗн. Троллейбус управленийӗ ку ӗҫ тӗлӗшпе тӗрӗслев ирттерме шантарнӑ.

Паян Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерстви административлӑ харӑсах икӗ объект хута янӑ. Пакунлисемшӗн савӑнӑҫлӑ уява ШӖМ ветеранӗсен канашне ертсе пыракан Михаил Киселев, республика Элтеперӗ Михаитл Игнатьев, ЧР Патшалӑх Канашӗн Ертӳҫи Валерий Филимонов тата ытти тӳре-шара хутшӑннӑ.

Шупашкарти Карл Маркс урамӗнчи кантурӗ ҫумӗнче 11 хутлӑ ҫӗнӗ ҫурт хута янӑ. Ку ӗҫе пурнӑҫласси вӑраха кайнӑ тесен те юрать: проектне вуна ҫула яхӑн маларахах хатӗрленӗ, строительствине 2014 ҫулта ҫеҫ пуҫарнӑ.

Тепӗр объект Шупашкарти Дзержинский урамӗнче вырнаҫнӑ. Ӑна вӑхӑтӗнче наркотӗрӗслевҫӗсем валли хӑпартас шухӑш пулнӑ. Пилӗк хутлӑскер 427,6 миллион тенкӗ ытла ларнӑ. Унта йӗрке хуралҫисен темиҫе подразделенийӗ вырӑн тупӗ.