Тӑвай районӗнчи фермерӑн сурахӗ ҫухалнӑ та каялла таврӑннӑ. Анчах суранланнӑ, ҫыртса пӗтернӗ чӗрчуна хуҫа хӑйех сиплеме пуҫланӑ. Сурӑх вилнӗ хыҫҫӑн кӑна кун пирки ветеринарсене пӗлтернӗ.

Хуҫа каланӑ тӑрӑх, чӳкӗн 2-мӗшӗнче уйра ҫитернӗ чухне пӗр сурӑх ҫухалнӑ. Вӑл чӳкӗн 10-мӗшӗчченех киле таврӑнман. Таврӑнсан арҫын вӑл суранланнине курнӑ-ха, анчах ветеринарсене хыпарламан.

Хуҫа сурӑха хӑй тӗллӗн сипленӗ, ӑна ыттисенчен аякра тытнӑ. Раштавӑн 9-мӗшӗнче чӗрчун улшӑннине туйнӑ — сурӑх япӑх ҫинӗ, тарӑхнӑ. Раштавӑн 12-мӗшӗнче вара вӑл вилнӗ.

Раштавӑн 13-мӗшӗнче ветеринарсем сурӑх урнӑ чирпе аптӑранине ҫирӗплетнӗ. Анчах инфекци ӑҫтан лекнине палӑртайман. Халӗ ҫав хуҫалӑха специалистсем тӗрӗслесех тӑраҫҫӗ, дизинфекци, иммунизаци тӑваҫҫӗ.

Марина Максимова ачасемпе

Шупашкарти 101-мӗш ача пахчине ҫӳрекен шӑпӑрлансем юр пеме вӗреннӗ. Ахаль ҫынпа е воспитательпе мар. Ҫак ӗҫе вӗсене ҫӑмӑл атлетика енӗпе тӗнче класлӑ спорт мастерӗ, Китайра иртнӗ Олимпиадӑн кӗмӗл призерӗ, Чӑваш Ен рекордсменки Марина Максимова хӑнӑхтарать.

Паллӑ спортсменсем ачасене сывӑ пурнӑҫ йӗркине пӑхӑнма вӗрентекен проектсене час-часах хутшӑнаҫҫӗ.

Хальхинче Марина Максимова ачасене ывӑтассин историйӗпе тата тӗрлӗ снарядсемпе — сӑнӑпа, ядропа, дискпа — паллаштарнӑ. Ачасем уҫӑлма тухсан юр персе техникӑна ҫирӗплетнӗ. Пӗчӗкскерсем кашниех хӑйӗн вӑйне кӑтартма тӑрашнӑ.

Паллӑ спортсменсемпе Шупашкарти кашни ача пахчинчех тӗлпулусем иртеҫҫӗ. Ку ачасене спортпа туслаштарма пулашать. Ку тӗллеве Леонид Черкесов тата Алексей Ладыков лартнӑ.

Раштавӑн 15-мӗшӗнче Шупашкар хула пуҫлӑхӗ Леонид Черкесов эрнесерен иртекен планеркӑра аппаратри тӳре-шара йышне чакарасси пирки пӗлтернӗ.

Леонид Черкесов Шупашкар хула пухӑвӗн депутачӗсене 50 процент таран чакарасси пирки каланӑ. Ҫав пушаннӑ укҫана ача пахчинче ӗҫлекенсен шалӑвне ӳстерме ярасшӑн. Кун пирки Шупашкар мэрийӗн пресс-служби пӗлтерет.

Шупашкар мэрӗ хула администрацине тата структура подразделенийӗсене виҫӗ кунра оптимизацилемелли пирки хушу панӑ. Ҫапла майпа унти тӳре-шара 10 процент чакӗ.

Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенче ҫурҫӗрти шурӑ носорогӑн аҫи вилнӗ. Ӑсчахсем каланӑ тӑрӑх, ку вӑл — ҫак чӗрчунӑн юлашки аҫи. Ҫӗр ҫинче халӗ тепӗр пилӗк ҫурҫӗр шурӑ носорогӗ юлнӑ-ха, анчах пурте вӗсем — амасем.

Юлнӑ носорогсенчен пӗри те ирӗкре пурӑнмасть. Ҫутҫанталӑкра вӗсене этем кансӗрлет. Тӗрӗсрех, носорогӑн хаклӑ та усӑллӑ мӑйракишӗн ӑна браконьерсем тытса пӗтернӗ. 1960 ҫулта хайхи чӗрчун йышӗ 2250-па танлашнӑ пулсан, халӗ, ав, тӑрса юлманпа пӗрех.

Носорогӑн юлашки аҫине Америкӑна 1980 ҫулта илсе пынӑ. Вӑл 44 ҫул пурӑннӑ. Унпа патне ама та ярса панӑ, ҫапах та йыш хутшӑнтарма май килмен. Ученӑйсем ҫакна чӗрчунсем читлӗхре пурӑннипе сӑлтавлаҫҫӗ. Ҫапах та аҫан вӑрлӑхне илсе хӑварнӑ, унпа амасене пӗтӗлентерме шухӑшлаҫҫӗ. Анчах усси пирки иккӗленеҫҫӗ.

Ҫурҫӗр носорогӗ кӑнтӑр носорогӗнчен кӳлепипе уйрӑлса тӑрать. Ҫӗр ҫинче пурӑнакан пысӑк чӗрчунсенчен вӑл слон хыҫҫӑн иккӗмӗш пырать.

ЧНК ертӳҫи Николай Угаслов (сылтӑмри) Чӑваш Ен Элтеперӗпе Михаил Игнатьевпа

Чӑваш наци конгрессӗн ертӳҫи Николай Угаслов республикӑри шкулсенче чӑваш чӗлхине вӗрентмесен те тем мар тесе шухӑшлать иккен. Ҫапла шухӑшланине вӑл Интернет-хаҫатсенчен пӗрне, «Правда ПФО» текеннине, панӑ интервьюра палӑртнӑ.

«Чӑваш чӗлхине кирек епле пулсан та вӗрентмеллех тени ытлашши тесе шухӑшлатӑп, — тесе хуравланӑ Николай Угаслов Александр Белов ыйтӑвне хуравласа. — Мӗн тесен те ку ыйтӑва ҫын ирӗкӗпе татса памалла. Енчен ҫынна чӑваш чӗлхи кирлӗ мар-тӑк ӑна пусахлама кирлӗ мар. Вӑйпа юраймӑн».

Ҫав вӑхӑтрах Угаслов конгресс «чӑваш чӗлхине аталантарас тата сарас программӑпа ӗҫлет» тесе ӗнентернӗ.

ЧНК ертӳҫинчен журналист вырӑс тата чӑваш чӗлхисене шкулта епле шайлашура вӗрентмелли пирки те ыйтнӑ. Анчах Угаслов хӑй педагог маррипе сӑлтавласа ку енпе шухӑша пӗлтерме килӗшмен.

Угаслов шухӑшӗ чӑваш блогосферинче кӑмӑлсӑрлану ҫуратнине «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат та асӑрханӑ. «Сылтӑм Хӑват» блог авторӗ, сӑмахран, ЧНК ертӳҫи хуравне юрама тӑрӑшни евӗр йышӑннӑ. Блогер шучӗпе ун пек юхӑм патшалӑх органӗсене кӑна мар, управленин ытти институтне те кӗрсе пырать.

Малалла...

Илле Иванова (сылтӑмра) чысланӑ самант

Илле Ивановӑн «Durak» чӑвашла калавӗ Махмуд Кашгари ячӗллӗ Пӗтӗм тӗнчери виҫҫӗмӗш конкурсра хавхалантармалли премие тивӗҫнӗ. Ҫӗнтерӳҫӗсене раштавӑн 8-мӗшӗнче Азербайджанӑн тӗп хулинче, Бакура, чысланӑ.

Махмуд Кашгари ӑсчах ячӗллӗ премие илме тӗрӗк чӗлхипе ҫырнӑ калавсене йышӑнаҫҫӗ. Кӑҫал чӑваш авторӗсем пуҫласа хутшӑннӑ. Регионти тапхӑрта Илле Иванов калавӗ пӗрремӗш вырӑна тухнӑ май республикӑна вӑл тӗнче шайӗнче хӳтӗлеме тивӗҫнӗ.

Бакура пӗрремӗш премие казах авторӗ Нургали Оразов ҫӗнсе илнӗ. Иккӗмӗшӗнче – тутар ҫыравҫи Айгуль Ахметгалиева, виҫҫӗмӗшӗнче — Алпай Азер азербайджан.

Конкурса пурӗ 13 тӗрӗк патшалӑхӗпе халӑхӗ хутшӑннӑ. Унта Тӗрӗк культурин пӗтӗм тӗнчери организацийӗн тӗп секретарӗ Дюсен Касейинов, Азербайджанӑн культура министрӗ Абульфас Гараев, Турцин культура министрӗн ҫумӗ Нихат Гюль тата ытти пысӑк хӑна хутшӑннӑ.

Раҫҫейӗн Тӗп банкӗ ҫӗркаҫ историлле пулӑм йышӑнни пирки информагенствӑсем пӗр-пӗринпе тупӑшса тенӗ пек паян ирех хыпарларӗҫ. Вӑл тӗп ставкӑна унчченхи 10,5 процентран тӳрех 6,5 процент хӑпартса 17-е ҫитернӗ. Ҫакна девальваци тата инфляци хӑрушлӑхне сирес тесе тунӑ пулать.

Процент политикин витӗмне ӳстерес тесе рынокри мар активсемпе тата поручительсемпе ҫирӗплетнӗ, 2 кунтан пуҫласа 549 кун таран паракан кредитсене ҫирӗп мар ставкӑпа пама пӑрахмалла. Тӗп банк паракан ставкӑран ӑна 1,75 процент таран ӳстермелле. Маларах ҫав кредитсене 2 кунтан пуҫласа 90 кун таран ҫирӗплетнӗ ставкӑпа панӑ.

Тенкӗ хакӗ ӳкнине кура Тӗп банк кредитпа укҫа политикине ҫирӗплетме йышӑннӑ. Ҫулталӑк хушшинче тӗп ставкӑна кӑҫал ултӑ хутчен хӑпартнӑ, пушӑн 3-мӗшӗнче регулятор 5,5 процентран пуҫласа 7 процента ҫитернӗ, акан 25-мӗшӗнче — 7,5 процента, утӑн 25-мӗшӗнче — 8 процента, юпан 31-мӗшӗнче — 9,5 процента, раштавӑн 11-мӗшӗнче — 10,5 процента.

Ку ставкӑпа регулятор банксене кредит парать, ҫавна кура банксем кредит ставкине ҫирӗплетеҫҫӗ.

Герб варианчӗсем

Канаш хула администрацийӗ хула ҫыннисене ҫӗнӗ герб суйлама сӗнет. Икӗ вариантран пӗрне суйламалла.

Пӗрремӗш герб геральдика щичӗ евӗр. Унта — хӗрес. Вӑл хулан транспорт пӗлтерӗшне кӑтартать. Канаш хулинче Чулхула — Канаш — Хусан, Канаш — Хӗрлӗ Узел, Канаш — Шупашкар чукун ҫулсем хӗресленеҫҫӗ. Герб ҫине ылтӑн эмблема ӳкернӗ. Вӑл ҫунатлӑ чукун ҫул урапи евӗр.

Иккӗмӗш вариантра Канаш историне сӑнланӑ. Унти хӗрлӗ тӗс — таса пӗлӗт палли. Урапа — чукун ҫула кӑтартать, вӑл Канаш хулишӗн пӗлтерӗшлӗ. Ылтӑн — пуянлӑх, тырпул тухӑҫлӑхӗн палли. Кӗмӗл тасалӑха палӑртать.

Иртнӗ уйӑх вӗҫӗнче Калининград облаҫӗнчи Балтийск хулине ҫарпа тинӗс флочӗн ветеранӗсен союзӗн ертӳҫипе Владимир Крюковскийпе Чӑваш Ен представителӗсем ҫитсе килнӗ. Аслисемпе пӗрле йышра А.В. Кочетов ячӗллӗ Шупашкарти кадет шкулӗнче вӗренекенсенчен хӑшӗсем те пулнӑ. Ҫавӑн чухне делегатсем пирӗн республикӑри чи лайӑх кадетсем «Р-2» катер ҫинче практика тухасси пирки калаҫса татӑлнӑ.

Кунсӑр пуҫне республикӑн Вӗренӳ тата Культура министерствисем Балтинчи ҫарпа тинӗс базин 20963-мӗш чаҫӗпе килӗштерсе ӗҫлеме килӗшӳ тунине те палӑртмалла. Унта шефла ҫыхӑну тытасси пирки сӑмах пырать. Пирӗннисем гвардин «Р-2» ракета катерне пӑхса тӑрӗҫ. Ҫар чаҫӗ ҫӗршывӑн ҫарпа тинӗс флочӗн тӗп командирӗ патне катера «Чӑваш Ен» ят парасси пирки ходатайствӑпа тухмалла.

Юлашки вӑхӑтра хуратул кӗрпи хакланни Раҫҫейри пур тӑрӑха та пырса тиврӗ темелле. Паллах, ҫав йышра Чӑваш Ен те.

Ҫитменнине, пирӗн республика хуратул чи хаклӑ сутакан регион йышне кӗнӗ. Раштав уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Шупашкар ҫак ҫимӗҫ чи хаклӑ тӑракан хуласен йышне кӗнӗ.

Республикӑра ҫавӑн пекех сӗт хакланнӑ. РФ Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, уйӑх пуҫланнӑ тӗле хуратул хакӗ 56 процент хӑпарнӑ. Шупашкарта вара — 117%!

Паллах, лавккасенчи хаксем пӗр пек мар. Анчах федераци министерстви вӑтам хака кӑтартать — 67,23 тенкӗ. Кун пирки «Наша версия. Марий Эл, Чувашия» хаҫат ҫырать.

Ҫак хаҫат сӗт хакланни пирки те ҫырать. Чӑваш Енре унӑн хакӗ 38 процент ӳснӗ. Вӗретнӗ сӗт вара ытлах хакланман — 10 процент ҫеҫ хӑпарнӑ.