Диктанта министрсем те ҫырнӑ

Диктанта юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Чӑваш Енре Пысӑк этнографи диктанчӗ пӗрремӗш хут иртессине, тепгр майлӑ каласан, пирӗн республика та Пӗтӗм Раҫҫейри акцие хутшӑнма кӑмӑл тунине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Чӑваш Енре Пысӑк этнографи диктантне 7 лапамра ҫыртарнӑ. Вӑл Шупашкарта кӑна мар, Канаш, Улатӑр, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенче те иртнӗ. Унта 15 ҫул тултарнӑ ҫамрӑксем тата аслӑраххисем, пурӗ 500-е яхӑн ҫын, хутшӑннӑ.

Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче иртнӗ диктанта студентсемпе, наципе культура пӗрлешӗвӗн ертӳҫисемпе пӗрлех Чӑваш Енӗн культура министрӗ Константин Яковлев, вӗренӳ министрӗ Юрий Исаев, И.Я. Яковлев ячӗллӗ ЧППУ ректорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Владимир Иванов та ҫырнӑ.

Диктантӑн кӑтартӑвӗпе, тӗрӗс хуравсемпе, час-час тӗлпулнӑ йӑнӑшсене тишкернипе http://www.miretno.ru сайтра чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче паллашма май килӗ.

Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков тата хулан экс-пуҫлӑхӗ Леонид Черексов

Шупашкар депутачӗсем хула пуҫлӑхне укҫа тӳлесшӗн мар. Ку шухӑша ӗнер иртнӗ Депутатсен пухӑвӗн черетсӗр 11-мӗш ларӑвӗнче палӑртнӑ.

Аса илтеретпӗр, унта пухӑннӑ «халӑх тарҫисем» хула пуҫлӑхӗ пулнӑ Леонид Черкесов ӗҫрен каяссишӗн, ҫав тивӗҫе Ирина Клементьевӑна шанассишӗн сасӑланӑ. Леонид Черкесов текех хула пуҫлӑхӗ мар, вӑл РФ Патшалӑх Думин депутатне суйланнӑ.

Шупашкрати Депутатсен пухӑвӗн ӗнерхи черетсӗр ларӑвӗнче Депутатсен пухӑвӗн председательне — хула пуҫлӑхне укҫа тӳлемесӗр тытса тӑрас ыйтӑва хускатнӑ. Анчах апла йышӑниччен Устава улшӑну кӗртмелле. Унччен ку сӗнӗве халӑхпа пухӑнса сӳтсе явасшӑн. Ку тӗллевпе кӑҫалхи чӳк уйӑхӗн 8-мӗшӗнче пухӑнма йышӑннӑ.

Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнче вырнаҫнӑ «Чӑваш бройлерӗ» чӑх-чӗп хапрӑкне панкрута кӑларман.

Ӗнер, юпан 4-мӗшӗнче, ку предприятипе ҫыхӑннӑ ыйтӑва пӑхса тухассине эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, «Ваша марка» тулли мар яваплӑ общество хапрӑка панкрута кӑларас тесе кӑҫалхи ҫӗртмен 7-мӗшӗнче суда тухнӑччӗ. Ӗнер иртнӗ ларура суд ку ыйтӑва тивӗҫтермен.

Лару-тӑрӑва хытах тишкерекенсем тата тӗплӗн сӑнакансем «Чӑваш бройлерне» хӑйӗн умӗнче парӑма кӗрсе кайнӑ тесе айӑплама тӑрӑшакан «Ваша марка» общество чӑх-чӗп хапрӑкӗн 51 процентне тытса тӑракан Александр Четвериков акционерпа ҫыхӑннӑ, панкрута кӑларма юри хӑтланнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Аса илтеретпӗр, хапрӑкӑн тепӗр 49 проценчӗ — Чӑваш Республикин харпӑрлӑхӗнче. Хӑйӗн акцине маларах республика сутса яма та пӑхнӑччӗ, анчах туянакан тупӑнманччӗ.

Чӑваш Республикин «Открытые данные» (чӑв. Уҫӑ кӑтартусем) порталӗ Раҫҫейре лайӑххисен шутне лекнӗ. «Инфометр» тытӑм интернет-сайтсен уҫҫӑнлӑхне хакланӑ та, пирӗн регионти лайӑххине пӗтӗмлетнӗ. Пирӗн республикӑн порталӗ ҫӗршывра пиллӗкмӗш вырӑн йышӑннӑ.

Сайтсене 87 параметрпа хакланӑ. Чӑваш Енри портал экспертсемпе тӗрлӗ информаци шыракансене 89,2 процент тивӗҫтерет. Пӗлтӗрхинчен ку кӑтарту 4,6 процент лайӑхланнӑ. Регионсенчи порталсен уҫҫӑнлӑхӗ вӑтамран 48,37 процентпа танлашать.

«Открытые данные» портала Чӑваш Енре 2013 ҫулхи раштав уйӑхӗнче ӗҫлеттерсе янӑ. Унта кӗрсе куллен кирлӗ самай информаципе паллашма пулать, ҫав шутра пӗр-пӗр предприяти-организаци адресӗнчен пуҫласа инвестици проекчӗсем таранах пӗлме май пур.

РФ Президенчӗ ҫумӗнчи стратегилле аталану тата наци проекчӗсем енӗпе ӗҫлекен

Чӑваш Енӗн Элтеперӗ ҫумӗнче виҫӗмкунтанпа тата тепӗр канаш йӗркеленӗ. Ҫакӑн пирки республика ертӳҫи Михаил Игнатьев юпан 3-мӗшӗнче хушу кӑларнӑ, канашӑн тӗллевӗпе паллаштаракан хыпара влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче ӗнер пичетленӗ.

Чӑваш Республикин Элтеперӗ ҫумӗнчи стратегилле аталану тата приоритетлӑ проектсем енӗпе ӗҫлекен канаш тӗллевне ятӗнченех ӑнланма пулать. Канашӑн тӑван республикӑмӑра аталантармалли сӗнӳсем хатӗрлемелле, тӗп задачӑсене палӑртмалла, вӗсене хӑш тапхӑрта тата епле пурнӑҫламалине кӑтартмалла. Ҫак тӗллевпе влаҫ органӗсене пӗр-пӗринпе ҫыхӑну тыттарасси те ҫӗнӗ канаш яваплӑхӗ пулса тӑрать.

Стратегилле аталану тата приоритетлӑ проектсем енӗпе ӗҫлекен ушкӑн йӗркеленине кура Наци проекчӗсем енӗпе ӗҫлекен канаша пӑрахӑҫлама йышӑннӑ.

Сӑмах май каласан, Раҫҫей Президенчӗ ҫумӗнче те стратегилле аталану тата наци проекчӗсем енӗпе тимлекен канаш пур.

Ҫумӑрлӑ ҫанталӑк уйӑхӗпех тӑчӗ. Ҫакна пула ял хуҫалӑхӗ шар курать. ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев сӗнӳ панӑ: уй-хирте ҫӗрлесерен те ӗҫлемелле. Ҫапла ҫеҫ пахча ҫимӗҫ юр айне пулмӗ, кун пек ҫеҫ сивӗтиччен пухса кӗртме ӗлкӗрӗпӗр.

Хальлӗхе уй-хирти пахча ҫимӗҫе ҫурри ҫеҫ пухса кӗртнӗ. «Пӗтӗм техникӑпа усӑ курсан йӑлтах пухса кӗртме 7–9 кун кирлӗ», — тенӗ ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов.

Республикӑри ултӑ районта чӑнах та ҫӗрлесерен те ӗҫлеҫҫӗ. Анчах каллех ҫумӑр ура хурать. Йӗпе-сапара техникӑпа уя тухаймӑн-ҫке-ха. Аграри пӗтӗм вӑйран тӑрӑшать. Апла пулин те ҫакӑ паллӑ: кӑҫал ҫӗрулми тухӑҫӗ, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, сахалрах пулӗ.

Ӗҫсӗррисене налук тӳлеттерме тытӑнсан ҫапла тухса тӑрӗҫ-ши?

Ӗҫсӗр вӑйпиттисене налук тӳлеттерме тытӑнасшӑн. Паян-ыранах мар-ха. Хальлӗхе ку шухӑша сӳтсе яваҫҫӗ. Ӗҫсӗррисене социаллӑ инфраструктурӑпа (шкулсемпе, пульницӑсемпе тата ытти те) усӑ курнӑшан укҫа тӳлеттересшӗн. Ҫӗнӗ саккун проекчӗ ҫинчен Федераци Канашӗн «правительство канашӗнче» Ольга Голодец вице-премьер пӗлтернӗ.

Курск ҫӗрӗнчен сенатора лекнӗ Валерий Рязанский, сӑмахран, ку пуҫарӑва ырласа каланӑ. Шалӑва «сӑрӑ» шутланман схемӑпа илекен учительсем, врачсем, инженерсем, строительсем тупӑшран илекен налука тӳлеҫҫӗ-ҫке. Ыттисем вара мӗнрен кая? Саккун кӑларакансем ӗнентернӗ тӑрӑх, ӗҫсӗррисем налук тӳлеменни вырӑнти хыснашӑн йывӑра кайса ларать, мӗншӗн тесен социаллӑ инфраструктурӑна вӗсен тытса тӑмалла-ҫке.

Чӑваш Енре тепӗр стела вырӑн тупнӑ. Вӑл — Шупашкар районӗнчи Ишлей ялӗнче.

Ку стела тӑван кӗтесе юратнине кӑтартать. Хальхинче ӑна Ишлейре вырнаҫтарнӑ. «Я люблю Ишлеи» (чӑв. Эпӗ Ишлее юрататӑп) тесе ҫырнӑ унта. Шел, чӑвашла саспаллисемпе ҫырман...

Стелӑна кафе умӗнче вырнаҫтарнӑ. Сӑмах май, кунашкал стелӑсене темиҫе ҫул ӗнтӗ Раҫҫейри чылай хулара лартаҫҫӗ. Чӑваш Енре вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарта, Ҫӗмӗрлере, Канашра пур.

Вӑрмар районӗнчи ҫул вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи пекех. Машина водителӗсем ӑна юсама ыйтаҫҫӗ. 17 ҫухрӑм ҫулпа кайма ҫук.

Мӑнҫырма ялӗнчен пуҫласа Шӑхаль тата Тикеш ялӗсем таран 17 ҫухрӑм ҫул шӑтӑк-путӑклӑ. Хӑш-пӗр вырӑнта саплакаланӑ-ха, анчах ӗҫе ҫиелтен ҫеҫ тунӑ. Ку ҫулпа сехетре 15-20 ҫухрӑмпа ҫеҫ пыма пулать. Ҫапла пӗлтернӗ «Про Город» хаҫата пӗр ҫын.

ЧР Транспорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫулшӑн Вӑрмар районӗн адимнистрацийӗ яваплӑ. Вӗсем вара ку лару-тӑру пирки пӗлеҫҫӗ.

Авӑн уйӑхӗнче ку ҫулшӑн яваплӑ подрядчик улшӑннӑ-мӗн. Вӑл авӑн уйӑхӗнчех ӑна юсама пикеннӗ, анчах ку ӗҫе кӑҫалах пӗтереймеҫҫӗ — укҫа ҫук. Апла водительсен ҫав ҫул ҫинче ҫитес ҫулччен нушаланма тивет.

Вӑрнар районӗнче пурӑнакан 42 ҫулти хӗрарӑм тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Следстви шухӑшӗпе, вӑл ҫемьене йышӑннӑ тӑлӑх ачасене хӗненӗ.

Ҫак хӗрарӑм виҫӗ тӑлӑх ачана хӑйӗн хӳттине илнӗ. 2012 ҫулта вӑл 1999, 2004 ҫулсенче ҫуралнӑ хӗрачасене тата 2005 ҫулта кун ҫути курнӑ арҫын ачана ҫемьене йышӑннӑ.

Следовательсем тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх, ҫак хӗрарӑм 2012–2016 ҫулсенче виҫӗшне те хӗненӗ: ҫӳҫрен сӗтӗрнӗ, пиҫҫихипе ҫапнӑ. Сӑлтавӗ кашнинчех тӗрлӗрен пулнӑ: шкулта япӑх паллӑсем илнӗ, тумне вараланӑ, кӑлпасси татӑкне ыйтмасӑрах ҫинӗ, картишре туратсене пуҫтарман…

Пӗррехинче хӗненӗ хыҫҫӑн ачасем ҫырмари ҫӑлкуҫ патне тарнӑ. Унта вӗсене полици ӗҫченӗсем тупнӑ. Халӗ следовательсем ку ӗҫе малалла тӗпчеҫҫӗ.