Чӑваш кӗнеке издательствинче Чӑваш Енӗн тӗп саккунне — Конституцине — чӑвашла тата вырӑсла кун ҫути кӑтартнӑ. Кӗнеке евӗр пичетленӗ ҫак документӑн тиражӗ пысӑках мар — пурӗ те 200 экземпляр.

2000 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗнче пуҫласа йышӑннӑ республикӑн тӗп саккунне вӗҫӗмех ҫӗнетсе те тӑнӑ. Пуҫласа ӑна 2003 ҫулхи пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче улшӑну кӗртнӗ. Унтан — 2004 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, 2005 ҫулхи ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, 2006 ҫулхи юпа уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, 2010 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, 2011 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче тата юпа уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, 2013 ҫулхи пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, 2013 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, 2014 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, 2016 ҫулхи ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче.

Конституци 10 пайран тата 15 статьяран тӑрать.

Чӑваш халах сайчӗ аталанма пуҫланнӑранпа 11 ҫул та ҫитсе пырать. Хальхи вӑхӑтра тӗнче тетелӗнче чӑвашла ҫыракансем те сахал мар теме пулать, ҫавах та вӗсем ҫителӗксӗр. Нумай пулмасть эпир ятарлӑ ыйтӑм пуҫларӑмӑр — чӑвашла ҫырма чӑрмантаракан сӑлтавсене палӑртас терӗмӗр. Тепӗр енчен ку вӑл пирӗн 11 ҫулхи ӗҫе те кӑтартса пама тивӗҫлӗ: ҫак вӑхӑт хушшинче чӑваш чӗлхине эпир интернета сарма пултартӑмӑр е ҫук. Тӳрех каласа хӑварас пулать — ку тӗлӗшпе эпир кӑна мар, ыттисем те ӗҫлеҫҫӗ, ҫавах та пирӗн ку ӗҫре яваплӑх пысӑк пулнине палӑртас килетех.

Ыйтӑмсенче хальлӗхе ҫапларах сасӑланӑ:

Чӑваш халӑх сайчӗ. Кунта ӗнтӗ ытларах пайӗ чӑвашла ҫырма пултарать, ҫырать те. Пурӗ 19 ҫын хутшӑннӑ, вӗсенчен 15-ӗшӗ чӑвашла ҫырма чӑрмав ҫукки пирки пӗлтерчӗҫ. Тепӗр 4-ӑшӗ вара чӑвашла ҫырма сарӑм (халӑхра ӑна «шрифт ҫукки» теҫҫӗ) ҫуккине пула ҫырмасть.

«Пӗркласрисен» халӑх тетелӗнче (халӑхра — «Однокласники») пурӗ 141 ҫын хутшӑнчӗ. Кунта ытларах аслӑрах ҫулсенчи ҫынсем ларнӑран вӗсен чӑвашла ҫырма чӑрмантаракан сӑлтавӗсем урӑхларах.

Малалла...

Евгений Барсуков генерал-майор

Федерацин наркотӗрӗслев службин республикӑри управленине чылай ҫул ӑнӑҫлӑ ертсе пынӑ Евгений Барсуков генерал-майора «Управление автомобильных дорог Чувашской Республики» (чӑв. Чӑваш Республикин автомобиль ҫулӗсен управленийӗ) хысна предприятине ертсе пыма шаннӑ. Ку должноҫре Евгений Николаевич хальлӗхе пуҫлӑх тивӗҫӗсене пурнӑҫлать.

Евгений Барсуков Чӑваш Ен Правительствине куҫас хыпар тӗнче тетелӗнчи массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен пӗринче кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнчех сиксе тухрӗ-ха. Наркотикӑн саккунлӑ мар ҫаврӑнӑшӗпе кӗрешекенсем, миграци служби РФ Шалти ӗҫсен министерствин тытӑмне куҫнӑ хыҫҫӑн Евгений Барсукова республика шайӗнче пысӑк должноҫсене виҫҫӗ таран сӗнни пирки те илтме тиврӗ. Анчах ку вӑл — официаллӑ ҫӑлкуҫсем пӗлтерни мар, хамӑр ҫӑлкуҫсен хыпарӗ.

Чӑваш Енӗн статистика органӗ республикӑра пурӑнакансем килти хуҫалӑхра епле тӑкакланнине тишкернӗ. Хуларисене уйрӑм сӑнанӑ, ялтисене — уйрӑм.

Пӗтӗмӗшле илсен, кӑҫалхи иккӗмӗш кварталта, пӗлтӗрхи ака—ҫӗртме уйӑхӗсенчисемпе танлаштарсан, унтисем те, те кунтисем те тӑкаксене чакарнӑ. Ҫапах та хулара пурӑнакансем апат-ҫимӗҫ туянма укҫа ытларах уйӑрма тытӑнни сисӗнет. Ялтисем вара хырӑмшӑн сахалтарах тӑкакланӑ. Юлашкинчен асӑннисем, тен, сакай-нӳхрепри апат-ҫимӗҫ патне ытларах кӗрсе туха тытӑннӑ-тӑр.

Тӗрлӗ пулӑшушӑн тӳлесси ялта кӑшт хӑпарнӑ, хулара вара чакнӑ. Тӗрлӗ пулӑшу валли янӑ тӑкаксене илсен, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ пулӑшушӑн тӑкакланасси 10,6 процент нумайланнӑ, ҫав шутра ҫутӑшӑн тӳлеме кӑна 57,3 процент нумайрах пӗтернӗ.

Ҫу кунӗсем ӑмӑрткайӑк хӑвӑртлӑхӗпе вӗҫеҫҫӗ. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен вӑхӑт нумаях юлмарӗ. Пӗлӳ кунӗ ячӗпе студентсем валли парне хатӗрлеме шухӑшланӑ.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ студентсене Пӗлӳ кунӗпе пуринчен те малтан саламласшӑн. Авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш Енри студентсем С.Прокофьевӑн «Ромео и Джульетта» балетне 300 тенкӗпе курма пултарӗҫ. Постановкӑна Мускаври Вырӑс балет театрӗ лартать.

Ҫамрӑксен балета лекес тесен Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн кассине пымалла, студент пулнине ӗнентерекен документ кӑтартмалла.

Тӑвай районӗнчи пӗр ял хуҫалӑх кооперативӗнче председательте ӗҫленӗ арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Следовательсем шухӑшланӑ тӑрӑх, вӑл хӑйӗн ӗҫченӗсене икӗ уйӑх ытла ӗҫ укҫи тӳлемен.

Следстви версийӗ тӑрӑх, Енӗш Нӑрваш ялӗнчи ял хуҫалӑх кооперативӗнче ӗҫлекен 18 ҫынна пӗлтӗрхи ҫурларан пуҫласа кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗччен ӗҫ укҫи тӳлемен. Парӑм 500 пин ытла тенкӗ пухӑннӑ. Тепӗр 37 ҫынна виҫӗ уйӑх ытла шалу паман. Кассӑра тата счетсем ҫинче вара ӗҫ укҫи тӳлемелӗх укҫа-тенкӗ пулнӑ.

Председателе ӗҫрен кӑларса ярсан парӑмсене татнӑ. Халӗ бухгалтерире суд экспертизи ирттерес ыйтӑва пӑхса тухаҫҫӗ.

Авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗнче «Советская Чувашия» хаҫат спорт уявне чӗнет. Кӑҫал эстафета 78-мӗш хут иртет. Совет Союзӗн икӗ хут Геройне Андриян Николаева халалланӑ ӑмӑрту кӳлмекре пулӗ.

Наградӑсене, кубоксене илессишӗн спортсменсем 15 тӗсре ӑмӑртӗҫ. Унта яланхи пекех влаҫ тытӑмӗнче ӗҫлекенсем, массӑллӑ информаци хатӗрӗсен журналисчӗсем, районсенчи командӑсем, сусӑрсем тата ыттисем хутшӑнӗҫ.

Ҫавӑн пекех ҫемьесем те ӑмӑртӗҫ. Авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗнче хаҫат редакцийӗн конференц-залӗнче суд комиссийӗн ларӑвӗ иртӗ. Унта командӑсен элчисем те пырӗҫ. Унта номерсене валеҫӗҫ. Вӗсене 15-18 сехетсенче парӗҫ. Ӗлкӗрейменнисене ӑмӑрту кунӗнче валеҫӗҫ. Эстафета 10 сехетре пуҫланӗ.

Ҫурла уйӑхӗн 14-мӗшӗнче полицие 18 ҫулти хӗр пулӑшу ыйтма килнӗ. Халӗ тӗнче тетелӗнче шӑнман пӑр ҫине лартакан ултавҫӑ нумай. Тен, вӑл та вӗсен аллине ҫакланнӑ.

Хӗр халӑх тетелӗнчи пӗр ушкӑнра чаплӑ смартфон саккас панӑ. Вӑл официаллӑ компани сутаканнинчен самай йӳнӗрех пулни ҫамрӑкскере илӗртнӗ ахӑртнех.

Посылкӑна илсен ҫеҫ укҫа тӳлемелле пулнӑ. Хӗр ҫапла тунӑ та – 6,5 пин тенкӗ кӑларса хунӑ. Анчах курупкана уҫсан пике унта телефон вырӑнне стакан выртнине курнӑ.

Халӗ полицейскисем лару-тӑрӑва уҫӑмлатаҫҫӗ. Тен, ку упаковщик йӑнӑшӗ. Е пике ултавҫӑсен аллине лекнӗ? Унччен те кунашкал пӑтӑрмах пулнӑ-мӗн. Пӗр ҫын тӗнче тетелӗнчи саккаспа кирлӗ япала вырӑнне газлӑ пылак шыв илнӗ. Кайран фирма йӑнӑша тӳрлетнӗ.

Ҫухалнӑ ача

Паян, ҫурла уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, Шупашкарти Суту-илӳпе курав центрӗ умӗнчи чарӑнура пӗр арҫын ача 20-мӗш маршрутпа ҫӳрекен троллейбуса ларнӑ. Кондуктор вӑл пӗччен пынине асӑрхасан кун пирки полицие пӗлтернӗ.

12 сехет ҫурӑра арҫын ачана полицейскисем илсе кайнӑ. Арҫын ача троллейбуса лариччен, тен, ашшӗ-амӑшӗпе пулнӑ. Тен, аслисем ача троллейбуса ларнине асӑрхаса ӗлкӗреймен.

Халӗ арҫын ачан ашшӗ-амӑшне шыраҫҫӗ. Вӗсене пӗлекенсене Шупашкарти 1-мӗш полици уйрӑмне 62-00-02 номерпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.

Марина Лаврентьева тунӑ сӑн

Ҫӗнӗ Шупашкарти пӗр ҫуртра нӳрӗк тӑни ҫынсене питӗ канӑҫсӑрлантарть. Ара, пӳлӗмсенче пӑнтӑхма тытӑннӑ. Ку кӑна мар, пӗр хӗрарӑмӑн урайӗнчех кӑмпа ӳсме пуҫланӑ.

Совет урамӗнчи 20-мӗш ҫуртра пурӑнакансене ку ыйту тахҫанах пӑшӑрхантарать. Нӳрӗке пула ҫӑвӑнмалли пӳлӗмре пӑнтӑх тухнӑ. Кайран Роза Фоминан пӳлӗмӗнче те ҫак ӳкерчӗкех пулнӑ. Ҫуртӑн пӗр стени вара ишӗлме тытӑннӑ.

Ку 1992 ҫултах канӑҫсӑрлантарма тытӑннӑ. Управляющи компанийӗ юсав ӗҫӗсем ирттерсен кӑштах йӗркеленнӗ. Анчах 2010 ҫулта пӳлӗмре тата япӑхланнӑ. Кил хуҫи урайӗнчех кӑмпа ӳснине асӑрханӑ.

Прокуратурӑран пулӑшу ыйтсан та усси пулман. Юсав пирки халӑхӑн пӗрле пухӑнса калаҫмаллине пӗлтернӗ. Анчах ҫуртра парӑмсем нумай. Хӑшӗ-пӗри коммуналлӑ тӑкаксемшӗн тӳлемест-мӗн.

Управляющи компанийӗ лару-тӑрӑва уҫӑмлатма тӑрӑшать. Вӗсем стенана улӑштармаллине пӗлеҫҫӗ. Хальлӗхе проект йышӑнӑвне кӗтеҫҫӗ, унтан аукцион пирки хыпарлӗҫ. Юсав валли хула администрацийӗ укҫа уйӑрӗ.