Чӑваш Республикинчи Патӑрьел ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ятне-сумне тӗнчене кӑларнӑ Геннадий Айхин ӗнер черетлӗ ҫуралнӑ кунӗ пулчӗ. Вулавӑшсем ку куна палӑртмасӑр хӑвармарӗҫех пулӗ. Анчах сӑмахӑм ятлӑ-сумлӑ ҫынсене асра камсем тытни, камсем манӑҫа кӑларни пирки мар. Ҫӗтӗк кӗнеке ҫинчен. Ҫӗтӗк кӗнеке малашлӑха ҫул уҫнипе уҫманни пирки.

«Геннадий Айхи ҫуралнӑ кун паян», — тесе ҫырнӑ ӗнер Фейсбукри хӑйӗн странцинче Марина Карягина тележурналист, драматург, сӑвӑҫ. «Ун сӑввисене кӗлӗ пек вулатӑп», — пысӑка хурса хаклать ентешне М. Карягина.

Ҫапла, тепӗр ҫыннӑн ӗҫӗсене кӗлӗ пек вулатӑн. Антӑхса каясла шӗкӗлченӗ май кашнинчех мӗн те пулин ҫӗннине тупатӑн. Ҫӗннине пулмасан та: «Ҫакӑн пек ҫавӑрттарса калайнӑ», — тесе тӗлӗнетӗн, чуна витернӗ вырӑнсене кӑранташпа паллӑ тӑватӑн е блокнота ҫырса хуратӑн.

Хам пирки каласан, хӑй вӑхӑтӗнче эпӗ Геннадий Волков этнопедагогӑн кӗнекисенчен пӗрне ҫавӑн пек чыхӑнса та антӑхса вуланӑччӗ. Ун чух, йӑнӑшмастӑп пулсан, вунпӗрмӗш класра вӗренеттӗм. (Ҫак самантра тем пекех шырарӑм пулин те, алла лекмерӗ ҫав кӗнеке.

Малалла...

Канашри Ильич урамӗ

Тӳре-шара вӑл е ку лару-тӑрура хӑйне епле тытнине ахаль ҫынсем лупӑсӑрах аван кураҫҫӗ. Сӑнанӑ-асӑрханӑ тӑрӑх, вӑл е ку должноҫре ларакансем юлашки вӑхӑтра хӑйсене уҫҫӑнрах тытма тӑрӑшни сисӗнет. Ҫакна ҫирӗплетсе паракан ҫӗнӗ тӗслӗхсенчен пӗринпе сире те, Чӑваш халӑх сайтне вулакансене, паллаштарар.

Канашри хӑш-пӗр урамри ҫул-йӗр тӑрӑмӗ пирки Чӑваш халӑх сайчӗ те нумаях пулмасть ҫырнӑччӗ. Сӑмах май каласан, хулари ҫул-йӗр ыйтӑвне Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев пресс-конференци ирттернӗ чух та вӑл тӑрӑхри журналист хускатнӑччӗ.

Нумаях пулмасть тӗнче тетелӗнчи МИХсемпе хӑш-пӗр блогер хускатнӑ (Чӑваш халӑх сайчӗ те ӑна хыпарланӑччӗ) темӑра Ильич урамӗнчи ҫула саплама ачасем хӑйӑр йӑтнине ҫырнӑччӗ.

Ҫурла уйӑхӗн 18-мӗшӗнче республикӑн Транспорт министерстви Канашри урамсене юсассишӗн Канаш хули яваплине палӑртса хӑй сайтӗнче хыпарланӑ. Ҫав вӑхӑтрах унта Канаш хулине республикӑн Ҫул-йӗр фондӗнче 51,7 миллион ытларах тенкӗ укҫа уйӑрнине асӑнса хӑварнӑ. Ильич урамӗнчи ҫула юсакана палӑртма ҫурлан 26-мӗшӗнче электрон аукцион ирттерессине пӗлтернӗ.

Малалла...

А.С. Пушкин ячӗллӗ театр Шупашкара илсе килекен спектакльсенчен пӗрин афиши

Авӑн уйӑхӗн 10–13-мӗшӗнсенче Чӑваш Енре Мускаври спектакльсене кӑтартӗҫ. «Большие гастроли 2016» (чӑв. Пысӑк гастроль – 2016) федераци проектне пурнӑҫа кӗртнӗ май ҫӗршывӑн тӗп хулинчен А.С. Пушкин ячӗллӗ драма театрӗ килсе ҫитӗ.

Асӑннӑ программӑна ытти театр та хутшӑннине палӑртмалла. Кӑҫалхи ака уйӑхӗнче пуҫланса чӳк уйӑхӗ таран тӑсӑлаканскере Мускаври, Питӗрти, Ярославльти драма, музыка тата пукане театрӗсене явӑҫтарнӑ.

Шупашкарти куракансем Чӑваш патшалӑх академи драма театрне ҫитсе «Тартюф» (авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗнче 18 сехет те 30 минутра), «Семейка Краузе» (авӑн уйӑхӗн 11 тата 12-мӗшӗсенче 18 сехет те 30 минутра) спектакльсене курайӗҫ, Улатӑрти культура ҫуртӗнче авӑн уйӑхӗн 11-мӗшӗнче кӑтартӗҫ, авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти «Химик» культура керменӗнче Пушкин ячӗллӗ театр артисчӗсемпе тӗлпулу йӗркелӗҫ.

Чӑваш кӗнеке издательствинче Чӑваш Енӗн тӗп саккунне — Конституцине — чӑвашла тата вырӑсла кун ҫути кӑтартнӑ. Кӗнеке евӗр пичетленӗ ҫак документӑн тиражӗ пысӑках мар — пурӗ те 200 экземпляр.

2000 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 30-мӗшӗнче пуҫласа йышӑннӑ республикӑн тӗп саккунне вӗҫӗмех ҫӗнетсе те тӑнӑ. Пуҫласа ӑна 2003 ҫулхи пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче улшӑну кӗртнӗ. Унтан — 2004 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, 2005 ҫулхи ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, 2006 ҫулхи юпа уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, 2010 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, 2011 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнче тата юпа уйӑхӗн 2-мӗшӗнче, 2013 ҫулхи пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, 2013 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, 2014 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 26-мӗшӗнче, 2016 ҫулхи ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче.

Конституци 10 пайран тата 15 статьяран тӑрать.

Чӑваш халах сайчӗ аталанма пуҫланнӑранпа 11 ҫул та ҫитсе пырать. Хальхи вӑхӑтра тӗнче тетелӗнче чӑвашла ҫыракансем те сахал мар теме пулать, ҫавах та вӗсем ҫителӗксӗр. Нумай пулмасть эпир ятарлӑ ыйтӑм пуҫларӑмӑр — чӑвашла ҫырма чӑрмантаракан сӑлтавсене палӑртас терӗмӗр. Тепӗр енчен ку вӑл пирӗн 11 ҫулхи ӗҫе те кӑтартса пама тивӗҫлӗ: ҫак вӑхӑт хушшинче чӑваш чӗлхине эпир интернета сарма пултартӑмӑр е ҫук. Тӳрех каласа хӑварас пулать — ку тӗлӗшпе эпир кӑна мар, ыттисем те ӗҫлеҫҫӗ, ҫавах та пирӗн ку ӗҫре яваплӑх пысӑк пулнине палӑртас килетех.

Ыйтӑмсенче хальлӗхе ҫапларах сасӑланӑ:

Чӑваш халӑх сайчӗ. Кунта ӗнтӗ ытларах пайӗ чӑвашла ҫырма пултарать, ҫырать те. Пурӗ 19 ҫын хутшӑннӑ, вӗсенчен 15-ӗшӗ чӑвашла ҫырма чӑрмав ҫукки пирки пӗлтерчӗҫ. Тепӗр 4-ӑшӗ вара чӑвашла ҫырма сарӑм (халӑхра ӑна «шрифт ҫукки» теҫҫӗ) ҫуккине пула ҫырмасть.

«Пӗркласрисен» халӑх тетелӗнче (халӑхра — «Однокласники») пурӗ 141 ҫын хутшӑнчӗ. Кунта ытларах аслӑрах ҫулсенчи ҫынсем ларнӑран вӗсен чӑвашла ҫырма чӑрмантаракан сӑлтавӗсем урӑхларах.

Малалла...

Евгений Барсуков генерал-майор

Федерацин наркотӗрӗслев службин республикӑри управленине чылай ҫул ӑнӑҫлӑ ертсе пынӑ Евгений Барсуков генерал-майора «Управление автомобильных дорог Чувашской Республики» (чӑв. Чӑваш Республикин автомобиль ҫулӗсен управленийӗ) хысна предприятине ертсе пыма шаннӑ. Ку должноҫре Евгений Николаевич хальлӗхе пуҫлӑх тивӗҫӗсене пурнӑҫлать.

Евгений Барсуков Чӑваш Ен Правительствине куҫас хыпар тӗнче тетелӗнчи массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен пӗринче кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнчех сиксе тухрӗ-ха. Наркотикӑн саккунлӑ мар ҫаврӑнӑшӗпе кӗрешекенсем, миграци служби РФ Шалти ӗҫсен министерствин тытӑмне куҫнӑ хыҫҫӑн Евгений Барсукова республика шайӗнче пысӑк должноҫсене виҫҫӗ таран сӗнни пирки те илтме тиврӗ. Анчах ку вӑл — официаллӑ ҫӑлкуҫсем пӗлтерни мар, хамӑр ҫӑлкуҫсен хыпарӗ.

Чӑваш Енӗн статистика органӗ республикӑра пурӑнакансем килти хуҫалӑхра епле тӑкакланнине тишкернӗ. Хуларисене уйрӑм сӑнанӑ, ялтисене — уйрӑм.

Пӗтӗмӗшле илсен, кӑҫалхи иккӗмӗш кварталта, пӗлтӗрхи ака—ҫӗртме уйӑхӗсенчисемпе танлаштарсан, унтисем те, те кунтисем те тӑкаксене чакарнӑ. Ҫапах та хулара пурӑнакансем апат-ҫимӗҫ туянма укҫа ытларах уйӑрма тытӑнни сисӗнет. Ялтисем вара хырӑмшӑн сахалтарах тӑкакланӑ. Юлашкинчен асӑннисем, тен, сакай-нӳхрепри апат-ҫимӗҫ патне ытларах кӗрсе туха тытӑннӑ-тӑр.

Тӗрлӗ пулӑшушӑн тӳлесси ялта кӑшт хӑпарнӑ, хулара вара чакнӑ. Тӗрлӗ пулӑшу валли янӑ тӑкаксене илсен, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ пулӑшушӑн тӑкакланасси 10,6 процент нумайланнӑ, ҫав шутра ҫутӑшӑн тӳлеме кӑна 57,3 процент нумайрах пӗтернӗ.

Ҫу кунӗсем ӑмӑрткайӑк хӑвӑртлӑхӗпе вӗҫеҫҫӗ. Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен вӑхӑт нумаях юлмарӗ. Пӗлӳ кунӗ ячӗпе студентсем валли парне хатӗрлеме шухӑшланӑ.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ студентсене Пӗлӳ кунӗпе пуринчен те малтан саламласшӑн. Авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш Енри студентсем С.Прокофьевӑн «Ромео и Джульетта» балетне 300 тенкӗпе курма пултарӗҫ. Постановкӑна Мускаври Вырӑс балет театрӗ лартать.

Ҫамрӑксен балета лекес тесен Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗн кассине пымалла, студент пулнине ӗнентерекен документ кӑтартмалла.

Тӑвай районӗнчи пӗр ял хуҫалӑх кооперативӗнче председательте ӗҫленӗ арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Следовательсем шухӑшланӑ тӑрӑх, вӑл хӑйӗн ӗҫченӗсене икӗ уйӑх ытла ӗҫ укҫи тӳлемен.

Следстви версийӗ тӑрӑх, Енӗш Нӑрваш ялӗнчи ял хуҫалӑх кооперативӗнче ӗҫлекен 18 ҫынна пӗлтӗрхи ҫурларан пуҫласа кӑҫалхи нарӑс уйӑхӗччен ӗҫ укҫи тӳлемен. Парӑм 500 пин ытла тенкӗ пухӑннӑ. Тепӗр 37 ҫынна виҫӗ уйӑх ытла шалу паман. Кассӑра тата счетсем ҫинче вара ӗҫ укҫи тӳлемелӗх укҫа-тенкӗ пулнӑ.

Председателе ӗҫрен кӑларса ярсан парӑмсене татнӑ. Халӗ бухгалтерире суд экспертизи ирттерес ыйтӑва пӑхса тухаҫҫӗ.

Авӑн уйӑхӗн 10-мӗшӗнче «Советская Чувашия» хаҫат спорт уявне чӗнет. Кӑҫал эстафета 78-мӗш хут иртет. Совет Союзӗн икӗ хут Геройне Андриян Николаева халалланӑ ӑмӑрту кӳлмекре пулӗ.

Наградӑсене, кубоксене илессишӗн спортсменсем 15 тӗсре ӑмӑртӗҫ. Унта яланхи пекех влаҫ тытӑмӗнче ӗҫлекенсем, массӑллӑ информаци хатӗрӗсен журналисчӗсем, районсенчи командӑсем, сусӑрсем тата ыттисем хутшӑнӗҫ.

Ҫавӑн пекех ҫемьесем те ӑмӑртӗҫ. Авӑн уйӑхӗн 8-мӗшӗнче хаҫат редакцийӗн конференц-залӗнче суд комиссийӗн ларӑвӗ иртӗ. Унта командӑсен элчисем те пырӗҫ. Унта номерсене валеҫӗҫ. Вӗсене 15-18 сехетсенче парӗҫ. Ӗлкӗрейменнисене ӑмӑрту кунӗнче валеҫӗҫ. Эстафета 10 сехетре пуҫланӗ.