Комсомольски районӗнчи Ҫӗнӗ Мӑрат ялӗнче пӗр урам шыв айне кайнӑ. Халӑх сисчӗвленнӗ.

Урама пухӑннӑ шыв чылай вӑхӑт пӗтмен. Ку юр ирӗлнӗ хыҫҫӑн пулнӑ. Унта пурӑнакансем каланӑ тӑрӑх, уйрӑмах нумай ачаллӑ ҫемье шар курнӑ. Вӗсен выльӑх-чӗрлӗхӗ шыв ҫинчех ҫӳренӗ.

Ку ялта инкеклӗ лару-тӑру пулнине официаллӑ майпа пӗлтермен. Район администрацийӗн ӗҫченӗсем вырӑна тухса тӗрӗслев ирттернӗ. Ҫынсем хур-кӑвакала ишмелӗх пултӑр тесе пӗвене хӑмапа хупланине палӑртнӑ. Ҫавна май юр ирӗлсен шыв урама пухӑннӑ. Ҫав пысӑк хӑмана тракторпа туртса кӑларнӑ. Шыв юхса кайнӑ вара.

Кӑҫал ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ӗҫ коллективӗсем, общество тата ҫамрӑксен пӗрлешӗвӗсем колоннӑпа утӗҫ. Вӗсем кӳлмек еннелле утнӑ чухне кӗвӗ янӑрӗ. Вӑл Чапаев скверӗнче 10 сехетре пуҫланать. Хӗрлӗ тӳремре вӗсене театрланӑ представленипе кӗтсе илӗҫ.

Уяв программи кунӗпех тӑсӑлӗ. Урамра интерактивлӑ лапамсем, театрсем ӗҫлӗҫ. Каҫхине вара Хӗрлӗ тӳремре концерт иртӗ. Унта РФ тава тивӗҫлӗ артисчӗ Денис Майданов хутшӑнать. «Я возвращаюсь домой» (чӑв. Эпӗ киле таврӑнатӑп) ятлӑ концерт программи 18 сехетре пуҫланӗ. Ӑна тӳлевсӗрех курма пулать.

Кӑҫал уявра салют яма та палӑртнӑ. Вӑл миҫере пуласси хальлӗхе паллӑ-мар-ха.

«Наци танлаштарӑмӗ» проект центрӗнче халӑх регионти влаҫа мӗнле хакланине тишкернӗ. ЧР Элтеперӗ унта миҫемӗш йӗркене йышӑннӑ-ха? Михаил Игнатьев чи лайӑх ертӳҫӗсен пӗрремӗш ушкӑнне лекнӗ.

Ака уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Раҫҫейри кӗпӗрнаттӑрсен танлаштарӑмне хатӗрленӗ. Ӑна тунӑ чухне вӗсен пуш-ака уйӑхӗсенчи ӗҫне хакланӑ.

Танлаштарӑмра малтанхи вырӑнсене Белгород облаҫӗн, Ямал-Ненец автономи облаҫӗн, Ленинград облаҫӗн пуҫлӑхӗсем йышӑннӑ. Михаил Игнатьев «Наци танлаштарамӗнче» 22-мӗш йӗркене йышӑннӑ.

Палӑртмалла: Элтепер хальхинче 7 йӗрке аялалла аннӑ. Пӗлтӗр раштав уйӑхӗнче вӑл 15-мӗш йӗркене йышӑннӑ.

Паян ҫынсем 32-мӗш маршрутка ҫинче ПТК (Пӗрлехи транспорт карти) карттине йышӑнманни пирки ҫырнине курнӑ. Кунашкал ҫырнине 41-мӗш маршрут ҫинче те асӑрханӑ.

Икӗ маршрута та 2-мӗш ЧПАП пӑхса тӑрать. Анчах унта ку ыйтупа нимӗнле комментари те паман. Ҫавӑн пекех ҫынсем 41-мӗш маршруткӑна 20 минут кӗтсе тӑнӑшӑн кӑмӑлсӑрланнӑ.

Аса илтерер: ку таранччен 49-мӗш тата 51-мӗш маршрутсемсӗр пуҫне пурте ПТК карттине йышӑннӑ. Ку хатӗре вӗсем 36 пин тенкӗпе туяннӑ. Водительсем те кӑмӑлсӑр: ПТК урлӑ куҫарнӑ укҫа вӗсем патне пӗр уйӑхран ҫеҫ ҫитет.

Чӑваш чӗлхи кунне халалласа ӗнер Элӗкри тӗп вулавӑшра «Чӑваш чӗлхи — тӑван чӗлхе» таврапӗлӳ сехечӗ иртнӗ. Ӑна йӗркелеме вулавӑшсӑр пуҫне Элӗкри литературӑпа таврапӗлӳ музейӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ вӑтам шкул та хутшӑннӑ. Уява шкулти 5-мӗш класра вӗренекенсене йыхравланӑ.

Ачасене Чӑваш чӗлхи кунӗ аслӑ вӗрентекенӗмӗр Иван Яковлев ҫуралнӑ кунпа пӗр килнине аса илтернӗ май маттур ҫав чӑваш ӗмӗрӗпех тӑван халӑхӗшӗн тӑрӑшнине, шкулсем уҫнине каласа кӑтартнӑ. Оксана Бархаткина вулавӑш ӗҫченӗ Иван Яковлев пурнӑҫӗнчи кӑсӑклӑ самай самантпа паллаштарнӑ.

Тӑван халӑха сӑвӑ-поэмӑпа мухтава кӑларнӑ поэтсемпе паллаштарма вулавӑшра «Чӗлхем, тӑван чӗлхем» курав та йӗркеленӗ.

Элӗкри шкулти чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗ Ирина Николаева «Янра чӑваш чӗлхи, янра!» информаци стенчӗпе паллаштарнӑ. Ӑна Иван Яковлев пултарулӑхне халалланӑ.

Ӗнер Мускаври патшалӑх университечӗн Культура ҫуртӗнче «МПУри студентсен ҫуркунни – 2017» фестивалӗн гала-концерчӗ иртнӗ. Унта Чӑваш патшалӑх культура тата ӳнер институчӗн студенчӗсем те хутшӑннӑ. Унта вӗсем тӑван халӑхӑмӑрӑн наци тумтирне кӑтартнӑ. Ӗҫсен авторӗ — асӑннӑ аслӑ шкулта халӑх художество пултарулӑхӗн кафедрин доценчӗ Зинаида Воронова тата студентсем.

Мускаври патшалӑх университечӗн ректорӗ Виктор Садовничий «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медальне тивӗҫнине, наградӑпа ректора пирӗн республика ертӳҫи Михаил Игнатьев ҫак уйӑхӑн 11-мӗшӗнче чысланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. МПУ ректорӗ Виктор Садовничий тата ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев аслӑ шкулпа Чӑваш Ен килӗштерсе ӗҫлесси ҫинчен те алӑ пуснӑччӗ.

Чӑваш Енри патшалӑхӑн сывлӑх сыхлав учрежденийӗсене ертсе пыракансем шалу енчен иртӗхеймӗҫ. Вӗсен уйӑхри вӑтам ӗҫ укҫине ахаль врачран пуҫласа санитарка миҫе тенкӗ илни таранах витӗм кӳмелле. Паян Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн ларӑвӗнче ятарлӑ йышӑнӑвӑн проектне пӑхса тухса ҫирӗплетнӗ.

Сывлӑх сыхлавӗн патшалӑх учрежденине ертсе пыракансем пульницӑри вӑтам шалуран 6 хутран пысӑкрах илеймӗҫ. Вӑтам шалӑва шутланӑ чухне тӗп врачӑн ҫумӗсене, тӗп бухгалтера кӗртмӗҫ. Тӗп врачӑн ҫумӗсен шалӑвӗ вара вӑтам шалуран 5 хутран иртмелле мар. Капла чару тӗп бухгалтерсене те пырса тивет.

Правительство ларӑвне ертсе пынӑ Михаил Игнатьев Элтепер тухтӑрсене хавхалантарнӑ чух вӗсем пациентсемпе хӑйсене епле тытнине те, ӗҫе епле пурнӑҫланине те шута илмеллине асӑрхаттарнӑ.

Ҫанталӑк ҫывӑх вӑхӑтра ӑшӑтмаллине тата ҫав вӑхӑтра вӑрманта пушар тухас хӑрушлӑх вӑйланнине кура Чӑваш Енре пушара хирӗҫле ятарлӑ режим йышӑнма палӑртнӑ. Ку ыйтӑва Чӑваш Енӗн тӳре-шари республика правительствин паянхи ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ. Канашлӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ертсе пынӑ.

Чӑваш Енре пушара хирӗҫле ятарлӑ тӑрӑм йышӑннӑ хыҫҫӑн ҫынсене вӑрмана транспортпа кӗрсе тухма чарӗҫ. Кӑвайт умӗнче киленме юратакансен те вӑрманта вут-ҫулӑм чӗртме юрамӗ.

Яваплисене Михаил Игнатьев халӑха асӑрхаттарма чӗнсе каланӑ. Йӗркене пӑсакансен явап тытмаллине те, чӑн та, пирӗнтен кашниех асра тытма тивӗҫ.

Сӑмах май ҫакна та пӗлтермелле: синоптиксем кӑҫалхи ҫу шӑрӑх та типӗ пулать тесе систереҫҫӗ.

Нумаях пулмасть Тутарстанра унта пурӑнакан халӑхсен съезчӗ иртнӗ. «Бизнес онлайн» тӗнче тетелӗнчи хаҫатра пӗлтернӗ тӑрах, капла форума унччен икӗ хут кӑна ирттернӗ: пӗрре — 1992 ҫулта, тепре — 2007-мӗшӗнче.

Тутарстанра тӗпленнӗ халӑхсемпе паллаштаракан, вӗсен пӑшӑрханӑвӗ-ыратӑвӗ пирки сӳтсе явакан анлӑ форума чӑвашсем те хутшӑннӑ. Тутар Республикинче пирӗн йӑхташӑмӑрсем, чӑвашсем, шучӗпе виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Чи йышлисем, паллах, тутарсем. Унтан — вырӑссем, кайран — чӑвашсем. Тутарстанри йӑхташӑмӑрсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи, «Казанский жировой комбинат» (чӑв. Хусанти ҫу комбиначӗ) акционерсен уҫӑ обществин директорсен канашӗн председателӗ Дмитрий Самаренкин уява наци кӗпине тӑхӑнса ҫитнӗ.

Тӳрех палӑртса хӑварам — ку статьяпа эп чӑвашлӑхшӑн ҫунакансене, тӑван чӗлхин хӑватне ӳстерес тӗлӗшпе тӑрмашакансене пӗрре те сектантсем тесе каласшӑн мар, ҫак сӑмахӑн сивлек сӗмне пӗрре те вӗсем ҫине сарасшӑн мар.

Чи малтанах «секта» тата «сектант» пӗлтерӗшӗсене уҫӑмлатар. Тӗп ӑнлавӗ, паллах, тӗнпе ҫыхӑннӑ. Секта тесе пӗр-пӗр тӗнрен пайланса тухнӑ вӗренӗве калаҫҫӗ. Хӑй сӑмахӗ те латинла secare-рен пулнӑ, чӑвашла вӑл «кас(ӑлса тух), пайла(нса тух)» куҫать. Кӗскен каласан тӗнӗн тӗп вӗренӗвӗпе килӗшсех тӑмансен ушкӑнӗ, тӗп вӗренӗве улшӑнусем кӗртнӗ ушкӑн. Ҫавах та ҫак сӑмахӑн тепӗр пӗлтерӗш те пур. Сӑмахран, Ожегов словарӗ ак ҫапла ӑнлав илсе парать:

Секта — группа лиц, замкнувшихся в своих мелких, узких интересах.

Чӑвашла каласан — халӑхӑн ытларах пайне кӑсӑклантарманнипе, интереслентерменнипе ӗҫлекенсен ушкӑнӗ. Халӑхшӑн «ют» ӗҫпе аппаланакансем. Шӑп ҫак ӑнлав пирки сӑмах пырӗ те.

Ӗнер хула тӑрӑх ҫӳресе мӗн асӑрхарӑм? Халӑхӑн ытларах пайӗ Чӑваш чӗлхи кунӗ пирки пӗлмест те, чухламасть те. Ку уяв вӗсене кирлӗ мар.

Малалла...