Чӑваш Енри музейсенче туристсем валли сувенир продукцийӗ сутма пуҫлӗҫ. Ку сӗнӗве республикӑн Культура министерствинче иртнӗ эрне вӗҫӗнче пулнӑ канашлура министр ҫумӗ Иван Архипов каланӑ. Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре вырнаҫнӑ «Бичурин тата хальхи самана» музея, тӗслӗхрен, туристсем Китайран та, ытти ҫӗртен те йышлӑн килеҫҫӗ. «Музейӑн хитре сувенир продукцийӗ тутарса мӗншӗн сутас мар?» — шухӑшне палӑртнӑ министерство ӗҫченӗ.

Тӗрӗслевпе касса машинисемпе усӑ курасси ҫинчен калакан федераци саккунне пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче улшӑну кӗртнӗ. Музейсемпе сувенир продукцине музейсенче ним мар сутма пулать. Сутма тата укҫа тума.

Маларах Чӑваш халӑх сайтӗнче Альбина Юрату сӑвӑҫ «Кӑларса ҫапап сана кӗнекӳсемпе пӗрле урама» статйи пичетленнӗччӗ. Унта вӑл кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗнчи фольклор уявӗнче Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗнче кӗнекесемпе дисксем сутнишӗн аренда укҫи ыйтнишӗн кӑмӑлсӑрланса ҫырнӑччӗ.

Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Чӑваш Енри ишевҫӗсенчен пуҫласа республикӑн тава тивӗҫлӗ тренерӗ ята тивӗҫнӗ Ростислав Надеждин пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вӑл РСФСР тава тивӗҫлӗ тренерӗ, СССР физкультура отличникӗ пулнӑ.

Ҫӗрпӳ районӗнчи Виҫикасси ялӗнче ҫуралнӑскер пурнӑҫне спорта халалланӑ. Тӗрлӗ ҫулсенче тӗрлӗ спорт шкулӗн пуҫлӑхӗнче ӗҫленӗ: 1962–1967 ҫулсенче — Сӗнтӗрвӑрринче, 1967–1980-мӗшсенче — Шупашкарти «Спартак» ҫумӗнчи спорт шкулӗнче. 1996 ҫулччен тренер пулса ӗҫленӗ май та вӑл сахал мар ишевҫе хатӗрленӗ. ЧР Спорт министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, пурӗ 100 ытла пысӑк квалификациллӗ спортсмена туптанӑ Надеждин.

Спорта юратаканскер сакӑр теҫетке ҫул урлӑ каҫсан та унпа туслӑ пулнӑ. Икӗ ҫул каялла вӑл Хусанта ветерансем хушшинче иртнӗ тӗнче чемпионатӗнче пӑхӑр ҫӗнтерӳҫи пулнӑ.

Чӑваш Республикинчи ҫынсен прависене хӳтӗленӗ уполномоченнӑй Юрий Кручинин должноҫрен вӑхӑтсӑр кайнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Вӑйлӑ юрист халӗ коммерцилле мар организаци туса хунӑ. Фейсбукра вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, унӑн организацийӗ «Правозащитный бастион» (чӑв. Правӑна хӳтӗлекен бастион) ятлӑ.

«Патшалӑх хӳтӗлевҫин ӗҫӗ енчен йӑлтах уҫӑмлӑ, пӗлтӗмӗр, ишсе куртӑмӑр. Президент ирттернӗ тӳрӗ линире регионсенче этем правине епле хӳтӗлени курӑнчӗ. РФ субьекчӗсен ертӳҫисене патшалӑх ертӳҫи тарӑхӑвӗ ҫеҫ хӑратать. Вӗсем пуҫиле майпа явап тытасран та шикленемеҫҫӗ», — ҫырнӑ Юрий Кручинин.

Хай йӗркеленӗ коммерцилле мар организацие мӗншӗн бастион тенине экс-омбудсмен ҫирӗп никӗссӗр хӳтӗлеме йывӑррипе сӑлтавлать.

Ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗрсене Чӑваш Енре хресчентен муниципалитет аллине куҫараҫҫӗ. Кунта сӑмах туртса илни пирки пымасть. Усӑ курман ҫӗр пайӗсене муниципалитет харпӑрлӑхне куҫарса вӗсене ырӑ алла — ҫӗре юратса ун ҫинче ӗҫлеме хатӗррисене — параҫҫӗ.

Паян Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче видеоҫыхӑну мелӗпе ирттернӗ канашлура та ҫак ыйтӑва хускатнӑ. Унта ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов тата ЧР Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министрӗ Наталья Тимофеева хутшӑннӑ. Вӗсен мунициаплитетсен пуҫлӑхӗсемпе канашланӑ.

Усӑ курман ҫӗр пайӗсене республикӑра 200 пин гектара яхӑн шута илнӗ, вӗсенчен 97 процентне муниципалитетсен харпӑрлӑхне регистрациленӗ. Канаш, Етӗрне, Элӗк, Тӑвай, Шӑмӑршӑ, Елчӗк. Куславкка, Комсомольски, Пӑрачкав, Шупашкар районӗсенче вӗсене регистрацилесе пӗтернӗ. Хӗрлӗ Чутай тата Красноармейски районӗсенче ку енӗпе вӑрахӑн тимлеҫҫӗ.

Ҫӗртме уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Ҫӗрпӳре 11 ҫулти хӗрача ҫухалнине Чӑваш халӑх сайчӗ хыпарланӑччӗ.

Ача киле килменнине унӑн амӑшӗ тепӗр кунхине йӗрке хуралҫисене пӗлтерни паллӑ. Ун хыҫҫӑн РФ Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗн тӗпчевҫисем ачана вӗлернӗ пуль пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Ҫав вӑхӑтрах йӗрке хуралҫисем капла ӗҫ пуҫарни ачана вӗлернине пӗлтермест тесе лӑплантараҫҫӗ. Апла статьяпа пуҫарни шырас ӗҫе вӑйлатма кирлӗ иккен.

Чӑваш Енри ачасене хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен уполномоченнӑй сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, 11 ҫулти Ҫӗрпӳ хӗрачи килтен тухса кайни амӑшӗпе ӑнланманлӑх сиксе тухнипе ҫыхӑнма пултарнӑ. Халӑх сечӗсенчи сӑмах-юмаха ӗненсен, килте тӑнӑҫлах мар лару-тӑру пулнӑ.

Ачана тупас ӗҫ епле пынине РФ Следстви комитечӗн тӗп аппарачӗ те тӗрӗслесе тӑрать. Ҫухалнӑскере тӗрлӗ ведомство специалисчӗсем ҫеҫ мар, волонтерсем те шыраҫҫӗ.

РФ Президенчӗ Владимир Путин Чӑваш Енӗн ҫӗнӗ прокурорне ҫирӗплетнӗ. Владимир Владимирович хушӑва ҫӗртме уйӑхӗн 17-мӗшӗнче алӑ пуснӑ, вӑл тепӗр кунхине пичетленнӗ.

Малашне Чӑваш Ен прокурорӗн тивӗҫӗсене кам пурнӑҫлӗ-ха? Василий Пословские 5 ҫуллӑха ҫирӗплетнӗ. Вӑл пирӗн пата Адыгейӑран килнӗ. Унӑн кандидатурине ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем те пӗр саслӑн ырланӑ.

Василий Пословский унччен Тула облаҫӗн прокурорӗн ҫумӗ пулнӑ. Вӑл ку должноҫре 9 ҫул ӗҫленӗ. Прокуратура тытӑмӗнче вӑл пӗтӗмпе 30 ытла ҫул вӑй хунӑ.

Аса илтерер: унччен ку должноҫре Сергей Легостаев ӗҫленӗ, ӑна пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ӗҫрен кӑларнӑ.

«Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти пайташӗ Николай Малов халӗ те депутат-ха: вӑл — ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ кӑна мар, чӑваш парламентӗнче ертӳҫӗн ҫумӗ те. Николай Малов вице-спикерӑн РФ Патшалӑх Думине лекес шанчӑк пуррине Чӑваш халӑх сайчӗ унччен те пӗлтернӗччӗ.

Ӗҫӗ-пуҫӗ вара ҫапларах: РФ Патшалӑх Думи Марат Сафин ыйтӑвне пӑхса тухнӑ май теннисиста депутат мандатӗнчен хӑтарма йышӑннӑ. Ҫапла вара ку ваканси тепӗр ҫын валли пушаннӑ. Иртнӗ суйлавра «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти РФ Патшалӑх Думине Чулхула облаҫӗпе, Чӑваш Енпе, Мӑкшӑ Республикипе тата Мари Элпа мандатсене пайланине эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Чӑваш Енри депутатсем ун чухне сасӑ питех йышлӑ пухайман: Алина Аршинова пиллӗкмӗш вырӑн йышӑннӑ, Николай Малов – вуннӑмӗш. Малтанхи тӑхӑр кандидачӗ федераци парламентне лекнӗ, Малов — ҫук. Халӗ вара Александр Белов журналист Фейсбукра ҫырнӑ тӑрӑх, «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партин тӗп канашӗ Николай Малова вакансие пама йышӑннӑ.

Шупашкар сарӑлать

Шупашкар хулинче ҫӗнӗ микрорайон пулмалла. Нумаях пулмасть хулара ку ыйтупа халӑх итлевӗ те иртнӗччӗ. Шупашкар хула варринчи 53,6 гектар ҫӗре межевани ирттерсе унта пурӑнмалли 24 ҫурт, 2 ача пахчи тата шкул тума палӑртнӑ.

Ҫӗнӗ микрорайон, тӗпрен илсен, Пирогов урамӗпе, Чебоксарка юханшывпа, Николай Никольский проспекчӗпе, 30-мӗш автоҫулпа чикӗленмелле. Унта сад юлташлӑхӗ кӗрет, «Рассвет», «Электрик», «Дружба» сад юлташлӑхӗсем те кӑштах лекмелле.

Пурӑнмалли ҫуртсене сахал хутлӑ тума палӑртаҫҫӗ. Вӗсенче 9,2 пин ытларах ҫын пурӑнӗ. Ача пахчисене 205 тата 250 вырӑнлӑх хӑпартасшӑн, шкула 1040 ача вырнаҫайӗ. Автомашинӑсене лартмалли вырӑн та пӑхса хӑварасшӑн. Калаҫу шайӗнчи проект хӑҫан пурнӑҫа кӗрессине хальлӗхе татса калама йывӑр.

Шупашкарта пысӑк инкек пулнӑ. Ӗҫкӗ вӑхӑтӗнче пӗчӗк ачана вӗлернӗ. Ку тискер ӗҫ ҫӗртме уйӑхӗн 16-мӗшӗнче 23 сехетре пулнӑ.

Шупашкарти Алькеш урамӗнчи пӗр ҫуртра 25 ҫулти арҫын пӗлӗшӗ патӗнче эрех ӗҫнӗ чухне 4 ҫулти ачана хӗненӗ. Пӗчӗкскер ҫав ӗҫке пынӑ тепӗр арҫыннӑн хӗрачи пулнӑ.

25-ри арҫынна ача макӑрни килӗшмен. 38 ҫулти ашшӗ урама тухсан хайхискер ӑна аллипе, урипе пуҫӗнчен тата кӗлеткин ытти пайӗнчен тапнӑ-ҫапнӑ. Ача йывӑр сурансене чӑтаймасӑр ӗмӗрлӗхех куҫне хупнӑ.

Арҫын хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ. Палӑртмалла: вӑл унччен те судпа айӑпланнӑ. Халӗ вӑл ниҫта та ӗҫлемест. Следовательсем ку тискер ӗҫе малалла тӗпчеҫҫӗ.

Патшалӑх закупкисен сайтӗнче кивҫен илессипе ҫыхӑннӑ пӗлтерӳсем вырнаҫтарнӑ. Вӗсенчен пӗрне — Шупашкар хули, теприне — Чӑваш Республики. Вӗсем иккӗшӗ те хӑйсен хыснин дефицитне кредит илсе тултарас шухӑшлӑ.

Асӑннӑ икӗ пӗлтерӳрен Шупашкар хула администрацийӗ кивҫене пайталлӑрах условипе илме тӗллев лартнине Андрей Иванов журналист асӑрханӑ. Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енӗн Финанс министерстви пӗлтерӗве ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче вырнаҫтарнӑ, Шупашкар хула администрацийӗ — ҫӗртмен 13-мӗшӗнче.

Аукцион расналӑхӗ — кивҫен укҫашӑн мӗн чухлӗ процент тӳлеме хатӗр пулни. Республика 2 млрд тенке 365 кунлӑха ҫулталӑкра 11,5 процентлӑ ставкӑпа илесшӗн, Шупашкар хула администрацийӗ — 1,11 миллиард тенке 730 кунлӑха 10,34 процентлӑ ставкӑпа.