Ӗнер Шупашкарти хастар ҫынсем «Ҫӗнтерӳ» паркне илемлетессипе калаҫнӑ. Хальхи вӑхӑтри хула сӑнне улӑштарма йышӑннӑ муниципалитет программи тӑрӑх пулса пыракан ӗҫе Шупашкар хулин Мускав районӗнчи пуҫлӑхсем, «Чувашгражданпроект» архитекторӗ Елена Зелянина, «Чапаевский» юлташлӑх ертӳҫи Андрей Мякишев тата ыттисем тишкернӗ.

Елена Зелянина парк тытӑмне упраса хӑварассине пӗлтернӗ. Палӑк патӗнчи тӗп ҫула хӗрлӗ тата сӑрӑ бетон плита хурса тухасшӑн. Тенкелсем, прокат павильонӗсем, мобильлӗ туалетсем лартасшӑн, светильниксене улӑштарасшӑн.

Ҫынсен шухӑшне mosk@cap.ru электрон адреспа, ҫырупа (Шупашкар, Мускав проспекчӗ, 33а ҫурт, 109 пӳлӗмре ӗҫ кунӗсенче 8.00-тан 12.00-ччен тата 13.00-рен 17.00-ччен йышӑнаҫҫӗ.

Ытларикун, утӑн 25-мӗшӗнче, Тутарстанра ППЭ мӗнле иртнине пӗтӗмлетнӗ. Темиҫе кун маларах Владимир Путин чӗлхесене (сӑмах республикӑсенчи вырӑс мар чӗлхесем пирки пырать) ирӗксӗрлесе вӗрентмелле марри пирки каланӑран кӳршӗре ППЭ мӗнле иртни чылайӑшне кӑсӑклантарнӑ. Сӑмах май, Тутарстанрисем Раҫҫей Президенчӗн сӑмахӗсене хӑйсем ҫине илнӗ, Йошкар-Олара вӑл имӗш шӑп та лӑп тутарсем пирки каланӑ пулать. Аса илтерер, Тутарстанра тутар чӗлхи валли шкулсенче вырӑс чӗлхи валли пекех эрнере 5-шер сехет уйӑрнӑ (пирӗн республикӑрах чӑваш чӗлхин сехечӗсем самай сахалрах). Хӑшӗ-пӗри шухӑшӗпе ҫакӑ вырӑс чӗлхине вӗренме кансӗрлет.

Тутарстанри тӳре-шара пӗлтернӗ тӑрӑх вӗренӳ программинче вӗсем нимӗн те улӑштармӗҫ, малтанхи пекех вӗрентӗҫ. ППЭ пӗтӗмлетӗвӗ те Раҫҫейри вӑтам кӑтартусенчен пӗрре те катӑкрах мар. Сӑмахран, Питӗрти шкул ачисемпе танлаштарсан, лайӑхрах та. Мускаврисенчен вара 0,03 балл кӑна кая юлса пыраҫҫӗ. Ку вара статистикӑри йӑнӑш виҫинчен иртмест.

Тутарстанӑн вӗренӳпе ӑслӑлӑх министрӗ Энгель Фаттахов журналистсене республикӑри вӗренӳ тивӗҫлӗ шайра пыни пирки каласа панӑ.

Малалла...

Чӑвашстат кӑҫалхи кӑрлач-ҫӗртме уйӑхӗсенчи демографи лару-тӑрӑвне пӗтӗмлетнӗ. Кӑтарту савӑнтараканниех мар.

Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре кӑҫал ҫур ҫулта, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 1444 ача сахалрах ҫуралнӑ. Вилекенсен йышӗ вара пысӑкланнӑ. Пӗлтӗрхи кӑтартуран 202 ҫын нумайрах. Ҫапла майпа вилекенсен йышӗ ҫуралакансен хисепӗнчен 18 процент нумайрах пулнӑ.

Пирӗн республикӑра ҫынсем ытларах юн ҫаврӑнӑшӗн чирӗсене пула пурнӑҫран уйрӑлаҫҫӗ. Иккӗмӗш вырӑнта — усал шыҫӑ. Ҫавӑн пекех ҫынсем апат ирӗлтерекен, сывлав тытӑмӗсен чирӗсемпе аптӑраса вилеҫҫӗ.

Шупашкарти кӳлмекре чӑрӑшсене каснӑ. Мӗн тӗллевпе-ха? Ҫав вырӑнта чуччу-урапа вырнаҫтарасшӑн.

Хула администрацийӗ ҫак вырӑна усламҫӑсене ҫулталӑкне 4 миллион та 730 пин тенкӗ тӳлемелле туса 20 ҫуллӑха тара панӑ-мӗн. Кунта тепӗр 55 метр диаметрлӑ чуччу-урапа пулмалла-мӗн. Ҫавӑн пекех хӑвӑрт апатланмалли ресторан уҫма палӑртнӑ.

Ҫак кунсенче кӳлмекре 12 чӑрӑш каснӑ. Кӗҫех унта бетон хунӑ лапам пулӗ, аттракцион вырнаҫтарӗҫ. Халӗ унта чӑрӑш тымарӗсене эскаваторпа кӑклаҫҫӗ.

Аттракциона ҫитес ҫулхи пӗрремӗш квартал валли ҫеҫ туса пӗтереҫҫӗ ахӑртнех.

ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев ЧР Министрсен Кабинетне Шупашкарти маршруткӑсенче мӗншӗн терминал ҫуккине уҫӑмлатма хушнӑ.

Михаил Васильевич ҫакна палӑртнӑ: маршруткӑсем терминал вырнаҫтарма хирӗҫлесе федераци тата регион саккунне пӑсаҫҫӗ. Ку шухӑшпа хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков та килӗшнӗ. Унӑн шухӑшӗпе, ку ыйтӑва уҫӑмлатмалла, анчах хулан унашкал полномочи ҫук.

- Тӗрӗслеве тухнӑ чухне водительсем чӗннипе килнӗ полици пирӗн ӗҫченсене уйрӑма пӗрре мар илсе кайнӑ. Кун хыҫҫӑн манӑн ӗҫтешсем ӗҫрен кайма пуҫларӗҫ. Эпир ҫӗнӗ штат пуҫтартӑмӑр, анчах ыйтӑва хальлӗхе уҫӑмлатман-ха, - тенӗ Алексей Ладыков.

Михаил Игнатьев Транспорт министерствине ку тӗлӗшпе йӗрке кӗртме хушнӑ.

Шупашкарта пулӑ тытма юратакансем вӑй виҫӗҫ. Республикӑн тӗп хулинче ку енӗпе Раҫҫей кубокӗ иртӗ. Ӑна ЧР Спорт министерстви тата Раҫҫейри пулӑ тытакансен спорт федерацийӗ йӗркелӗ.

Ӑмӑрту ҫурла уйӑхӗн 17-21-мӗшӗсенче иртӗ. Ӑна Атӑл хӗрринче йӗркелӗҫ. Унта Раҫҫейри регионсенчен командӑсем хутшӑнӗҫ. Ушкӑнра 8 ҫын таран пулӗ.

Пирӗн республика чысне икӗ команда хӳтӗлӗ. Ҫурла уйӑхӗн 18-мӗшӗнче официаллӑ тренировка пулӗ. Тепӗр кунхине – 1-мӗш тур, ҫурлан 20-мӗшӗнче – 2-мӗш тур.

Асӑрханӑр! РФ ИӖМӗн Чӑваш Енри тӗп управленийӗ республикӑра ҫанталӑк пӑсӑласса пӗлтерет. Гидрометцентр хыпарланӑ тӑрӑх, ҫитес икӗ кунра Чӑваш Енре аслати пулӗ, ҫил вӑйланӗ. Кун пирки ҫынсене телефон ҫине те СМС-ҫыру янӑ.

Утӑ уйӑхӗн 28–29-мӗшӗсенче республикӑра ҫумӑр ҫукалӗ, хӑш-пӗр вырӑнта аслати кӗмсӗртетӗ, пӑр ҫума пултарӗ. Ҫил пӗр ҫеккунтра 17–22 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Ҫавна май электролинисем татӑлма пултарӗҫ, вӗсенчен аяккарах пӑрӑнса ҫӳремелле.

МЧС ӗҫченӗсем асӑрхануллӑрах пулма ыйтаҫҫӗ.

Тутарстанри Ҫарӑмсан районӗнче Акатуй йӗркеленӗ. Вӑл унта пӗрремӗш хут иртнӗ.

Ҫарӑмсан районӗ Хусантан 200 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ. Унти чӑвашсем Акатуя пухӑнса картана тӑнӑ. Ҫураки тахҫанах вӗҫленнӗ пулин те унти халӑх уявра савӑнма шухӑшланӑ. Вӗсем ҫумӑр ҫунӑшӑн савӑннӑ, эппин, тыр-пул ӑнса пулать.

Йӑхташӑмӑрсем ҫак уява тахҫантанпах кӗтнӗ. Пуҫлӑхсем туслӑ халӑх культурин пуянлӑхне упраса хӑварас тесе нумай тӑрӑшаҫҫӗ. 10 ытла лапамра юрӑ-ташӑ, вӑйӑ-кулӑ хуҫаланнӑ. Чи вӑйлисем спорт ӑмӑртӑвӗсенче тупӑшнӑ.

Ҫарӑмсан районне 12 чӑваш ялӗ кӗрет, кашнинчех культура ҫурчӗ ӗҫлет. Вӗсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем, Самар тӑрӑхӗнчен ҫитнӗ чӑвашсем уява юрри-ташшипе илемлетнӗ. Вячеслав Христофоров юрӑҫ, Красноармейски районӗнчи «Трак ен» тата «Хавал» ушкӑнсем те Акатуя ҫитнӗ.

Чӑвашри паллӑ ӳнерҫӗн Николай Балтаевӑн ывӑлӗ Атилла Балтаев авланнӑ. Вӑл урӑх регионта пурӑнакан чӑваш хӗрне качча илнӗ. Кун пирки «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» паянхи номерӗнче ҫырса кӑтартнӑ.

Марийӑн кукамӑшӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи Ӗмпӳрт Туҫа ялӗнче пурӑнать. Атилла пулас арӑмӗ чӑваш пулнине пӗлсен питӗ хӗпӗртенӗ. Туя мӗнле ирттересси пирки вӗсем иккӗленмен: ӑна чӑвашсен йӑли-йӗркине тӗпе хурса йӗркелеме шухӑшланӑ.

Туй виҫӗ куна тӑсӑлнӑ. Сӑмах май, вӑл эрех-сӑрасӑр иртнӗ. Ҫавӑнпа хӑнасем «йӳҫӗ!» тесе мар, «тутлӑ!» тесе кӑшкӑрнӑ. Атилла чӑваш тӗррипе илемлетнӗ кӗпепе шупӑр, ҫӗлӗк тӑхӑннӑ. Хӗр кӗпи те чӑваш тӗрриллӗ пулнӑ. Мария тухья тӑхӑннӑ.

Пӗрремӗш кунхине вӗсем ЗАГСра ҫырӑннӑ, кӗрекене лариччен ашшӗ-амӑшӗ ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ. Иккӗмӗш кунхине ҫӑнӑхта иртнӗ, сурӑх пусса шӳрпе пӗҫернӗ. Виҫҫӗмӗш кунхине асламӑшӗ патне, Елчӗк районӗнчи Питтӗпел ялне, кайнӑ.

Уяв вӗҫленсен хунямӑшӗ Марийӑна тухья вырӑнне хушпу тӑхӑнтартнӑ. Ӑна халӗ ӑшшӑн «хӗвелӗм» тесе чӗнеҫҫӗ.

Паян инкеклӗ лару-тӑру пирки асӑрхаттаракан тата ӑна сирекен комисси ЧР Элтеперне Михаил Игнатьева республикӑра инкеклӗ лару-тӑру пулнине йышӑнма сӗннӗ. Ку – вӑраха тӑсӑлнӑ ҫумӑра пула. Ку ял хуҫалӑха япӑх витӗм кӳрет.

Утӑн 18-мӗшӗ тӗлне пур ҫӗрте те тӑпрара нӳрӗк ытлашши пулнӑ. Хӑш-пӗр вырӑнта ку кӑтарту 4-5 хут ӳснӗ. Синоптиксем ҫурла уйӑхӗнче те ҫумӑр нумай ҫӑвассине пӗлтереҫҫӗ.

Сивӗ ҫанталӑка тата ҫумӑр ҫунине пула ҫурхи культурӑсене икӗ эрне каярах акма тытӑннӑ, ҫӗртме варринче ҫеҫ вӗҫленӗ. Выльӑх апатне хатӗрлемешкӗн те ҫумӑр кансӗрленӗ.

Хальлӗхе вырмана тухман-ха. Ытти чухнехипе танлаштарсан, кӑҫал 3 эрне кая юлнӑ. Ҫавна май ҫухату 20-25 пин тоннӑпа танлашма пултарать. Ҫӗрулми ҫухатӑвӗ – 30-35 тонна. Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх, ку 500 миллион тенкӗ тӑкакпа танлашӗ.