Нарӑсӑн 17-мӗшӗнче Лаш Таяпари (Елчӗк районӗ) Аслӑ урамра пурӑнакан Кондратьевсен уяв пулчӗ. Кил хуҫи Серафима Захаровна 100 ҫулхи юбилейне палӑртрӗ.

Пӳрт тулли тӑван-пӗлӗш пуҫтарӑнчӗ кунта. Ҫерем аппан тӑватӑ ывӑлӗ тата икӗ хӗрӗ ачисемпе мӑнукӗсемпе килсен ларма та вырӑн пулмарӗ. Пурӗ 52 мӑнук — ҫав шутра мӑнукӗсен ачисем те! Чӑннипе те пуян Ҫерем аппа. Вӑл хӑй те нумай ачаллӑ ҫемьере ҫурлса ӳснӗ: тӑххӑрӑн пӗр тӑван пулнӑ. Ял ачипе Николай Ивановичпа вӑл ҫемье ҫавӑрнӑ. Упӑшки салтака кайсан 3 ачипе тӑрса юлнӑ. 1944 ҫулта Миккуль вӑрҫӑ хирӗнчен аманса килнӗ, суранӗсем тӳрленейменнипе урине кастарнӑ. Миккуль колхозра аслӑ конюхра ӗҫленӗ. Вӑл виҫ урапаллӑ велосипедпа, машинпа ҫӳренӗ. Кондратьевсен ҫемье йышӗ те пысӑкланнӑ: тепӗр 5 ача ҫуралнӑ, шел те, вӗсенчен иккӗшӗ каярах вилнӗ.

Мӑшӑрӗ 1958 ҫулта ҫӗре кӗнӗ. Ҫерем аппа кӗҫӗн ывӑлӗн Валерийӗн ҫемйипе пӗрле пурӑнать. Паянхи кун тӗлне вӑл пульницара выртса курман тесен те юрать. Пӗрре ҫеҫ, ун чухне те урине хуҫсан анчах. Хӗлле урама тухсах каймасть, ҫулла хапха умӗнче ларма кӑмӑллать.

Малалла...

Ҫӗмӗрлӗ тӑрӑхӗнчи Тӑванкас шкулӗнчи аслӑ классенче «Ҫамрӑк суйлавҫӑ» эрни пырать. Паллах ӗнтӗ, 18 ҫула ҫитмен ачасене суйлава хутшӑнма саккун хушмасть. Анчах, ирӗклӗ тата ӑнаҫлӑ пулма вӗренме чармасть, хистет тесен тӗрӗсрех пулӗ. Ачасем суйлав урлӑ хӑйсен пуласлӑхне суйланине ӑнкарни ку «эрнелӗхсен» чи кирлӗ енӗ. Вӗрентекен тӗллевӗ кашни ачан хӑйне кӑтартма вӗренмелле, ҫын ҫинче пулма хӑнӑхмалла. Политикӑра кусене «кандидат е претендент» теҫҫӗ. Ҫапла вара, кашни ача хӑйне хӑй кандидата кӑларса тӑратса, хӑй шухӑшне халӑха ӑнлантарса пама, тата ытти претендентсенчен иртсе кайма тӑрӑшмалла. Паллах ӗнтӗ, усал сӑмах е чышкӑ-маклашкӑ ку ӗҫре сана пулӑшма мар, усал кӳме ҫеҫ пултарнине те ачасен пӗлме тивет.

Чи малтан ачасен «чӗнӳ сӑмахӗ» тапӑҫура хутшӑнма тиврӗ. Вырӑссем ӑна «слоган» теҫҫӗ. Кунта ҫак «слогансем» ҫӗнтерчӗҫ: «Пӗрле пулсан тем тума пулать!», «Чӑн сӑмахран усал хӑрать!», «Упана ташлатараҫҫӗ пулсан, ҫынпа ҫын калаҫса татӑлаҫҫех!», «Пӗр ҫын сурать — типсе ларать, пин ҫын сурать — кӳлӗ пулать!», «Сӑмса тӑрӑх туса суйламастпӑр!

Малалла...

Ҫак кунсенче Хӗрлӗ Чутай районӗнчи чӑваш чӗлхи, музыка тата вӑй-хал культури вӗрентекенӗсем Чӑваш наци конгресӗн президенчӗпе Геннадий Архиповпа, ЧППУ-н этнопедагогика ӐТИ (НИИ) директорӗн ҫумӗпе Константин Портновпа, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗпе Валерием Тургайпа тӗл пулчӗҫ. Кунтах пичет тата культура ӗҫченӗсем те пуҫтарӑннӑччӗ. Калаҫу ытларах ҫамрӑксене тӑван ҫӗршыва, ҫуралнӑ тавралӑха хисеплеме-юратма вӗрентесси пирки пычӗ.

Вӑйӑ хыҫҫӑн.

Пирӗн ялта (Шӑмаршӑ районӗнчи Мишер Палтиелӗнче) ҫамрӑксем сывӑ пурнӑҫ йӗркине тытса пыччӗр тесе нумай тӑрӑшаҫҫӗ. Ял варринче, сӑмахран, каток туса хучӗҫ. Унта каҫ пуличчен ачасен сасси шӑпланмасть. Тата кашни ҫул ял поселенийӗпе Еремеев Вячеслав Петрович волейбол турнирӗ ирттереҫҫӗ. Районти нумай ялтан ҫамрӑксем вӑй виҫме пуҫтарӑнаҫҫӗ пирӗн пата.

Кӑҫал та ҫамрӑксем нумайӑн килчӗҫ. Куракан та сахал марччӗ шкул спортзалӗнче. Хӗрӳ кӗрешӳре Васан-1 командӑна ҫӗнекенни пулмарӗ. Хутшӑнакан ушкӑнсене Еремеев В.П. укҫа парса числарӗ, тепӗр ҫул та тӗл пуласса шантарчӗ.

Каҫ пулсан ҫеҫ ҫамрӑксем тулли кӑмӑлпа килӗсене саланчӗҫ.

Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнчи «Чӑваш кӗнеки» центрӗнче Чӑваш таврапӗлӳҫӗ пӗрлӗхӗн канашӗн ларӑвӗ иртрӗ. Кун йӗркипе килӗшӳллӗн унта темиҫе ыйту сӳтсе яврӗҫ: чӑваш таврапӗлӳҫисен Х съездне 2012 ҫулхи пушӑн 23-мӗшӗнче ирттересси; пухӑва хатӗрленмелли ӗҫсене палӑртасси; тӑван тавралӑх ҫинчен чи лайӑх кӗнекесене конкурса тӑратасси.

Чӑваш таврапӗлӳҫисен союзӗн хисеплӗ ертӳҫи, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн вӗрентекенӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ В.П. Станьял районсенче иртекен таврапӗлӳҫӗсен конференцийӗсенче ял, район тата хула шкулӗсенчен, Пултарулӑх ҫурчӗсенчен, музейсенчен, клубсенчен, вулавӑшсенчен съезда килме делегатсем суйлама сӗнчӗ. Ларура Чӑваш Енӗн ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗн Президиумӗн членӗ С.Г. Отрыванов тухса калаҫрӗ. Вӑл таврапӗлӳ ӗҫӗнчи йӑласене сыхласа хӑварас енӗпе халӑх академикӗсемпе таврапӗлӳҫӗсен пӗрле ӗҫлемелли ҫинчен каларӗ. Наци вулавӑшӗн «Чӑваш кӗнеки» центрӗн ертӳҫи Г.

Малалла...

Шупашкарта регионсен пӗрлехи «Ҫӗрулми-2012» куравӗ вӗҫленнӗ. Кӑҫалхипе 4-мӗш хут йӗркеленӗ ӑна. Хӗл кунӗнче иртнӗ пулин те, унта халӑх питӗ йышлӑн хутшӑннӑ. Икӗ кун хушшинче куравра Раҫҫейӗн тӗрлӗ тӑрӑхӗнчен тата ют ҫӗршывсенчен 9 пин ытла специалист пулса курнӑ, вӗсенчен ытларахӑшӗ ҫӗрулми туса илес ӗҫри ҫӗнӗлӗхсемпе паллашас, «иккӗмӗш ҫӑкӑр» тата техника сутакансемпе ҫыхӑнусем йӗркелес тӗллевпе ҫитнӗ.

6 пин тӑваткал метр лаптӑк ҫинче 74 компани хӑйӗн продукцийӗпе паллаштарнӑ: ҫӗрулми вӑрлӑхӗпе пӗрлех кунта ҫӗр сухаламалли, шӑвармалли хатӗрсем, им-ҫам, ӳсентӑрансене хӳтӗлемелли япаласем, теплицӑсем тата ытти те. Курма килекенсемшӗн интересли нумай пулнӑ. Уйрӑмах ҫынсем паха вӑрлӑхпа кӑсӑкланнӑ. Ӑна вара суйламалӑх та пулнӑ — Раҫҫейре, Голландире, Беларуҫре кӑларнӑ сортсем патӗнчен халӑх татӑлман. Кама мӗнли килӗшет ҫавӑн пеккине тупма пултарнӑ — пиҫсен ирӗлсе каяканни, хытӑраххи, хӑварт пулаканни, каярах кӑлармалли тата ытти те.

Курав вӑхӑтӗнчех ӑслӑлӑхпа ӗҫлев конференцийӗ иртнӗ. Унта ҫӗрулми туса илес ӗҫри лару-тӑрӑва тишкернӗ тата унӑн пуласлӑхӗ пирки калаҫнӑ.

Малалла...

Нарӑсӑн 18-мӗшӗнче И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче уҫӑ алӑксен кунӗ иртет. Мероприяти университетӑн культура керменӗнче 11 сехетре пуҫланать.

Пулас абитуриентсем университетри музейсемпе, аудиторисемпе тата факультетсенчи хатӗрлекен специальноҫсем ҫинчен каласа кӑтартакан экспозицисемпе паллашма пултараҫҫӗ. 13 сехет те 15 минутра университет ректорӗ В.Г. Агаков профессор тухса калаҫӗ, ыйтусем ҫине хуравлӗ.

14 сехетре 434 аудиторире чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн ертӳҫисемпе, профессорӗсемпе, преподавателӗсемпе тата студентсемпе тӗлпулу иртӗ.

Нарӑсӑн 16-мӗшӗнче Г.И. Федоров литература тӗпчевҫи, сӑвӑҫ тата ҫыравҫӑ, В.И. Сергеев чӗлхеҫӗ — иккӗшӗ те ЧР тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗсем — ҫуралнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ «Уралпа Атӑл тӑрӑхӗнчи халӑхсен культурисене, чӗлхисене тата литературисене вӗрентессин ҫивӗч проблемисем» ятлӑ регионсем хушшинчи ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ иртрӗ.

Конференцире тӗрлӗ тӑрӑхсенчен тата республикӑн тӗрлӗ районӗсенчен килнӗ хӑнасем те пулчӗҫ. Ӑслӑлӑх ӗҫне хутшӑннӑ филологсем тутар, удмурт, мари, чӑваш халӑхӗсен литературӑри тата чӗлхери пӗрешкел проблемисене асӑнса хӑварчӗҫ. Ҫак проблемӑсене татса парас тесен пурин те пӗр шухӑшлӑ пулмалла иккенне, Г.И. Федоровпа В.И. Сергеев ӑслӑлӑхра тунӑ никӗс ҫинче ҫӗнӗ ӑрӑва ӳстерме кирлине те палӑртрӗҫ.

Фестивале хутшӑннӑ ачасем

Ҫӗмӗрлери «Восход» керменӗ ҫирӗм ҫул ӗнтӗ ҫуркуннесерен ҫамрӑксен «Ҫӗмӗрлӗ ҫеҫкисем» юрӑпа ташӑ фестивальне пуҫтарать. Ҫак пулӑма курма мӗн пур хула ҫынни кӗтет ӗнтӗ. Керменте икӗ кун ларма-тӑма вырӑн ҫук теме те юрать. Куракансем калашле, фестивале пӗрре курсан манма питӗ йывӑр, вӑл яланлаха асра юлать.

Фестивале 600 яхӑн ҫамрӑк ача хутшӑнать, 3 ҫултан пуҫласа 18-чченех. Ҫак ӑмӑртура хутшӑнса ҫӗнтерӳҫе тухнисем халь Чӑваш Енре кӑна мар, Раҫҫейӗн ытти тӑрӑхӗсенче те паллӑ. Ҫав ҫӗнтерӳҫӗсене мала кӑларма тӑрӑшнӑ, темӗн чухлӗ тар, сахал мар куҫҫуль тӑкнӑ вӗрентекенсене те асра тытас пулать — вӗсемсӗр ҫамрӑксем хӑйсен ӑсталӑхне туллин кӑтартаймӗччӗҫ те пулӗ. Хавӑрах тӑнлӑр-ха: мала тухас тесен ташшине те вӑтӑр хут ҫӗнӗрен тумалла, юррине те ҫӗр хут юрламалла, кӗпи-тумне те ҫӗлемелле.

Ҫитес ҫуркунне «Ҫӗмӗрлӗ ҫеҫкисем» кӑҫал ХХ-мӗш хут уҫӑлӗ — унта пуне те пырса курма йыхравлатпӑр!

Улатӑр хулинчи Хурӑн (Березовая) урамри пиллӗкӗмӗш ҫуртра «пурӑнакансен канашлӑвӗ» йӗркеленнӗ теҫҫӗ. Пӗлекенсем каланӑ тӑрӑх, ку пуҫару Чӑваш Енре хальлӗхе аталанать кӑна-ха, ҫавӑнпа та ыйтусемпе тавлашмаллисем пайтах тупӑнса тараҫҫӗ. Нумай хватерлӗ ҫуртра пурӑнакансен ыйтӑвӗсене (шывпа тивӗҫтересси, юсав ӗҫӗсене тӑвасси, тата ыт. те) хӑйсемех татса панӑран ӗлӗкхипе танлаштарсан йӳнӗрех те хӑвӑртрах пулать пулас.

Мӗнре ҫирӗпленет ӗнтӗ ку сӑмах? Хӑҫан тата мӗн чухле ӑшӑ е сивӗ шыв килни, ҫуртра сивӗ е ӑшӑ пулни, ҫуртра тата таврари ҫуп-ҫапа кам тасатасси т. ыт те ҫурт хуҫисем хӑйсем палӑртаҫҫӗ. Ҫурт тӑррине юсама, юрӑхсӑр шыв пӑрӑхӗсене улӑштарма пултаракан хуҫалӑхсене тара тытаҫҫӗ, вӗсен ӗҫне тӗрӗслесе йышӑнаҫҫӗ, хак параҫҫӗ те тӳлеҫҫӗ. Ҫурт тӗпелӗсенче халӗ ахаль ҫунакан хунарсем ҫук теме те юрать, кунта таса та тирпейлӗ пулнипе те пурте килӗшеҫҫӗ. Чӑнах та ӗнтӗ, укҫи-тенки те хваттершӗн ӗлӗкхипе танлаштарсан сахалрах каять — ытлашши пуҫлӑх ҫук, кирлӗ ӗҫе пурнӑҫланӑ чухне те хушша-хуппа кӗрекен сахаланнӑ.