«Интеграл» технопарк Ҫӗнӗ Шупашкар администрацийӗпе тата «Капитошка» ача-пӑча аталанӑвӗпе кану центрӗпе пӗрле пулса паян салтак юррин кунне ирттерет. Ӑна спутник-хулари «Ельник ращи» культурӑпа кану паркӗнче йӗркелӗҫ. Вӑл 12 сехетре пуҫланать.

Унта ветерансене, тӗрлӗ хирӗҫ-тӑрӑва хутшӑннисене йыхравланӑ иккен. Пухӑннисем салтак тата патриот юррисене итлесе киленӗҫ. Ҫав вӑхӑтрах Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ десантниксен привалне юсаса ҫӗнетме палӑртнӑ. Граффити енӗпе ирттернӗ конкурс ҫӗнтерӳҫисене те паян чысламалла.

Эдуард Мочалов

«Сӗтев» хаҫатӑн редакторӗ Эдуард Мочалов ҫитес кӗҫнерникун, ҫурлан 8-мӗшӗнче, халӑха правительство ӗҫне сивлекен митинга тухма йыхравлать иккен. Вӑл 16 сехетре Чапаев скверӗнче пуҫланмалла. Халӑх пуххине «Солидарность», «Раштавӑн 5-мӗшӗ», Раҫҫейӗн республикӑлла партийӗсен вырӑнти уйрӑмӗсем пуҫтарӑнма кӑмӑл тунӑ та имӗш.

«Контактра» халӑх тетелне вырнаҫтарнӑ чӗнӳре Эдуард Мочалов тӳре-шарана хирӗҫ тухма йыхравлать, вӗсен халӑха хирӗҫле тӑвакан ӗҫне сивлеме пӗр шиксӗр сӑмах тухса калама ыйтать. Халӑх пуххинче ҫавӑн пекех Муркаш район судӗнче Илле Ивановӑн ӗҫне пӑхса тухине те сӳтсе явасшӑн.

Паянхи ӗмӗрте телейлӗ те ҫитлӗ, сывӑ та пуян пурӑнас текенсем тӗрлӗрен экстрасенс, чиккан пулӑшӗвӗпе хӑйсен ӗмӗчӗсене пурнӑҫа «кӗртме пултараҫҫӗ», укҫи кӑна ҫитерӗклӗ пултӑр. Этеме ӑнланма пулать —тӗрӗс тӗкел пурӑнма ара кам ӗмӗтленмест? Анчах та нумай чухне пурнӑҫа «тӳрлетекеннисемпе» ҫыхлансан, шарне икӗ хут нумайрах курма тивет.

Телевизорпа экстрасенсӑн «пултарулӑхне» курсан 77 ҫулхи ват ҫыннӑн пурнӑҫра асамлӑх пуррине ӗненес килсе кайнӑ. Калаҫакан «ещӗкрен» телей валеҫекене итленӗ хыҫҫӑн карчӑк частарах телефон нумерне ҫырса илнӗ, экстрасенс патне шӑнкӑравланӑ. Лешӗ нумай шутласа тӑман пулас — карчӑкӑн кил-йышне такам ӑншӑрт яни пирки пӗлтернӗ, ӑна сирме темиҫе хут телефонпа сеанс ирттермелле имӗш тата пӗтев (амулет) туянмалла. Ҫак ӗҫшӗн экстрасенс 100 пин тенкӗ ыйтнӑ.

«Телейлӗ пурӑнас тесен — укҫа-тенкӗ те шел мар», — ҫак сӑмахсене тӗпе хурса айван карчӑк укҫана куҫарса панӑ, анчах та пурнӑҫ ҫӑмӑлланине туйман. Вӑхӑт иртсен «Малашев тухтӑр» хӑех шӑнкӑравланӑ, ҫӗнӗрен укҫа куҫарса пама ыйтнӑ. Хальхинче экстрасенс тӗплӗрех ӗҫлӗ тесе шутланӑ-ши — карчӑкӗ ку хутӗнче те килӗшнӗ.

Малалла...

«Инкекпе синкек хушши пӗр утӑм анчах», — халӑхра ҫак каларӑш ахальтен мар ҫӳрет. Пӗр чарсӑр ҫынна ӳпкелеме тытӑнсан ват кинемей инкек тухасси ҫинчен мар шутланӑ ӗнтӗ. Йӗркипе каласа парар-ха.

Акан 10-мӗшӗнче, вӑхӑт ҫурҫӗрелле шунӑ чухне Улатӑр районӗнчи Иваньково-Ленино ялӗнче 31 ҫулхи арҫын тип ҫу ыйтма хӑй паллакан 73 ҫулхи ват ҫын патне уттарнӑ. Хӑй вара унччен самай «хӗренкеленнӗ». Кинемей арҫына ҫупа тивӗҫтерме хирӗҫ пулман, анчах та каҫхи хӑнана вӑл ниҫта ӗҫлеменнишӗн, стакан тип ҫу туянма та укҫа ӗҫлесе илме пултарманнишӗн ӳпкелеме тытӑннӑ.

Сыпкаланӑ арҫынна ват ҫын сӑмахӗсем кӑмала кайман пулас. Вӑл хӑйӗнпе пӗрле ялан чиксе ҫӳренӗ ҫӗҫҫе илнӗ те карчӑка сахалтан та 22 хутччен мӑйран, кӑкӑртан чышнӑ. Ват ҫынна нумай кирлӗ мар — вӑл ҫавӑнтах вилсе выртнӑ.

Ҫак тискер ӗҫ-пуҫшӑн вӗлерекене суд йышӑнӑвӗпе 10 ҫуллӑх тата хушма 1 ҫуллӑх ҫирӗп режимлӑ колоние ӑсатмалла тунӑ.

Ҫакӑн пек шухӑшпа ҫунатланать Канаш районӗнче ҫуралса ӳснӗ, халӗ Парижра пурӑнакан Ольга Грелон. Хӑйӗн ӗмӗчӗ пирки вӑл Чӑваш Енӗн Культура министерствин ӗҫенӗсемпе тӗл пулсан каланӑ. Унччен Ольга «Хавал» общество организацийӗ чӑваш чӗлхине вӗрентме йӗркеленӗ уйлӑха хутшӑннӑ. Аса илтеретпӗр, асӑннӑ йышӑн хастарӗсем кӑҫал ӑна Етӗрне районӗнче йӗркеленӗ.

Ольга Грелон — социолог. Чӑваш чӗлхипе тата культурипе кӑсӑкланать. Францире вӑл унта пурӑнакан чӑвашсен культура пӗрлешӗвне йӗркелесшӗн. Тепӗр ӗмӗчӗ вара чӑвашла-хрантсусла словарь хатӗрлессипе ҫыхӑннӑ.

Тӳррипе, ку сӑмаха ӗненме те йывӑр. Анчах Раҫҫейӗн Следстви комитечӗн Чӑваш Енти Тӗпчев управленийӗ ку ӗҫе вӗҫлесе суда ярса панӑ ӗнтӗ.

Тӗпчевҫӗсем каланӑ тӑрӑх, ӗҫ-пуҫ Комсомольски районӗнче, пӗр ялти пӗтӗмӗшле тухтӑр офисӗнче, пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнче пулса иртнӗ. Шӑл юсаканӑн мӑшкӑлӗ пулнисен шутӗнче пилӗк ача-мӗн. Вӗсем — 13–15 ҫулсенчи каччӑсем. Хайхисем шӑл юсаттарнӑ вӑхӑтра тухтӑр вӗсене хыпашланӑ пулать. Врача халӗ РФ Пуҫиле кодексӗн 135-мӗш статйин 3-мӗш пайӗпе айӑплаҫҫӗ.

Моряксене асӑнса Комсомольскинче палӑк уҫни пирки эпир хыпарланӑччӗ. Пӗлекенсем каланӑ тӑрӑх, ун пекки Патӑрьелте те пур. Халӗ, ав, Шупашкар хулинче уҫма шухӑшлаҫҫӗ. Моряк пулнисем Шупашкар хулинче, Патӑрьел, Сӗнтӗрвӑрри тата Пӑрачкав районӗсенче уйрӑмах йышлӑ-мӗн.

Палӑка «Ҫӗнтерӳ» мемориал комплексӗнче вырнаҫтарӗҫ. Никӗсе Ҫарпа Тинӗс флочӗн кунӗнче янӑ. Ку мероприятие флот ветеранӗсемсӗр пуҫне тӳре-шара та хутшӑннӑ. Пӗрремӗш чула хума ӗнерхи моряксене тата кадет шкулӗн вӗренекенӗсене шаннӑ. Палӑка ҫитес ҫул уҫма палӑртаҫҫӗ.

Шупашкарти наци вулавӗшӗнче «Николай Дронник: ӳкерӳҫӗ тата кӗнеке кӑлараканӗ» ятпа ятарлӑ курав уҫӑлнӑ. Ӑна мухтавлӑ чӑваш ӳнерҫи 83 ҫул тултарнӑ ятпа уҫнӑ.

Чӑваш Республикин влаҫ органӗсен порталӗн пресс-службинче палӑртнӑ тӑрӑх витринӑсенче пухӑмӑн пӗр пайне ҫеҫ вырнаҫтарнӑ. Ыттине вара сайра тӗл пулакан тата хаклӑ изданисен пайӗнче курма пулать.

Николай Егорович Шупашкарта хӑйӗн Раҫҫейри пысӑк пухӑмӗпе паллаштарнӑ. Вӗсене ӳнерҫӗ 1980 ҫулта Париж хулинче килте пичетлеме пуҫланӑ.

Куравра ятарлӑ пухӑмпа та паллашма пулать: хӑйне евӗрлӗ портретсем, ӳкерчӗксем, документсем, ӳнерҫӗн биографийӗ, ҫырӑвӗсем, сӑнӳкерчӗксем, афиша, буклетсем.

Курав авӑнӑн 30-мӗшӗччен, Геннадий Айги залӗнче (2-мӗш хутра, 235 пӳлӗм) пырӗ.

Пӗлме: Николай Дронник 40 ҫул ӗнтӗ Францире пурӑнать. Унӑн ӗҫӗсемпе тӗрлӗ ҫӗршыв ҫыннисем паллашнӑ, вӑл «Раҫҫей статистики» документлӑ-историллӗ сборниксен тата ытти хӑйне евӗрлӗ 200 кӗнеке авторӗ.

Хӗпӗртет-ҫке чун ентешсен кулленхи спортри ҫитӗнӗвӗсене сӑнаса пынӑ май. Сывлӑх енчен кӑшт хавшанисем те старта хастаррӑн тухаҫҫӗ. Тухаҫҫӗ кӑна мар, ҫӗнтерӳҫӗ ятне те тивӗҫеҫҫӗ.

Болгари ҫӗршывӗн София хулинче XXII ҫуллахи Сурдлимп вӑййисенче Раҫҫейӗн пӗрлешӳллӗ ушкӑнне кӗнӗ пирӗн ентешсем паян та спорт аренинче ӑмӑртаҫҫӗ. Ӗнер, утӑн 3-мӗшӗнче, тӑршшӗне сикессипе юлашки тапхӑр ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Унта вара пьедисталӑн икӗ ҫӳллӗ картлашки ҫине хӑпарма Раҫҫей чысне хӳтӗлекен икӗ спортсмен тивӗҫнӗ. «Ылтӑна» 7 метр 55 миллиметр кӑтартупа Сергей Тимонин, кӗмӗл медалӗ вара пирӗн ентеш, республикӑри ҫӑмӑл атлетика шкулӗн вӗренекенӗ Иван Пакин (тренерӗ — Светлана Морозова) ҫӗнсе илнӗ, ун кӑтартӑвӗ — 7 м 35 см. Иван Пакиншӑн ку пӗрремӗш сурдлимп медалӗ. Кӑнтӑрла вӑлах виҫҫӗлле сикессипе тӑваттӑмӗш вырӑна тивӗҫнӗ. Ҫитес кунсенче пирӗн ентешӗн арҫынсен эстафета ушкӑнӗнче 4х100 метр дистанцине чупса тухмалла пулать.

Иван Пакина «кӗмӗл» ҫӗнсе илнӗ ятпа саламлатпӑр, малашлӑхра та ҫитӗнӳсем тума ӑнӑҫу, чӑтӑмлӑх, вӑй-хал сунатпӑр.

Хуласенче куллен тенӗ пек капмар ҫуртсем ӳссе лараҫҫӗ — тӗрлӗ администраци е офис ҫурчӗсем, пурӑнмалли пӳртсем тата ытти тӗслисем те. Шел те, пӗр-пӗр ҫурт-йӗре хута янипе пӗрлех ача-пӑча вылямалли лаптӑк валли те выран уйӑрасси пирки ҫурт тӑвакансем хӑш чухне манаҫҫӗ.

Вӑрнар посёлокӑн Хӗвелтухӑҫ микрорайонӗнче ачасем вылямали ҫӗнӗ лаптӑк уҫӑлнӑ. Ҫакӑ ашшӗ-амӑшӗсемпе ачасене савӑнтарнӑ — ара ӑна уҫасса вӗсем тахҫанах чӑтӑмсӑррӑн кӗтнӗ. Ҫӗнӗ ача-пӑча картишӗ Чернышевский урамӗнче вырнаҫнӑ — кунта чуччу, карусель, ача-пӑчасем валли ӑсталанӑ сӑрт пур.

Ача-пӑча вылямалли лаптӑка тума пурӗ 348 пин тенкӗ тӑкакланӑ, ӗҫе «УМК Строй» ТМЯО (Екатеринбург) пурнӑҫланӑ. Кӑҫал хута янисене шута илсен Вӑрнар хулинче ку картиш виҫҫӗмӗш пулать — тепӗр икӗ лаптӑка ҫу уйӑхӗнче «Август» АХО фирма парнеленӗ.