Музейра

Шупашкарта мӗнле кӑна музей ҫук пулӗ? Тӗрлӗлӗхӗпе вӑл ытти чылай хулана ирттерет пулӗ. Вӗсен шутӗнче айӑплава пурнӑҫлакан федераллӑ служба тытӑмӗн музейӗ те пур. Нумай пулмасть унта хӑнара ЧППУ 5-мӗш курсӗнче пӗлӳ пухакан студентсем пулнӑ.

Музейре паянхи кун ҫакӑнта ӗҫлекенсем пухнӑ 300 ытла экспонат упранать. АПФСТ музейӗнчи 2 сехетлӗ экскурси «пуҫиле айӑплава пурнӑҫлакан ӗҫлекенсене ертсе пырасси» специализацие суйланӑ студентсемшӗн чӑн та усӑллӑ пулчӗ теме пулать — вӗсем служба ӗҫӗнчи чылай енӗсемпе паллашма пултарчӗҫ. Музейри экспонатсем те хӑнасемшӗн кӑсӑклӑ пулчӗҫ: тӗрмере ларакансемпе вӑрттӑн ҫыхӑну тытмалли мелсем (икӗ тӗплӗ пӗчӗк арча, ҫыру-пӗлтерӳ вӗҫтерсе яма пултаракан тапкӑч /арбалет/), тӗрмере ларакансем ӑсталанӑ тӗрлӗ ӳнер ӗҫӗсем тата ытти те.

Кӳлхӗрри кӳлли

Вӑрнар районӗнче вырӑнти пӗлтерӗшлӗ сыхлакан ҫутҫанталӑк палӑкӗ пур — Кӳлхӗрри кӳлӗ. Вӑл Кӳлхӗрри ялӗпе юнашар, Вӑтам Ҫавала юхса кӗрекен Ирар юханшыв ҫумӗпе вырнаҫнӑ. Нумай пулмасть ӑна епле упранине тӗпчеме Чӑваш Енӗн ҫутҫанталӑк министерствин «Дирекция ООПТ» директор ӗҫне пурнӑҫлакан В.А. Яковлев тата Калинин ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Людмила Иванова пырса кайнӑ.

Тӗрӗслевҫӗсем сӑнаса курнӑ тӑрӑх кӳлӗ хӗрринче ҫутҫанталӑк палӑкӗ пирки пӗлтерекен хӑма пур иккен (хайхи ватманнине, вӑрласа кайманнине тӗрӗсленӗ пулинех — хӑйсем тытса пыракан лаптӑкра мӗн пулса иртнине пӗлмеллех ентӗ). Ҫавӑн пекех ҫуп-ҫапа пуҫтарса тасатни сисӗннӗ. Ҫавах та тӗрӗслевҫӗсем хӑш-пӗр вырӑнта пуҫтарман ҫуп-ҫапа асӑрханӑ-асӑрханах — мӗн тейӗн, тирпейсӗр этемсем пирӗн пур ҫӗрте те тӗл пулаҫҫӗ.

Ҫак кунсенче Илле Иванова айӑплакан суд ларӑвӗсем тӑхтав хыҫҫӑн малалла пухӑнма тытӑннӑ. Виҫӗ эрне пек пуҫтарӑнман хыҫҫӑн чи малтанхи авӑнӑн 12-мӗшӗнче иртнӗ иккен. Ларӑва Илле Иванов унччен хатӗрленӗ плакатсемпе тухнӑ: «Мана йыхрав чӑвашла пама ыйтатӑп» тата «Йӑкӑнат Мишшипе Путин резидент конституцисен гаранчӗсем мар!». Малтанхи пекех тӳре вӗсене хывса хума ыйтнӑ, Илле Иванов килӗшмен хыҫҫӑн ку ӗҫе приставӑн тума тивнӗ.

Ку кун суд ларӑвӗнче йыхрав хучӗсене чӑвашла тивӗҫтерессине сӳтсе явнӑ иккен. Асаилтеретпӗр: Илле Иванов ҫурлан 15-мӗшӗнче суда кайман, ун вырӑнне Аслӑ суда ҫул тытнӑ — унта ҫак заявленине хӑварнӑ та. Копийӗсене республика Элтеперӗн ҫыруҫине, Патшалӑх канашӗн спикерне Юрий Попова, Чӑваш Ен прокурорне Владимир Метелина тата ыттисене ярса панӑ. Ҫӳллӗ шайри пуҫлӑхсем вара ыйтӑва татса пама Муркаш район судне «антарса панӑ». Ӗҫ-пуҫ капла май аталанни мӗнпе вӗҫленесси каламасӑрах паллӑ — Илле Иванов вырӑсла та лайӑх пӗлет, чӑвашла йыхрав хучӗсем ярса парса чӑрманса тӑма кирлӗ мар тесе йышӑннӑ. Илле Иванов, паллах, хӳтӗленнӗ — кунта ӗҫӗ чӑвашла е вырӑсла лайӑх пӗлнинче мар тенӗ, ыйтӑвӗ чӑваш чӗлхине патшалӑх чӗлхи шайӗнче усӑ курнинче имӗш.

Малалла...

«Алран алла. Пире тата несӗлсене» ятпа ҫӳрекен ыркӑмӑллӑх акци пынӑран Чӑваш Республикин наци вулавӑшне «Чӑваш халӑх теттисен тӗнчи» ҫӗнӗ кӗнеке килсе ҫитнӗ.

Альбом авторӗ — Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин ӳкерӳҫӗсен пӗлтешӗвӗн пайташӗ — Т.В. Шарикова.

Асӑннӑ альбом вулакансене «Чӑваш халӑх теттисен тӗнчи» республика куравӗнчи хӑш-пӗр экспонатсемпе паллашма сӗнет. Альбомра республикӑри халӑх ӑстисен ӗҫӗсене кӑна мар, тӗрле ҫулсенчи шкул ачисен ал ӗҫӗсене кӑтартнӑ.

Татьяна Шаркова хӑйӗн альбомне пултаруллӑх командировкисене ҫӳресе, теттесен ӑстисемпе паллашса темиҫе ҫул хушши пӗччӗкӗн-пӗччӗкӗн пуҫтарнӑ.

Ҫак кӗнеке халӑх ӑстисемшӗн, вӗренекенсемшӗш клуб тата социаллӑ ӗҫченсемшӗн питӗ усӑллӑ материал пулӗ. Республика наци вулавӑшӗ пурне те ҫак кӑсӑклӑ кӗнекепе паллашма йыхравлать.

Валерий Туркай

Авар поэчӗ Расул Гамзатов ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитет, ҫак паллӑ куна халалласа республикӑра пултаруллӑ сӑвӑҫӑн сӑввисен чӑвашла куҫарӑвне пичетлесе кӑларнӑ. Чӑваш Енӗн культураминӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх Валерий Туркайӑн куҫарусен пуххине «Вучах умӗнче» ят панӑ. Кӗнекен тиражӗ — пин экземпляр.

Чӑваш поэчӗ Валерий Туркай ҫак эрнере Дагестанра Гамзатов ячӗпе йӗркеленӗ пултаруллӑ каҫсене хутшӑннӑ. «Шурӑ тӑрисем» Гамзатов кунӗсене хӑнасене Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионсенчен, ҫавӑн пекех Турцирен, Египетран, Алжиртан, Болгарирен, Беларуҫрен чӗннӗ пулнӑ.

Ҫыравҫӑсем, культура ӗҫченӗсем тата мероприятийӗн ытти хӑнисем Расул Гамзатов вил тӑпри ҫине чечексем хунӑ, куравсене кӗрсе тухнӑ, Поэзи театрӗнче поэтсен конкурсӗнче хутшӑннӑ, Гамзатовӑн пӳрт-музейӗнче тата поэт ҫуралса ӳснӗ Хунзахс районӗнчи Цада ялӗнче пулса курнӑ.

Чӑн та ҫу вӑхӑтӗнче ҫак кӑпшанкӑ ҫынсене самай шар кӳрет — нӑйлата-нӑйлата этем юнне сахал мар ӗҫет вӑл. АПШ ӑсчахӗсем вара ҫын тарӗнчи пӗр компонента тупнӑ иккен — ӑна пула хайхи вӑрӑмтунасем этеме пачах та курмаҫҫӗ.

1-метилпиперазин ятлӑскер пурин те ҫук иккен, хӑш-пӗр ҫынсен тарӗнче кӑна тӗл пулать. Анчах та унпа сӗрӗнсен — ӑсчахсем вӑрӑмтунасем явӑнакан читлӗхе кӗнӗ — ҫак нӑйлакан кӑпшанкӑ ҫынна пачах та туймасть иккен, юнсӑр япала евӗр йышӑнать.

Ӑсчахсем шантарнӑ тӑрӑх ҫӗнӗ препарата ҫитес вӑхӑтрах тума тытӑнӗҫ.

«Кӗр парнисем — 2013» яркӑркка ҫулсенрен иртекеннисен йышне кӗрет. Кунашкал суту-илӗве республикӑн кашни кӗтесӗнче йеркелеҫҫӗ тесен те йӑнӑш мар — Шупашкартах, ав, вӑхӑтлӑх ял хуҫалӑх пасарӗ валли уйӑрнӑ вырӑнсем темиҫе теҫетке ытла. Пирӗн республикӑра ӳстернӗ апат-ҫимӗҫе туянас тесен ҫак телефонсемпе шӑнкӑравласа пӗлме пулать: Шупашкар — 23-50-55, 23-50-59, 23-50-57; Ҫӗнӗ Шупашкар — 73-72-04, 74-56-66; Канаш — (835-33) 2-27-01; Ҫӗмӗрле — (835-36) 2-28-16; Улатӑр — (835-31) 2-00-19, 2-02-70.

Ҫулсерен иртекен пасарсем чылай тӑрӑхра авӑнӑн 7-мӗшӗнтенпе ӗҫлеҫҫӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта ыран, авӑнӑн 15-мӗшӗнче, уҫӑлмалла.

«Кӗр парнисем — 2013» яркӑркка Тӑвайра та иртӗ. Авӑнӑн 28-мӗшӗнче вӑл ял тӑрӑхӗсем хушшинчи культурӑпа кану центрӗ умӗнче иртмелле. Ярмӑрккӑра ытти ҫулсенчи пекех ҫимӗҫ кӳрекен йывӑҫсен хунавӗсемпе тӗмсем, районта туса илекен паха ял хуҫалӑх продукцийӗ, халӑха кирлӗ таварсем сутӗҫ, ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе фермер хуҫалӑхӗсем ҫитӗнтернӗ продукцисен, уйрӑм усламҫӑсем тӑратнӑ изделисен, ӑстасен ӗҫӗсен куравӗсене йӗркелӗҫ. Унсӑр пуҫне халӑха савӑнтарма концерт, театрализациленӗ представлени пулӗ.

Малалла...

Чӑваш оперӑпа балет театрӗ «Пирӗ савӑнтарӑр, хирӗҫ спектакльпа киленӗр» ятпа акци пуҫарнӑ. Учреждени тетелӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, авӑнӑн 28-мӗшччен куракансем юратнӑ артиста валли чечек илсессӗн театра тӳллевсӗрех кӗме пултараҫҫӗ.

Театр анонсӗнче ҫапла ҫырнӑ: «Хӑвӑр юратнӑ артиста чечек ҫыххине парнелеме ан вӑтанӑр». Regnum агентство пӗлтернӗ тӑрӑх, театр фойинче чечексене сутассипе суту-илӳ ӗҫе пырать. Театр ӗҫченӗсем палӑртса хӑварнӑ тӑрӑх, паянхи кунсенче куракансем юратнӑ театр артисчӗсене сайра хутра ҫеҫ чечек ҫыххисем парнелеҫҫӗ, суту-илӳ спекткльсенче е ытти ҫӗршывран килнӗ артистсен концерчӗсенче вара хӑш чухне фонограммӑпа юрлаҫҫӗ пулин те пурпӗрех вахта чечексемпе тулли пулать.

Оперӑпа балет театрӗнче ҫӗнӗ 54-мӗш сезона авӑнӑн 12-мӗшӗнче Федор Васильевӑн «Сарпике» балечӗ уҫнӑ. Акци вӗҫлениччен театр куракансене Джузеппе Вердин «Аида» оперӑна, Карла Орфӑн «Карамина Бурана» кантатне, Альфред Шнитке кӗввипе лартнӑ «Вечный свет» балета, Петр Чайковский кӗввипе лартнӑ «Лебединое озеро» (чӑв. Акӑш кӳлли) балете кӑтартӗҫ. Авӑнӑн 28-мӗшӗнче, акци вӗҫленнӗ кунне театрта премьера пулать.

Малалла...

2012 ҫулхи кӑтартусем тӑрӑх Раҫҫей Пенси фончӗн 82 регионаллӑ уйрӑмӗсем хушшинче иртекен конкурсра Чӑваш Республикине чи тухӑҫлӑ ӗҫлекен тесе палӑртнӑ, ҫапла вара 1-мӗш вырӑн панӑ.

Авӑнӑн 12-мӗшӗнче Мускавра Раҫҫей пенси фончӗн правленийӗн ертӳҫи Антон Дроздов Чӑваш Республикинчи Раҫҫей Пенси фончӗн уйрӑмӗпе ертсе пыракан Роза Кондратьева «2012 ҫулхи Раҫҫей Федерацийӗн Пенси фончӗн лидерӗ» дипломпа чысланӑ. Чыслава Раҫҫей Пенси фончӗн пуху вӑхӑтӗнче ирттернӗ, ӑна ҫӗршывӑн пур регионне те видиоконференци ҫыхӑнӑвӗн мелӗпе кӑтартнӑ.

Конкурса иртнӗ ҫулхи ӗҫӗн пӗтӗмлетӗвесем тӑрӑх 28 критерипе хакланӑ. Пӗтӗм Раҫҫей шайӗнче Чӑваш Республикин ку виҫҫӗмӗш ҫӗнтерӗвӗ. Лидер дипломне республикӑри Раҫҫей Пенси фончӗн уйрӑмӗ 2008, 2010 ҫулхи тухӑҫлӑ ӗҫӗсемшӗн илнӗ. Унсӑр пуҫне пенси служби Атӑлҫи федераллӑ округӗнче темиҫе хутчченех те лайӑх тесе палӑрнӑ.

Паянхи кун та Улатӑрта ҫул сарас ӗҫ хастаррӑн пырать. Ҫак кунсенче ҫула хула пасарӗ йӗри тара вырнаҫнӑ Гончаров, Пушкин, Гоголь тата Жуков урамӗсенче юсаҫҫӗ. Кунта Вӑрнар ДРСУ филиалӗн специалисчӗсем ӗҫлеҫҫӗ. Ӗҫӗн хакӗ вара — 38 миллион тенкӗ.

Ҫав хушӑрах асӑннӑ лаптӑсенче электричесто ҫуттине тивӗҫтерес ӗҫ те пырать.

Горький урамӗнчен пуҫласа Пушкин урамӗ таран асфальта сарма та ӗлкернӗ, бордюр чулӗсене вырнаҫтарнӑ. Гоголь, Гончаров тата Жуковский урамӗсем тӑрӑх никӗс сарас ӗҫе вӗҫленӗ, 80% тротуарсем тунӑ.

Ӗҫе юпан 1-мӗшӗнче вӗҫлеме палӑртнӑ.