Иртнӗ ҫул ӗҫкӗ-ҫикӗ вӑхӑтӗнче ултӑ ача пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ. Чуна ҫӳҫентерекен ҫак цифрӑсене республикӑн сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова правительство ларӑвӗнче асӑнса хӑварнӑ. Тӗлӗнмелле пек те, анчах хӑш-пӗр ашшӗ-амӑшӗ тӗпренчӗкӗн ҫуралнӑ кунне уявланӑ пирки шӑпӑрланӗсем пирки манса каять иккен. Юратнӑ ывӑл-хӗрӗн сывлӑхӗшӗн черкке хыҫҫӑн черкке ҫӗклесе тӳнсе каяҫҫӗ курӑнать те...

Пӗчӗккисем вилнӗ тӗслӗхсем пӗлтӗр унчченхи ҫулхинчен 22 процент нумайланнӑ. Ҫапла вара ҫулталӑка ҫитмен 91 пепке ҫут тӗнчепе киленеймесӗрех куҫне хупнӑ. ЧР сывлӑх сыхлав министрӗ вилӗмсен ытларах сӑлтавне тулаш текен ӑнлавпа ҫыхӑнтарнӑ. Кунта, сӑмахран, пӗрле ҫывӑрма выртсан амӑшӗсем тӗпренчӗкӗсене кӑкӑрпа хӗстерсе лартнине е тата апатлантарнӑ чух ача чыхланса кайса вилнине кӗртмелле.

Ҫут тӗнчене килекенсен шучӗ вара пӗлтӗр хутшӑннӑ. Пӗлтӗр виҫӗм ҫулхинчен 1307 ача нумайрах ҫуралнӑ. Юлашки 20 ҫул хушшинче халӑх шучӗ пуҫласа естествӑлла майпа ӳснӗ. Ку вӑл ҫуралакансен шучӗ вилекенсенчен йышлӑрах пулнине пӗлтерет.

Ҫанталӑк шӑрӑх та типӗ тӑнине пула кӑнтӑр енчи районсем — маларах патӑрельсем, каярах комсомольскисем тата елчӗксем — инкеклӗ лару-тӑру пирки пӗлтернӗччӗ. Халӗ, ав, ун пеккине Шӑмӑршӑ районӗнче йышӑннӑ. Ҫакӑн пирки тивӗҫлӗ йышӑнӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗн Валерий Фадеев ӗнер тунӑ иккен. Унта ял хуҫалӑх культурисем 2,3 пин гектар ҫинче типсе ларнӑ иккен.

Шӑрӑха пула хресчен тӗш тырӑ тата ҫӗр улми туса илессипе самай шар курма пултарасси пирки эпир хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, тӗш тырӑна 70 пин тонна, ҫӗр улмине 25-30 пин тонна ҫухатас хӑрушлӑх пур.

Кун пирки республикӑн вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов правительство ларӑвӗнче пӗлтернӗ иккен. Ҫакна тӳре-шара темиҫе сӑлтавпа ҫыхӑнтарать. 100 ачалӑх учрежденире паян 41-ӗн пурӑнаҫҫӗ. Анчах ҫак пӗчӗк цифра пӑшӑрхантармаллискер марри паллӑ ӗнтӗ. Апла тӑк, ача ҫуртӗнче пурӑнакансен йышӗ чакни куҫ кӗрет (ҫав вӑхӑтрах куккук амӑшсен йышӗ сахалланать-ши? Кӑна, шел те, пӗлейместпӗр). Ача ҫурчӗсенче пурӑнакансен шучӗ пӗчӗкленсе пыни патшалӑх ачасене ҫемьене усрава парассипе ҫине тӑнипе те ҫыхӑннӑ. Тӑван мар тӗпренчӗке кил ӑшши паракансене укҫа-тенкӗпе те пулӑшаҫҫӗ-хавхалантараҫҫӗ. Маларах, сӑмах май, Етӗрнери ача ҫуртне хупнӑччӗ. Юрӗ, канашри патнех таврӑнам-ха. Унта паян пурӑнакан 41 ачаран 17-шӗ ҫул ҫитнипе кӑҫал ун ҫунатти айӗнчен тухса каять иккен. Тепӗр вуннӑшне усрава илес кӑмӑллисем пур. Ытти 14-шне ытти ача ҫурчӗсене яраҫҫӗ иккен.

Ача ҫуртне хупас шухӑш патне вӑл кивелнӗрен те ҫитнӗ-мӗн. Тата, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, унта тӑрӑшакансене хӑйсен тивӗҫне пурнӑҫласа ҫитерейменшӗн те министерство кӑмӑлсӑр-мӗн. Ара, паян унта пурӑнакан 41 ачаран ҫиччӗшӗ вӑл е ку енӗпе харсӑрланнӑшӑн ҫул ҫитменнисемпе ӗҫлекен инспекцире шутра тӑрать иккен.

Малалла...

Паян, утӑн 10-мӗшӗнче, 2012 ҫулхи 21-мӗшӗнчен пурнӑҫа кӗнӗ «Республикӑра вӑтам пӗлӳ паракан шкул ҫамрӑк вӗрентекенӗсене пурӑнмалли условийӗсене лайӑхлатас патшалӑх тивӗҫӗн тӑвӗме ҫинчен» хушӑва пурнӑҫламалли ҫинчен Вӗренӳ Министерствийӗнче ятарлӑ комиссин ларӑвӗ иртнӗ. Унта комисси пайташӗсем патшалӑх тивӗҫӗпе усӑ курма пултаракан ҫамрӑк вӗрентекенсен списокне ҫирӗплетнӗ.

Кӑҫал ятарлӑ хушупа килешӳллен патшалӑх тивӗҫтерӗвне илес тӗллевсемпе 14 муниципаллӑ районсемпе 4 хула огругӗсенчи 68 ҫамрӑк вӗрентекен заявкӑ панӑ.

2012 ҫулта патшалӑх тивӗҫтерӗвӗпе 35 ҫамрӑк вӗрентекен усӑ курнӑ.

2011-мӗш ҫулхи Питрав пуххи

Ҫак вырсарникун Чулхула облаҫӗнчи чӑвашсем тӑван халӑхӑмӑр культурин фестивальне — ӑна «Питрав пуххи» ят панӑ — ирттерме шут тытнӑ. Унти йӑхташӑмӑрсем ку уява кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут пухӑнаҫҫӗ. Вӑл Воротынец районти Лысая Гора поселокра иртет. Облаҫ шайне кӑларнӑ мероприятире вӑл тӑрӑхри ушкӑнсем кӑна мар, пирӗн республикӑрисем те хутшӑнмалла. Артистсем концерт кӑтартӗҫ, ал ӑстисем хӑйсен ӗҫӗсен куравне йӗркелӗҫ. Йӗркелӳҫӗсем чӑваш сӑрине астивсе пӑхма та май пуласса шантарҫҫӗ. Программӑна туслӑх кӑшӑлӗ йӗркелессине те, чӑваш халӑх вӑййисене те кӗртнӗ-мӗн.

«Питрав пуххи» ирхи вунӑ сехетре пуҫӑнмалла.

Паян, утӑн 10-мӗшӗнче, Хусанти ҫуллахи Универсиадӑра 20 ҫухрӑм хӑвӑрт утас ӑмӑртура пирӗн ентеш, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче вӗренекен журналистика факультечӗн студентки Ирина Юманова кӗмӗл медаль ҫӗнсе илнӗ, ӑмӑрту пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх Раҫҫей пӗрлешӳ команди ылтӑн медалне тивӗҫнӗ.

Пирӗн ентешӗ чи малтанах спортсменкӑн харпӑр тренерӗ, 20 ҫухрӑм хӑвӑрт утассипе 2004 ҫулхи Олим вӑййисен призёрӗ, Раҫҫейӗн пӗрлӗх командин лидерӗ Олимпиада Иванова ҫӗнтерӳ ятпа саламланӑ.

Ирина Юманова хӑйӗн паянхи ҫӗнтерӗве хӑйӗн пӗрремӗш тренерне тата 3 ҫул каялла вилнӗ ашшӗне халалланӑ.

Пӗтӗмӗшле илсен паянхи хӑвӑрт утас ӑмӑртура Раҫҫей команди пьедисталӑн 3 картлашки ҫине те тӑма пултарнӑ, ҫапла вара ҫӗршыв чысне тивӗҫлипе хӳтӗленӗ.

Республикӑра регион пӗлтерӗшлӗ ҫӗнӗ ҫутҫанталӑк палӑкӗн ятне «Куснарти ҫӑлкуҫ» тивӗҫнӗ. Хӑйне майлӑ ята Куславкка районӗнче вырнаҫнӑ ҫӑлкуҫ республика правительствин килешӗвӗпе паян, утӑн 10-мӗшӗнче, илнӗ.

Чӑваш Енӗн Ҫутҫанталӑк министерствин пуҫлӑхӗ Иван Исаев палӑртнӑ тӑрӑх ҫӗнӗ ҫутҫанталӑк палӑкне ҫӗнетсе илем кӳнӗ, ҫӑлкуҫри шыв дебичӗ — 0,5 л/с. 0,18 га лаптӑклӑ палӑка хута ярас тӗллевӗ — культура-истори, ӑслӑлӑх, ҫутлӑх пӗлтерӗшлӗ ҫутҫанталӑк объектне упраса хӑварассинче.

«Куснарти ҫӑлкуҫ» проекта Куславкка районӗнӗн администраци пуҫлӑхӗн тата Куснар ял тӑрӑхӗн пуҫарӑвӗпе пурнӑҫа кӗртнӗ.

Ҫутҫанталӑкминӗ утӑн 1-мӗшри кӑтартӑвӗсемпе килешӳллӗн республика тӗрлӗ лаптӑкӗнче регион пӗлтерӗшлӗ 9 ҫутҫанталӑк ӗскерне тата вырӑнти пӗлтерӗшлӗ 12 объекта (Канаш, Комсомольски, Муркаш тата Ҫӗрпӳ районӗсенче) хута янӑ.

Малалла...

Ӗнер, утӑн 9-мӗшӗнче, республикӑра 4 ҫӗрте пушар тухнӑ. Аслатие пула Красноармейски районӗнчи Вӑрманкас ялӗнче 36 ҫулхи кил хуҫин сарайӗ хыпса илнӗ. Инкек кӑнтӑрла аслатиллӗ ҫумӑр вӑхӑтӗнче тухнӑ. Хыпса илнӗ сарайран ҫулӑм самантрах ытти кил таврашӗнчи ҫурт-йӗрсем ҫине куҫнӑ. Вутпа кӗрешекенсем пырса ҫитнӗ-ҫитмен пушара ҫулӑма кӳршӗри кил-ҫуртсем ҫине куҫма паман. Анчах та пурпӗрех кил хуҫин 50 пин тенкӗлӗх шырлӑх курма лекнӗ.

Тепӗр инкекӗ ҫак кунхинех 13:30 сехетсем тӗлнелле тухнӑ. Улатӑрти Пролетари урамӗнче 66 ҫулхи хӗрарӑмӑн уйрӑм кил ҫурчӗ хыпса илнӗ. Пушар кил хуҫине 200 пин тенкӗлех шырлӑх кӳнӗ. Ҫулӑм айӗнче кил-ҫурт тӑрри, кил-хуҫалӑх ҫурт-йӗресене, пурлӑх пӗтнӗ. Пушар тухнӑ сӑлтавне паянхи куна тӗпчесе пӗлмен-ха.

Ҫак кунхине каҫ-кӳлӗм еннелле Элӗк районӗнчи Шоркасы ялӗнчи сарай ҫунма пуҫланӑ. Сӑлтавӗ вара — кил-хуҫӑлӑхра усӑ курмалли техникӑпа асӑрхануллӑ пулманнинче. 62 ҫулхи кил хуҫи ҫурт-йӗр ҫумӗнче лупасая ӑсталанӑ чухне болгаркӑн хӗмӗ утӑ купине лекнӗ, ун хыҫҫӑн сарай та тивсе илнӗ. Вут-ҫулӑмпа кӗрешекенсем пушара сехетрен ҫеҫ сӳнтерме пултарнӑ — сарай тӑрри тӗпипех ҫунса кайнӑ, кӳршӗ ампар хӳми юрӑхсӑрланнӑ.

Малалла...

Утӑн 7-мӗшӗнче ҫуллахи сывлӑха ҫирӗплетекен «Хӗрлӗ парӑс» лагерьте тулай чӑваш ачисен кану ӑстрӑмӗ (смени) вӗҫленнӗ.

Ку уйлӑх 2005 ҫултанпа ӗҫлет, республика Элтепӗрӗ Михаил Игнатьевӑн пуҫарӑвӗпе ӑна кашни ҫул ирттереҫҫӗ. Кӑҫал унта 45 шкул ачи каннӑ. Вӗсем хушшинче тӗрлӗ темӑсемпе калаҫу ирттерес тата туслӑ ҫыхӑнусем йӗркелес тӗллевпе ӑстрӑм йышне Чӑваш Енри 9 шкул ачи те кӗнӗ. Пушкӑрт тата Тутар республикинчен, Мари Элтен, Беларуҫран, ҫавӑн пекех Ӗремпур, Пенза, Самар, Сарӑту, Чӗмпӗр облаҫӗсенчен, Мускав хулинчен канма килнӗ шкул ачисем чӑваш халӑхӗн культурийӗпе, историйӗпе тата чӗлхипе ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫласа утӑн 8-мӗшччен паллашнӑ.

Уйлӑхра канакансем валли ятарлӑ «Эткер» программа хатӗрленӗ иккен. Унпа килешӳллӗн тӗрлӗ енлӗ мероприятисем ирттернӗ, ачасене паллӑ культура вырӑнӗсем тӑрӑх экскурсие илсе кайса кӑтартнӑ. Унсӑр пуҫне канакансем интереслӗ ҫынсемпе тӗл пулса калаҫнӑ, республикӑри музейӗсемпе тата предприятисемпе паллашнӑ.

Сывпулашмалли концерт хыҫҫӑн тулай чӑвашсен ачисене «Аксар» студи пулӑшнипе кӑларнӑ «Ача-пӑчасем Чӑваш Енре хӑнара» виднофильмпа тивӗҫтернӗ.

Малалла...

Ашшӗ-амӑшӗсӗр тӑрса юлнӑ тӑлӑх ачасене кил-ҫуртпа тивӗҫтересси патшалӑхӑн тӗп тӗллевӗсенчен пӗри. Пушӑн 1-мӗшӗнче 2005 ҫулта Раҫҫей Федерацийӗн кил-ҫурт кодексӗ пурнӑҫа кӗнӗ, унта вара тӑлӑх ӳсекен ачасене пурӑнмалли ҫуртпа тивӗҫтересси ҫинчен уйрӑм статьясем пур. Чӑваш Енче ҫак тӗллевсене пурнӑҫлассипе 2006 ҫултан республика хыснинчен укҫа-тенкӗ уйӑрма тытӑннӑ. Унсӑр пуҫне тӑлӑх ачасене хӳтӗлессипе «Ашшӗ-амӑшӗсӗр тӑрса юлнӑ тӑлӑх ачасене социаллӑ хавхалантарӑвӗн хушма шантару ҫинчен» Федераллӑ саккун ӗҫлет.

Шӑмӑршӑ районӗ те тӑлӑхсене кил-ҫуртпа тивӗҫтерессипе пӗлтерӗшлӗ ӗҫсем пурнӑҫлать. Сӑмахран, Карапай Шӑмӑршӑ ялхӑрӑхӗнче тӑлӑх ӳсекен ачасем валли икӗ хваттерлӗ ҫурта хута янӑ. Паянхи куна Н.М. Лукьянов ертсе пыракан ӗҫлекенсен бригади ҫурт тӑррине витӗс ӗҫе вӗҫлет. Икӗ тӑлӑх ача хваттер уҫҫине тӳллевсӗр утӑ уйӑхӗн вӗҫӗнче илме пултараҫҫӗ.