Ҫӗнӗ Матьӑкӑн хӗллехи сӑнӗ

Шыв ҫукки ку ялта пурӑнакансене 20 ҫул нушалантарать имӗш. Иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче шыв турулне юнашар яла куҫарса кайнӑранпа ҫакӑн пек асапланаҫҫӗ иккен Муркаш районӗнчи Ҫӗнӗ Матьӑк ялӗнче пурӑнакансем. Ҫӗнӗ Матьӑк Йӳҫкасси ял тӑрӑхне кӗрет. «Ҫӑлтан шыв йӑтакан урӑх ял ҫук та пирӗн тӑрӑхра», — теҫҫӗ иккен унта пурӑнакансем.

Юрать-ха, ҫӑл пур. Пӗтӗмпе виҫҫӗ таранах. Анчах ҫынсем шӑрӑх кунсене шикленсе кӗтеҫҫӗ иккен. Ун пек чухне вӑл типет имӗш. Витре йӑтса ҫырмана утма пулать-ха. Вӑл шывпа пахча ҫимӗҫе, выльӑха шӑварма аван. Анчах ӗҫме юрӑхлӑ мар. «Эп хам каяймастӑп. Мана ачасем кисле йӑтса парса хӑвараҫҫӗ те… Ҫакӑнта колонка пулсан ҫуршар витрен е куркапа та пулин йӑтӑттӑм», — тет-мӗн ялти кинемейсенчен пӗри Мария Сергеева. Ҫӑлти шыв типсен тӑрӑ шыв патне ял ҫыннисем хӑйсемпе кӳршӗллӗ яла куҫарса кайнӑ башня патне каяҫҫӗ иккен. Паллах, пурте мар. Машинӑллисем кӑна. Ара, кӗвентепе инҫетрен йӑтса ҫитереймӗн. Машина ҫуккисем, анчах вӑй-хал пуртараххисем урапа ҫине 40 литр кӗрекен битон лартса шыв сӗтӗреҫҫӗ иккен.

Малалла...

Ҫӗнӗ чарӑну

Ӗнер, ҫӗртмен 21-мӗшӗнче, Мода ҫурчӗ енче ҫӗнӗ, хальхи саманари «ӑслӑ» чарӑну хӑйӗн ӗҫне пуҫланӑ. Чарӑну павильонӗнче транспорт килес вӑхӑта кӑтартакан ятарлӑ электрон хӑмине вырнаҫтарнӑ, унсӑр пуҫне тата чарӑнура ҫынсем тӳллевсӗр wi-fi мелӗпе усӑ курса Тӗнче Тетелне кӗме пултараҫҫӗ.

Паянхи куна чарӑнури электрон хӑми ГЛОНАСС/GPS системӑллӑ троллейбуссене ҫеҫ курма пултарӗ. Ҫитес вӑхӑтсене ҫӗнӗ проекта маршрутлӑ автобуссемпе, таксисене хутшӑнтарма планланӑ.

Унсӑр пуҫне тата хула халӑхӗ чарӑнура банкомат пулӑшӑвӗпе усӑ курма пултарать, коммуналлӑ тӑкаксене те ҫакӑнтах тӳлесе татма май пур. Павильонсенчи хӑрушсӑрлӑха видеокамерӑсемпе сыхласа тӑрӗҫ.

Хула влаҫӗсем пур чарӑва та ҫӗнӗ система ҫине куҫарсси пирки шанса тӑрать. Кун ҫинче Шупашкар мэрӗ Леонид Черкесов та ҫирӗплетнӗ.

Хула администраци пӗлтернӗ тӑрӑх Пӗрекетле бнк пулӑшӗвӗпе пӗтӗмпе хулара 3 «ӑслӑ» чарӑну — «Энергозапчасть», «Коопераци институчӗ», «Мода ҫурчӗ» — ӗҫлесе кайнӑ. Ҫитес вӑхӑтра тата тепӗр икӗ чарӑва ҫӗнӗтме палӑртнӑ: «Дорисс парк», «Раща».

Палӑртса хӑварас пулать: ҫӗнӗ павильонсенче чарӑну ячӗсене вырӑсла тата чӑвашла ҫырнӑ.

Малалла...

Ҫӗртмен 22-24-мӗшсенче Шупашкарта тӗрлӗ мероприятисем иртӗҫ. Вӗсен шутӗнче Ҫимӗк (шӑматкунпа вырсарникун), Республика кунӗ тата шкул вӗренсе тухакансен кӑларӑм каҫӗсем. Унсӑр пуҫне тата республика районӗсенче «Акатуй» тата «Сабантуй» уявӗсем иртӗҫ. Ҫӗртмен 22-мӗшӗнче Ҫимӗк кунне 294 ял таврашӗсенче, 73 чиркӳре тата 395 ҫӑва-масарсенче ирттерме планланӑ.

Асӑннӑ кунсенче пӗтӗмпе 390 полици ӗҫченӗсем хӑрушсӑрлӑха тытса пырӗҫ. Ҫимӗк кунне 359 ял таврашӗнче, 134 чиркӳре тата 281 ҫӑва-масарсенче тӗрлӗрен мероприятисем иртӗҫ. Вӑл кунхине саккун йӗркине 352 ОВД ӗҫченӗсем, Республика кунӗнче вара Шупашкарта — 600 полици ӗҫченӗсем тытса пырӗҫ. Тӑвай районӗнче (кӑҫал Республика кунӗ унта та иртет) — 85 полици ӗҫченӗсем.

Унсӑр пуҫне тата ҫӗртмен 20-26-мӗшӗнче шкултан вӗренсе тухакансен кӑларӑм каҫӗсем кунне ятарлӑ потрульсем сыхлӗҫ, 381 полици ӗҫченӗ йӗркене тытса пырӗ.

Пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче 64 ҫулхи хӗрарӑм Шупашкарти хула лаптӑкӗн полици пунктӗнче инспектор ҫине тапӑннӑ, вара ҫак пулӑмпа ӗҫ пуҫарса янӑ пулнӑ.

Инспектора тапӑнасси вара акӑ мӗнрен пуҫланнӑ. Хайхи хӗрарӑм Казахстан республикинчен Шупашкара хӑйӗн тӑванӗсем патне килнӗ пулнӑ. Пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче вара вӑл хула лаптӑкӗнчи пӗр полици пунктне кӗнӗ, инспекторпа калаҫу ҫавӑрнӑ. Хӗрарӑма иккен участковый кирлӗ пулнӑ. Хайхи инспектор вара вӑл ҫын вырӑнта марри ҫинчен пӗлтернӗ. Ку Казахстан хӗрерӑмне тивӗҫтермен пулас, вӑл испектор ҫине кӑшкӑрма пуҫланӑ, инҫех мар тӑракан швабрӑна алла илсе ШӖМ ӗҫченне темиҫе хутчен ҫапнӑ.

Шупашкарти Калинин районӗ сучӗ паян йӗркене пӑснӑ хӗрарӑма явап тыттарнӑ. Суд ларӑвӗн пӗтӗмлетӗвӗпе ӑна икӗ ҫула тӗрмене лартмасӑр айӑпланӑ.

Хулари фотофиксатор

Ҫӗнӗ Шупашкарта фотофиксаторсене вырнаҫтарассипе хӗрӳ ӗҫ пырать. Ҫул-йӗрти хӑрушсӑрлӑха ӳстерес дирекцинче пӗлтернӗ тӑрӑх регистраторсене лартмалли вырӑнсене ятарласа суйланӑ.

— Фотофиксаторсене аварисем тӑтӑш пулакан вырӑнсене вырнаҫтарма планланӑ. Ҫӗнӗ техника ҫул-йӗрти саккун пӑснине «Онлайн» майпа тӗпчеме пултарать, йӗркене пӑсни вара тӳрех Чӑваш Ен ҪХПИ центрне каять, — пӗлтерет учреждени директорӗ Владимир Баженов.

Ҫул йӗркине пӑснӑ кӑтартӑва фотофиксатор регистрациленӗ хыҫҫӑн инспектор саккунпа килешӳллӗн ҫак ӗҫ-пуҫпа постановленисем ҫырать. Хыҫҫӑн ҫул йӗркине пӑсакансем патне ятарлӑ пӗлтерӳ ҫырӑвӗсем яраҫҫӗ. Саккуна пӑсакансен 60 кун хушшинче штрафа тӳлесе татмалла.

Паянхи куна хулара икӗ фотофиксатор комплексне вырнаҫтарнӑ. Энергипе тивӗҫтерекен компанипе килешӳ тунӑ хыҫҫӑн хулара тата темиҫе прибора электричество парса ӗҫлеттерсе ямалла.

Александр Смирнов инспектор пелтернӗ тӑрӑх хулара фотофиксаторсем Совет урамӗнче ҫулӑн икӗ енӗпе те вырнаҫнӑ.

Ҫул-йӗрти лару-тӑру паянхи кун та йӗркелле мар-ха. Кашни кун тенӗ пек ҫул ҫинче водительсен айӑпне пула тӗрлӗрен пӑтӑрмахсем сиксе тухаҫҫӗ, вӗсенче ҫын пурнӑҫӗ те татӑлма пултрать. Шел пулин те ДТП-ра ачасем сусӑрланни те час-часах тӗл пулать. Ытларах ӗнтӗ ҫуллахи кунсенче ачасем мопед, скутер тавраш «тимӗр» лашапа ҫӳресе пӑтӑрмахсене ҫакаланаҫҫӗ.

Шупашкарта пилӗк уйӑхра ҫул ҫинче ачасемпе ҫыхӑннӑ 35 пӑтӑрмах сиксе тухнӑ пулнӑ, унта 37 шӑпӑрлан сусӑрланнӑ. Урапасен водителӗсем 18 ҫула ҫитмен ачасене ҫапса кайни 26 пулӑм пулнӑ. Вунӑ пӑтӑрмахӗнче 7-11 ҫулхи ачасем сусӑрланнӑ, 9 пулӑмра вара 12-15 ҫулхисем аманнӑ, 7 пӑтӑрмахра шкул ҫулӗсене ҫитмен ачасем урапа айне лекнӗ. Кӑҫалхи пилӗк уйӑх хушшинче ҫул-йӗрте пӗлтерхи кӑтартусемпе танлаштарсае пӗтӗмпе 20,5 % сахалрах.

2013 статистикӑпа килешӳллӗн аварине лекесси тунтикун тата юнкунсенче 12-15 тата 17-19 сехетсенче ытларах тӗл пулать.

Шӑпӑрласене ҫул-йӗр инкекӗсенчен хӑтӑлтарас тесен ҪХПИ ӗҫченӗсем кӑна мар, ашшӗ-амӑшсен те хӑйсен ачисене упрама тӑрашмалла: ҫул йӗркине ӑнлантармалла, асӑрханулӑха ӳстермелле.

Малалла...

Ҫӗртме уйӑхӗн 14-17-мӗшӗсенче Ӑренпур хулинче Пӗтӗм Раҫҫейри «Тӑван ялӑм юрлать» фестиваль-конкурс иртнӗ. Чӑваш Енрен унта Канаш районӗнчи Сиккассинчи «Салам» вокал ансамблӗ хутшӑннӑ.

Унта хутшӑнакансен тӑван тӑрӑхӗнчи мӗн авалтан пыракан юрӑ-ташӑ пултарулӑхне кӑтартма тивнӗ. Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Роза Шоркина ертсе пыракан «Салам» «Тӑрна», «Уй варринче», «Тӳттӗл» чӑваш халӑх юррисене шӑрантарнӑ. Композиторсен произведенийӗсене илсен, ушкӑн Аркадий Ӗҫхӗл сӑввипе Филипп Лукин ҫырнӑ «Вӑйӑ юррине» куракансен умне кӑларнӑ. Республикӑн Культура министерстви хыпарланӑ тӑрӑх, «Салам» юррисене куракансем кӑна мар, жюри те кӑмӑлтан йышӑннӑ. Конкурса хутшӑннипе пӗрлех ансамбль Ӑремпур облаҫӗнче вырӑнсене тухса ирттернӗ концертсене те хутшӑннӑ-мӗн. «Вокал ансамблӗсем» номинаципе «Салама» иккӗмӗш степеньлӗ дипломпа чысланӑ.

Республика кунӗ театр ӳнерне юратакансемшӗн кӑҫал тӗлӗнмелле парне хатӗрлерӗ. Ҫӗртме уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, вырсарникун, пирӗн республика историйӗнче пӗрремӗш хут Театрсен каҫӗ иртет. Акци каҫхи 11 сехет ҫурӑра пуҫӑнать. Вӑл кун Чӑваш Енӗн патшалӑх театрӗсем Шупашкар тата Ҫӗнӗ Шупашкар урамӗсенче хӑйсен постановкисене кӑтартӗҫ.

Вырӑс драма театрӗ «Мир Луксор» кинотеатр умӗнчи лаптӑкра «Театр тӗнчи» театрализациленӗ композиципе савӑнтарӗ. Хӗрлӗ тӳремре вара Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ «Кӗмӗл тумлӑ ҫар» спектакль сыпӑкне курма йыхравлать. Шупашкрати Суту-илӳ ҫурчӗ умӗнчи лапама Константин Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн артисчӗсем пухӑнӗҫ. Шупашкарта пурӑнакансемпе хула хӑнисене вӗсем «Сана юратса, тӑван ен» музыкӑпа сцена композицийӗ хатӗрленӗ. Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ «Лебединое озеро» балет сценисемпе паллаштарӗ. Балета юратакансен асӑннӑ театр умне пухӑнмалла.

Малалла...

Чӑваш сценин чӑннипех те пултаруллӑ ӑсти, Августа Уляндина, ҫак эрнере «Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ» ята тивӗҫрӗ.

Пултарулӑх ҫулне вӑл Федор Павлов ячӗллӗ музыка училищинче ӑс пухнинчен пуҫланӑ. Кайран Августа Чулухлари консерваторинче пӗлӳ илнӗ. Профессири пӗрремӗш утӑмне вара вӑл Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗнче пуҫланӑ. 1997 ҫултанпа вӑл «Чӑваш Ен» ансамбльте ӗҫлет, паян вӑл — унӑн ертӳҫи. Лара-тӑра пӗлмен ӑста И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи ӳнер факультетӗнче ҫамрӑксене юрлама вӗрентет.

Августа Уляндина пирки нумай каласа кайма пулать. Хӑйне евӗр юрӑҫ тӗлӗнмелле пултарулӑхпа куракана хӑй патне илӗртет. Унӑн репертуарӗнче — чӑваш тата вырӑс халӑх юррисем, хальхи авторсен произведенийӗсем, романссемпе балладӑсем. Кирек мӗне те вӑл чунне парса шӑрантарать. Специалистсем ӑна Николай Казаков, Юрий Григорьев, Светлана Асамат композиторсемпе пӗрле пулса фольклора эстрадӑпа ӑнӑҫлӑ ҫыхӑнтарнӑ пӗрремӗш юрӑҫ тесе хаклаҫҫӗ.

Малалла...

Ҫӗртмен 17-18-мӗшӗнче 17:00–9:30 сехт хушшинче, йӗрлев тӗпчесе пӗлеймен вӑрӑ-хурах организаци таврашӗнче 14 труба вӑрласа тухнӑ пулнӑ.

— Вӑрлас ӗҫе пурнӑҫлакан арҫын «БОС» УПП организаци хӗррипе утса пынӑ. Ҫулпа утса пынӑ май вӑл 400 мм диаметрлӑ тата 12 метр вӑрӑмӑш ултӑ пластмас трубине вӑрттӑн вӑрланӑ. Унсӑр пуҫне тата 500 мм диаметрлӑ, 12 метр тӑршшӗ пластмас трубисен (пурӗ 8 шт) «хуҫи» пулса тӑнӑ, — пӗлтерет ШӖМӗн Ҫӗнӗ Шупашкарти штаб пуҫлӑхӗ Александр Алексеев.

Паллӑ мар вӑрра шыраҫҫӗ. Организацие миҫе тенкӗлӗх шырлӑх кӳнине те хальлӗхе палӑртайман-ха. Вӑрланӑ пурлӑх вара пӗтӗмпех ҫул-йӗрсемпе кӗпер таврашӗсене тивӗҫтерекен организацийӗн пулнӑ.