Хӑш-пӗр ҫын тӗлӗнтермеллипех тӗлӗнтерет. Теприсем, ав, пӗр кӗленче эрехшӗн ним мар хӗнесе тӑкма пултараҫҫӗ.

Кӳкеҫре пурӑнакан вӑтӑра та ҫитмен пӗр арҫын ҫу уйӑхӗн пӗр кунӗнче лавккаран эрех йӑтса тухакан паллакан арҫынна ярса пама ыйтнӑ. Лешӗн ӗҫтересси килмен-тӗр — ним пулман пек кил енне лаплаттарнӑ. Ҫакӑ лешне, эрех ярса пама ыйтаканнине, питех те кӳрентернӗ-тӗр. Ун хыҫҫӑн чупса кайнӑ та хӑваласа ҫитнӗ хыҫҫӑн пӗрех тапса панӑ. Лешӗ персе аннӑ хыҫҫӑн ӑна пуҫӗнчен чышса пӗтернӗ. Унтан эрех кӗленчине туртса илсе ҫаврӑнса утнӑ.

Ҫапла хӑтланнӑшӑн Шупашкар район прокурорӗн аслӑ пулӑшуҫи Валерий Марков арҫын ют пурлӑха вӑрлас тесе хурахла тапӑннӑ тесе хакланӑ. Пӗр кӗленчешӗн ҫынна хӗнесе пӗтернӗ арҫынна район сучӗ 10 пин тенкӗлӗх штрафлама тата 3 ҫуллӑха тӗрмене хупмасӑр айӑплама йышӑннӑ.

Ҫак кунсенче Чӑваш патшалӑх театрӗнче Сербинчен килнӗ Амела Вученович режиссер тата драматург ӗҫлет. Кунта вӑл театр чӗннипе килнӗ. Раҫҫейри пукане театрӗсен хушшинче паллӑ ҫак ӑста Сербире пропискӑра кӑна тӑрать темелле. Хӑй вӑл Белград хулинчи «Байкамела» театра ертсе пырать. Вӑл кашни халӑхӑн хӑйне евӗрлӗхен пысӑка хурса палӑртнӑ май Раҫҫейри наци коллективӗсемпе ӗҫлеме кӑмӑллине палӑртать-мӗн.

Чӑваш пукане театрӗ Вученовича ҫӗнӗ сезонти премьерӑсенчен пӗрне, «Ват юманӑн историйӗ» спектакле, лартма шаннӑ. Нумаях пулмасть премьера пирки канашлу иртнӗ. Унта театр директорӗ Елизавета Абрамова, Юрий Филиппов илемлӗх ертӳҫи тата Амела Вученович хутшӑннӑ. Канашлура спектаклӗн сценографийӗ, декорацисем пирки калаҫнӑ. Пуканесем епле пуласси Елена Бабкина художникран килет. Сӑмах май, вӑл кунти ӑста мар — ӑна Тольяттинчен чӗнсе илнӗ.

Чӑваш, Мӑкшӑ, Мари Эл республикисен тата Чулхула облаҫӗн инкекрен хӑтаракансен колонни иртнӗ кунсенче Инҫет Хӗвелтухӑҫри инкекрен хӑтарма инҫе ҫула тухса кайнӑ. Кун ҫинчен ҫурлан 20-мӗшӗнче республикӑри ИӖМ управленийӗ пӗлтернӗ.

Отряда ҫурлан 15-мӗшӗнче йышӑннӑ хушупе килешӳллӗн йӗркеленӗ пулнӑ. Тепӗр кунне 3 республика колонни Чулхулара, пӗрлешӳллӗ пунктра пуҫтарӑннӑ, ӗнер вара вӗсем самолётпа Инҫет Хӗвелтухӑҫа тухса вӗҫнӗ.

Подразделени ушкӑнне пӗчӗк караппа ӗҫлекен 32 патшалӑх инспекторӗ, вӗсен шутӗнче пирӗн ентешсем те кӗнӗ. Унсӑр пуҫне инҫетри тӑрӑха пирӗн тӑрӑхран прицеплӑ ишмелли 16 кимӗ илсе кайнӑ. Пресс-релизра палӑртнӑ тӑрӑх пирӗн ентешсем Инҫет Хӗвелтухӑҫра унти лару-тӑру лайхӑланниченех ӗҫлӗҫ.

Раҫҫейӗн Инҫет Хӗвелтухӑҫ тӑрӑхне утӑ уйӑхӗнче шыв илме пуҫланӑ — инкеклӗ лару-тӑру паянхи куна Хабаровск, Амур тата Магадан облаҫӗсене сарӑлнӑ. Еврейсен автономи облаҫне те пырса тивнӗ. РФ ял-хуҫалӑх министерстви хакланӑ тӑрӑх ҫак инкекре хуҫалӑхсем 8,58 миллиард тенкӗлӗх шар курнӑ.

Раҫҫей Федерацийӗн вӗренӳ тата ӑслӑлӑх министерстви 2014 ҫулта вӗрентекенсем валли пӗтӗм Раҫҫей шайӗнче федераллӑ хупӑ социаллӑ тетел ӗҫлеттерсе ярасшӑн. Проект тӗллеве — пӗрлӗхлӗ виртуаллӑ лаптӑка йӗркелесси, унта вара вӗрентекенсем пӗр-пӗринпе тӳррен ҫыхӑнма пултараҫҫӗ тата вӗренӳ министерствин хӑйӗн сӗнӗвӗсемпе паллаштарма май пулӗ.

Проект авторӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх социаллӑ тетелӗн пулас сайтҫисем пӗр-пӗринпе калаҫу ирттернисӗр пуҫне, ҫӗнӗ нормативсемпе, вӗренӳ формисемпе хыпарсем илсе тӑма та пултарӗҫ. Сӑмах май, «Вӗренӳ ҫинчен» ҫӗнӗ саккун пурнӑҫа кӗнӗ хыҫҫӑн тетелти хыпар вӗрентекенсене самай усӑллӑх кӳрӗ. Унсӑр пуҫне тетел урлӑ вӗренӳпе меслетлӗх литературине сарма тата вӗренӳ программине йӗркелесе пулӑшма планланӑ.

Шупашкарти «Сӗт-ҫу бази» чарӑнура, кӗпер ҫине кӗмелли вырӑнта, эрне хушши хӑвӑртлӑха чарма ыйтакан ҫул-йӗр палли тӑрать. Пӗр енчен ку нимпе те палӑрман пулӑм тейӗн, анчах сехетре 20 ҫухрӑм хӑвӑртлӑхпа кайма ыйтакан ҫӗнӗ ҫул-йӗри палли самантрах «80» ҫине куҫса ларнӑ. Ку «пултарулӑха» ашкӑнчӑксем хура сӑрӑпа усӑ курса тунӑ.

Хулари ҫынсем пӗлтернӗ тӑрӑх «улшӑнӑва тӳсне» ҫӗнӗ ҫул-йӗр палли эрне хушшипех ҫул хӗрринче тӑрать-мӗн.

Ӗнер, ҫурлан 20-мӗшӗнче, 11 сехетсенче Вӑрнар районӗн полици хурал пайне палламан ҫын шӑнкӑравланӑ. Вӑл Ярмушка ялӗнчи шкулта бомба вырнаҫтарнӑ тесе пӗлтернӗ.

— Ҫав вӑхӑталла асӑннӑ шкулта икӗ-виҫӗ ҫын кӑна пулнӑ. Арҫын ача полицие вырӑнти таксофонран шӑнкӑравланӑ. Кун йышши пӑтӑрмахпа эпир пӗрремӗш хут тӗл пултӑмӑр, — пӗлтерет Ярмушка ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ.

Учреждение килсе ҫитнӗ полици ӗҫченӗсем шкул лаптӑкне тӗплен пӑхсан тухнӑ, анчах та бомба таврашне асӑрхаман. Вара йӗрке хуралҫисем суя пӗлтерӗве хыпарлакана шырама тытӑннӑ. Шӑнкӑравлаканни иккен Пӑрачкав районӗнче пурӑнакан 12 ҫулхи шӑпӑрлан пулнӑ. Вӑл Ярмушка ялӗнче хӑйӗн тӑванӗсем патӗнче хӑнара пулнӑ. Хӑйӗн суя шӑнкӑравне арҫын ача «полици ӗҫченӗсем мӗнле ӗҫленине курас килетчӗ» тесе ӑнлантарнӑ.

Суя пӗлтерӳшӗн явапне ачан ашшӗпе-амӑшӗн тытмалла пулӗ.

Халӗ тем тӗрлӗ ӑмӑрту та йӗркелеҫҫӗ те тӗлӗнмеллиех ҫук-тӑр. Айӑплава пурнӑҫа кӗртессипе ӗҫлекен управлени нумаях пулмасть ирттернӗ тупӑшура вара хӑйсен пултарулӑхне йытӑсем кӑтартнӑ. Паллах, хӑйсем кӑна мар-ха. Кинолог-инструкторсемпе пӗрле.

Йытӑсен нумай енлӗ тупӑшура ӑмӑртма тивнӗ. Сӑмахран, йӗрлеме, машинӑна шырама, йӗркене пӑсакана тытса чарма, йывӑрлӑха ҫӗнме… Кинологсем ерсте пынипе тӑватӑ ураллӑ туссем ӗҫе тивӗҫлипе пурнӑҫланӑ. Ӑмӑртура 9-мӗш, 3-мӗш тата 6-мӗш колонире тӑрӑшакан кинологсем мала тухнине палӑртнӑ. Ҫӗнтерме, паллах, йытӑсем ҫине тӑнипе май килнӗ.

Шупашкар районӗнчи Ҫӗнӗ Тутаркасси ялӗнче пурӑнакан пӗр вӑйпитти ашшӗне хирӗҫ йытта вӑскӑртнӑ. Шупашкар район прокурорӗн ҫумӗ Анатолий Иванов вӑл этем унччен те ҫавӑн пек пуҫтахаланни пирки пӗлтерет. Ашшӗне хӗненӗшӗн, маларах та йытта вӑскӑртса тӑрӑхланӑшӑн кирпӗч шутласа тухнӑ-ха.

Те ашшӗ каҫарманшӑн тавӑрас тенӗ хайхискер, анчах кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче вӑл каллех ашшӗпе хирӗлме тытӑннӑ. Пӗрре чышкӑпа ҫапса панӑ, икӗ хутчен ҫӗҫӗпе чикнӗ. Суранланнӑ ватӑ пульницӑнах ҫитнӗ. «Юрать-ха, суранӗ тарӑна кайман. Часах ӑна киле янӑ», — ӗҫ-пуҫ пирки ӑнлантарать прокурор ҫумӗ. Анчах тепӗр икӗ эрне иртмест, ниҫта та тӗпленсе ӗҫлеме юратман вӑй питти каллех ашшӗпе хирӗҫме пуҫлать: ҫӗҫӗпе чиксе вӗлерессипе хӑратать, унтан ашшӗ ҫине питбультер текен йытта вӑскӑртать. Лешӗ хуҫине итленӗ — ватта икӗ аллинчен тата сулахай уринчен ҫыртнӑ.

Ку ӗҫ пирки ӗнер Шупашкар район прокуратури айӑплава ҫирӗплетсе суда ярса панӑ. Тӑван ашшӗне хирӗҫ йытта вӑскӑртнӑ арҫынна сывлӑха ҫӑмӑл сиен кӗнӗшӗн, вӗлерессипе хӑратнӑшӑн тата хӗненӗшӗн суд тенкелӗ ҫине лартӗҫ.

Малалла...

Кӑҫал утӑ уйӑхӗ варринче темиҫе кун хушши ҫумӑр хытах ҫуса тӑнине пула Амур облаҫӗнчи кӳлӗ таврашӗнчи шыв шайӗ ҫыранран тухса кайнӑ. Паянхи куна 14 муниципаллӑ йӗркелевӗн 30 ытла ял таврашӗ шыва кайнӑ, ҫулсем путнине пула 38 ялпа ҫыхӑну татӑлнӑ, 2 300 ҫурт тата 2 850 пахча шыв айне пулнӑ. Унсӑр пуҫне шыв хӑпарнине пула 320 ҫухрӑм урапа ҫулӗ «юхса кайнӑ», 29 кӗпер ишелсе аннӑ, 200 яхӑн пӗлтерӗшлӗ социаллӑ объектсем юрӑхсӑрланнӑ. Ейӗве пула ял хуҫалӑхӗнчи 400 пин гектар ҫӗр шар курнӑ.

Ҫак кунсенче Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев патне Амур облаҫӗн кӗпернаттӑрӗнчен О.Н. Кожемякӑран ҫыру килнӗ. Унта кӗпернаттӑр Республика Элтеперӗнчен шыв илнине пула облаҫ курнӑ шырлӑхсене саплаштарас тӗллевпе пулӑшу ыйтса ҫырнӑ. Ҫапла майпа республика ҫыннисем хӑйсен кӑмӑлӗпе Амур облаҫне укҫа-тенкӗ уйӑрса парса пулӑшма пултараҫҫӗ.

Малалла...

Паян Элӗк районӗнчи Хирлеппуҫ ялӗнче фельдшерпа акушер пункчӗ уҫӑлнӑ. Хӗрлӗ хӑйӑва касма ялти чи яшшине — Саша Ильина (пулӑм пирки хыпарланинче пӗчӗкскерӗн ҫулӗ пирки, шел те, асӑнман. Сӑнӳкерчӗк тӑрӑх хакласан ҫулталӑксенчи ача евӗр курӑнать) тата ялта фельдшерта 26 ҫул тӑрӑшнӑ Федора Петровӑна шаннӑ. Федора Максимовна унчченхи кивӗ ҫуртра хӗлле сахал мар шӑннине аса илнӗ. «Халӗ кунта лайӑх ӑшӑтаҫҫӗ тата ҫутӑ пӳлӗмсем кӑна мар. Вӗри шыв та пур. Пурӑн, ӗҫле, савӑн кӑна», — тенӗ вӑл.

Хӑй ӗҫне вӑхӑтӗнче чунне парӑнса пурнӑҫланӑ ватӑ сӑмахӗ ҫумне мӗнех хушса калайӑн? Хальхи вӑхӑтри тухтӑрсем те хӑйсен тивӗҫне ӗлӗкхисем евӗрех ӑш пиллӗн те кӑмӑллӑн пурнӑҫлаччӑр тесси кӑна юлать-тӗр…

Сӑнсем (12)