Виктор Немцев тата унӑн ӗҫӗ

Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ тата халӑх художникӗн Виктор Немцевӑн ӳкерчӗкӗсене курма-пӗлмен ҫын сахал та пулӗ. Комсомольски районӗнчи Вутланта ҫуралнӑскер Шупашкарти ӳнер училищинче тата Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ӳнерпе графика факультетӗнче ӑс пухнӑ.

Виктор Немцев ӗҫӗсем Йӗпреҫри Культура аталанӑвӗн центрӗнче нумай упранаҫҫӗ-мӗн. Тӗрӗсрех, 240 ӳкерчӗкрен 42-шӗ — унӑн иккен. Кӑҫал художникӑн тата тепӗр 124 ӗҫӗ хутшӑннӑ-мӗн.

Йӗпреҫсен Виктор Немцев ячӗллӗ галерея уҫас шухӑш унчченех пулнӑ имӗш. Иртнӗ эрне вӗҫӗнче вара ҫак ыйтупа унта ЧР культура министрӗ Вадим Ефимов тата министрӑн пӗрремӗш ҫумӗ Альбина Алексеева пулнӑ. Курав залне районти Культура ҫуртӗнче уҫма шухӑшлаҫҫӗ иккен.

Ыран Чӑваш патшалӑх академии драма театрӗ совет писателӗн Иван Стаднюкӑн пьесипе лартнӑ «Юратупа кавӑн» спектакле чӗнет. Ӑна кӑҫал Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ пулса тӑнӑн Валерий Карпов лартнӑ. Художникӗ — СССР халӑх артисчӗ Валерий Яковлев.

Камитри ӗҫсем иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче Украинӑри пӗр ялта пулса иртеҫҫӗ иккен. Спектакльти харкамҫӑн салтака кайма ят тухсан савнӑ хӗрне ҫухатасран ялти мӗнпур каччӑна кавӑн валеҫсе тухать. Унти йӑлапа ҫак ҫимӗҫ ҫураҫма килмелле мар тенине пӗлтернӗ иккен. Анчах кавӑнӑн усси пулать-и-ха? Кӑна спектакле кайса курсан пӗлме май килӗ. Ҫавӑнпа та ан ӳркенӗр, ҫитсе килӗр.

Сӑмах май, кӗҫнерникун та театрта спектакль кӑтартӗҫ. Ун чух «Килех килчӗ Тур ҫырни» курма май килӗ.

Мексикӑра ҫак кунсенче «Raices el mundo en mexiko» фольклор фестивалӗ иртет. Кӑҫалхипе ӑна тӑваттӑмӗш хут йӗркелеҫҫӗ-мӗн. Ятне вырӑсла куҫарсан, «Тӗнче тымарӗ — Мексикӑра» тени пулать. Фестиваль паянтан тытӑнса утӑн 26-мӗшӗччен пырӗ. 27-мӗшӗнче вара San Pedro Atocpan Пӗтӗм тӗнчери фестиваль уҫӑлӗ, вӑл ҫурла уйӑхӗн 5-мӗшӗнче вӗҫленӗ.

Пирӗн республикӑна савӑнтаракканни — асӑннӑ мероприятисене Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ хутшӑнни. Хӑйӗн сакӑр теҫетке ӗмӗрхи кун-ҫулӗ вӑхӑтӗнче вӑл мӗн чухлӗ чӑваш юррине шӑрантарман-ши! Кунпа пӗрлех репертуара вырӑс тата анӑҫри авторсен хайлавӗсене те кӗртеҫҫӗ. Юлашки ҫулсенче ансамбль ют ҫӗршыва тӑтӑшах тухса ҫӳрет. Вӑл Европӑри, Азири тата Африкӑри 10 ытла ҫӗршыва ҫитсе хӑйӗн пултарулӑхне кӑтартнӑ.

Етӗрне районӗнчи Пӗрҫырлан ялӗнчи «Сӑрьен» фольклор ансамблӗ тата Етӗрнери Культура ҫуртӗнчи вырӑс юррин «Калинка» ансамблӗ Чулхулуа облаҫӗнчи Воротынец районӗнче иртнӗ «Питрав пуххи» уява хутшӑннӑ.

Фольклор ансамблӗ репертуара хӑйсен тӑрӑхӗнчи юрӑсене ытларах кӗртнӗ. Куракансем кашни номере тӑвӑллӑн алӑ ҫупса йышӑннӑ-мӗн. Вырӑс юррисене илсен вара Дмитрий Абрамовпа Лидия Краснова солистсене тата Вера Куликова такмакҫӑна кӑмӑлтан ӑш пиллӗн алӑ ҫупса тав тунӑ.

Сӑмах май, артистсем уявран пушӑ алӑпа таврӑнман. Культура енӗпе чылай ҫул килӗштерсе ӗҫленӗшӗн Воротынец район администрацийӗ Тав хучӗ тыттарнӑ.

Сӑнсем (26)

Эрех хыпса лартнӑ хыҫҫӑн ачисене тӑн кӗртме пуҫлакан ашшӗ-амӑшӗнчен тӗлӗнмеллипех тӗлӗнес килет. Шупашкар районӗнче пулса иртнӗ тӗслӗхре вара ҫичӗ ют пӗчӗк ача ҫине алӑ ҫӗклеме хӑйнӑ. Тата тӑван килӗнче те мар, паллакан хӗрарӑм патӗнче ҫавӑн пек хуҫаланнӑ вӑл.

Аса илтеретпӗр, 33 ҫулхи арҫын хӑнана кайнӑ хӗрарӑмӑн тӑваттӑри ывӑлӗ пӳрте вараланчӑк резина атӑпа кӗрсе тӑнӑ та урая хуратнӑ. Ҫакӑншӑн хӑна ачана ярса илсе ҫенӗке илсе тухса виҫӗ хутчен ҫапса янӑ. Сӑмса хуҫнине пула пӗчӗкскере тухтӑрсенех пулӑшу кӳме тивнӗ.

Пульницӑна лекмен пулсан хӗрарӑм йӗрке хуралҫисене пӗлтеретчӗ-ши е ҫук-ши — ку вӑл урӑх калаҫу тейӗпӗр (ара, арҫынӗсене хӳтӗлесе тӑван ачисене патак айӗнче усракан хӗрарӑмсем те ҫук мар-ҫке…).

Пӗчӗк ачапа чӗрре кӗрекен вӑй питтие суд 7 пин тенкӗ штрафлама йышӑннӑ. Анчах Шупашкар район прокуратури ку айӑплавпа килӗшме пултарайман — ун шучӗпе, тӑваттӑри ачан сӑмсине хуҫнӑ арҫыншӑн ку вӑл ытла та ҫемҫе айӑплав. Суд йышӑнӑвӗпе килӗшмесӗр прокуратура аппеляци хучӗ ҫырса панӑ. Халӗ арҫынна 6 уйӑх ӗҫлесе юсанмалла тунӑ.

Малалла...

Чӑваш наци музейӗнче иртнӗ эрнекунран пуҫласа голографисемпе паллашма май пур. Ӑна йӗркелеме Питӗрти С.И. Вавилов ячӗллӗ патшалӑх оптика институчӗ пулӑшнӑ пулать.

Енчен те сӑнӳкерчӗк тӗрлӗ япалана пӗр лаптӑкӑшпа кӑна сӑнлать пулсан, голографи вара эскере харӑсах виҫӗ енлӗ — пӗтӗм калӑпӑшӗпе — кӑтартма май парать. Ҫавӑнпа та пӗр-пӗр экспонатӑн тулли калӑпӑшлӑ копине кӑтартас тӗлӗшпе голографи питӗ меллӗ хатӗр. Унсӑр пуҫне унпа усӑ курса ҫӗнӗ ӳнер тӗсӗсем те ҫуралаҫҫӗ — оптикӑлла дизайн, илемлӗ голографи тата ыт. те.

Чӑваш наци музейӗнчи куравра вара Эрмитажри кӳлепесен голографийӗсене курма май пур. Унсӑр пуҫне физиксем ӑсталанӑ тӗрлӗ пейзажсем те куракансен кӑмӑлне каймалла пулӗ — лазерпа тата ҫутӑпа усӑ курса ӑсталанӑскерсем самай кӑсӑклӑ. Куравра американ ӑсчахӗсем хатӗрленӗ «ташлакан» ӳкерчӗксем те пур. Акӑлчансен ӗҫӗсем вара тӗрлӗ тӗслӗ — вӗсем юлашки вӑхӑтра тунӑ ҫитӗнӳсен йышне кӗнӗрен куракансене килӗшеҫҫех.

Куравпа авӑн уйӑхӗчченех паллашма пулать. Ӗҫ вӑхӑчӗ: 10:00–19:30.

Филипп Лукин

Кӑҫал тӑван халӑхӑмӑрӑн паллӑ композиторӗ Филипп Лукин ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитрӗ. Ҫавна халалласа унӑн тӑван тӑрӑхӗнче уяв ирттересси пирки эпир хыпарланӑччӗ. Сумлӑ мероприятире, сӑмах май, композиторӑн 54 хайлавӗ янӑранӑ. Унта Чӑваш патшалӑх академи капелли, ытти артист хутшӑннӑ.

Аса илтеретпӗр, Филипп Миронович 800-е яхӑн юрӑ кӗвӗленӗ. Вӑл — СССР Патшалӑх Премийӗн Лауреачӗ; Раҫҫей халӑх артисчӗ; Раҫҫей, Чӑваш Республикин тата Дагестанӑн тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ; пилӗк орденпа пӗр медаль кавалерӗ.

Унӑн ентешӗсем, красноармейскисем, кӑҫалхи ҫула район шайӗнче Ф.М. Лукин ҫулталӑкӗ тесе палӑртнӑ. Сумлӑ янташӗн ятне асра тытса вӗсем ҫулталӑкӗпех тӗрлӗ мероприяти ирттерӗҫ.

Тӳррипе, лешсем хӑйсене хӗнеттерсех тӑман пуль-ха, анчах вӑл вӗсене кӑкӑртан тата ҫурӑмран темиҫе хутчен ҫапма май тупнӑ. Юрӗ, йӗркипе каласа парар.

Кӑҫалхи пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 17 ҫулхи Шупашкар пики ШӖМӗн тӗп хулари управленийӗн 5-мӗш пайне хӑйӗн паллаканне ертсе пынӑ. «Ҫапла та ҫапла, ак ҫак каччӑ мана хӗнерӗ», — ӑнлантарнӑ ӳсӗр пике. Пынӑ ҫынна кӑларса яраймӑн. Пикене ҫул ҫитменнисемпе ӗҫлекен инспектор пӳлӗмне чӗннӗ, ӗҫ-пуҫ пирки каласа кӑтартма ыйтнӑ. Тем килӗшмен-ҫке хӗре — унта вӑл йӗрке хуралҫипе хирӗҫме, хут ҫине ҫырма юраман сӑмахсемпе перкелешме тытӑнса кайнӑ. Шӑв-шава илтсе тепӗр полицейски тата унпа пӗрле ӗҫлекен хӗрарӑм пырса кӗнӗ, чӑрсӑр пикене лӑпланма ыйтнӑ. Ҫакӑ хӗр пӗрчине пушшех уртарнӑ курӑнать — хайхисене кӑкӑр тӗлӗнчен тата ҫурӑмран темиҫе хут ҫапнӑ.

Сӑмах май, каччӑ хӗре хӗнеменни ҫиеле тухнӑ. Пике ӑна хӑратас тесе йӗрке хуралҫисем патне ертсе пынӑ иккен.

Йӗрке хуралҫисемпе ҫапӑҫакан хӗр пирки пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе халӗ суда ярса панӑ.

Уйӑх пуҫламӑшӗнче Элӗк районӗнчи Эренар ялӗнче пурӑнакан Ольга Антиповна Антипова 95 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗ.

Юбиляра район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Лидия Никитина саламларӗ. Раҫҫей Федерацийӗн Президенчӗ янӑ саламлӑ ҫырӑва вуласа пачӗ, пурнӑҫра ырлӑх-сывлӑх, ҫемьере килӗшӳ, ӑнӑҫу сунчӗ. О. Антиповӑна социаллӑ хӳтлӗх пайӗн эксперчӗ Фаина Трофимовӑпа Тени ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Галина Мурзакова саламларӗҫ.

Ольга Антиповна 1918 ҫулхи утӑн 3-мӗшӗнче Эренар ялӗнче ҫуралнӑ. Тӑван шкулта 4 класс пӗтернӗ хыҫҫӑн хуҫалӑхра тӑрӑшнӑ. 1938 ҫулта ял каччипе П. Тарасовпа ҫемье ҫавӑрнӑ, хӗр ҫуратса ура ҫине тӑратнӑ. Ольга Антиповнӑн мӑшӑрне 1938 ҫулта салтака илнӗ. Хӗрарӑм тӗпренчӗкне пӗчченех ӳстернӗ. П. Тарасов вӑрҫӑра нимӗҫсен аллине лекнӗ, хыпарсӑр ҫухалнӑ. О. Антипова мӗн-пур йывӑрлӑха чӑтса ачине вӗрентсе кӑларассишӗн, ытлӑ-ҫитлӗ пурӑнтарассишӗн ял хуҫалӑхӗнче вӑй хунӑ, О. Антипова — тыл ӗҫченӗ.

Халӗ Ольга Антиповна хӗрӗпе пурӑнать. Унӑн 4 мӑнук, 11 кӗҫӗн мӑнук тата 2 кӗҫӗн мӑнукӗ ачисем. О. Антипова мӑнукӗсемпе савӑнса пурӑнать, иртнине те манмасть.

Малалла...

Япун ҫӗршывӗ утравлӑ пулнӑран вӗсен апат-ҫимӗҫӗнче шыв курӑкӗ сахал марри никама та тӗлӗнтермӗ пулӗ. Унсӑр пуҫне эпир шкул саккинченех астӑватпӑр — ҫӗр айӗнчи пурлӑх тӗлӗшӗнчен вӗсем пирӗнешкелех. Пирӗн пекех чухӑн. Ҫавӑнпах пулӗ вӗсем топливо тумалли тӗрлӗ меслет шыраҫҫӗ.

Тырӑ таврашран топливо тума пуҫлани пирки чылайӑшӗ илтнӗ пуль — биотопливо текеннипе ҫӳрекен урапасем те тӗнчере сахал мар. Японири AHI корпораци вара ҫавна валли шыв курӑкӗпе усӑ курасшӑн иккен. Ҫитес вӑхӑтра тума та тытӑнмалла.

Шыв курӑкӗ ҫине куҫни, паллах, лайӑх пурнӑҫран мар. Авиатопливо хакланса та хакланса пырать, ҫӗр сахал пулнипе яппунсене тырӑран та топливо туса илме йывӑр. Шыв курӑкӗ вара — ҫителӗклӗ пулас. Тата 10 хут йӳнӗрех те ларать имӗш (тырӑран хатӗрленинчен).