|
Культура
 Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Александр Самсонов ЧР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Хӗрлӗ Чутай районӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ Александр Самсонов юрӑпа поэзин Пӗтӗм Раҫҫейри Фатьянов ячӗллӗ фестивальне хутшӑннӑ. Ӑна 1974 ҫултанпа Вязники хулинче ҫулсеренех иртереҫҫӗ иккен. Икӗ куна пынӑ уявра куравсем ӗҫленӗ, хор тата фольклор коллективӗсем концерт кӑтартнӑ, асфальт ҫинчи ӳкерчӗксен конкурсӗ, ташӑ каҫӗ иртнӗ иккен. Пӗрремӗш кунхи концертсене микрорайонсенчи пысӑках мар лапамсенче йӗркеленӗ. Уявӑн тӗп мероприятине хулара ятарласа хатӗрленӗ «Хӗвеллӗ уҫланкӑра» йӗркеленӗ. Пысӑк концерта пирӗн ентеш те хутшӑннӑ. Александр Самсонов паллӑ поэтӑн сӑввисене тӗпе хурса ҫырнӑ юрӑсене — «Ничего не говорила», «Хвастать, милая, не стану», «Когда весна придет, не знаю», «Потому что мы пилоты», «Где же вы теперь, друзья-однополчане?» — шӑрантарнӑ тесе хыпарланӑ «Хыпар» хаҫат. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ял пурнӑҫӗ
 Ҫавалкасри чӑваш туйӗ Халӗ чӑвашла туй кӗрлеттерекенсем юлмарӗҫ те пулӗ. Пинте пӗрре тӗл пулсан кӑна. Вӑрнар районӗнчи Ҫавалкасра вара чӑвашла туй кӗрлеттернӗ. Анастасия тата Леонид Мокшинсем ҫывӑх ҫыннисене, тӑванӗсемпе тус-юлташне кӗрекене пухнӑ. Хӑна-вӗрле туй ӗҫкине тӗрӗллӗ чӑваш кӗпи, илемлӗ саппун ҫакса пынӑ. Туй арӑмӗсем купӑс кӗввипе чӑвашла ташласа, юрласа ҫамрӑк ҫемьен пӗрремӗш уявне илем кӳнӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Тӗнчере
 Юлашки вӑхӑтра темиҫе туркомпани укҫа-тенкӗ енчен йывӑрлӑха лекни пирки пӗлетӗрех пулӗ. Утӑ уйӑхӗнче малтан темиҫе ҫул хушши аван ӗҫленӗскерсем хӑйсен ӗҫне чарса лартрӗҫ — «Нева», «Роза ветров Мир», «Экспо-тур». Юлашки вӑхӑтра ҫавӑн пекех йывӑрлӑха «Лабиринт», «Идеал-Тур» кӗрсе ӳкрӗҫ. Вӗсене пула чикӗ леш енчи 25 пин ҫын хальхи вӑхӑтра шар курать. Ростуризм пӑтӑрмахсем ытти туркомпанисемпе те пулма пултарасси пирки систерет. Паллах, инкеке лекнисене пулӑшу кӳмесӗр хӑвармӗҫ. Паян тата ыран Тунисран, Турцирен тата Грецирен вӗсене илсе килме пурӗ 7 рейс тумалла. Патшалӑх шучӗпе. Ростуризм пуҫлӑхӗн ӗҫне вӑхӑтлӑха пурнӑҫлакан Олег Сафронов вара паянхи калаҫура пурне те Раҫҫейре канма сӗннӗ: «Эпӗ Раҫҫейре канма сӗннӗ пулӑттӑм — ку хатарсӑртарах». Туризм отрасльне ярса илнӗ пӑтӑрмахсенче хӑш-пӗр блогҫӑсем шӑп та лӑп Крымпа ҫыхӑнтарса пӑхатчӗҫ — халӑха унта яма сӑлтав хатӗрлеҫҫӗ имӗш. Олег Сафроновӑн сӑмахне ӗненсен вара ку чӑн та ҫапла пулни пирки шухӑшлама пулать. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Чӑвашлӑх
 Кӗҫӗн Таяпари Светлана Агеева библиотекарь Елчӗк районӗнчи Кӗҫӗн Таяпа ял администрацийӗн чи пысӑк та ҫутӑ кӗтесне вулавӑш валли уйӑрни пирки пӗлтерет «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫат. «Юмах тӗнчинче», «Ӗмӗр манми ҫӗнтерӳ», «Юратнӑ енӗм, Елчӗк ен», «Шупашкарӑм, савнӑ Шупашкар» чӑвашла ҫырнӑ стендсен ячӗсем вулавӑша пуянлӑх сӗмӗ кӗртсе алӑк уратинченех хӑйсем патне туртаҫҫӗ иккен унта. «Чӑвашла кунта, йӑлтах чӑвашла Елчӗк тӑрӑхӗнче. Тӑван чӗлхене хисеплеҫҫӗ, юратаҫҫӗ», — пӗтӗмлетнӗ вӑл тӑрӑхра пулнӑ хаҫатҫӑ. Пӗр кӗтесе вырнаҫтарнӑ тӗрлӗ халӑх тумӗллӗ пуканесенчен куҫа илме ҫук-мӗн. Вӑййа тухмалли аркӑллӑ кӗпе тӑхӑннӑ, умне шурӑ саппун ҫакнӑ чӑваш хӗрӗ те, пуян ҫи-пуҫлӑ чикан майри те пур кунта. Хӗрачасем ҫитӗннӗ май выляма пӑрахнӑ кивӗ пуканесене чун кӗртекенӗсем — вулакансем. Вӗсем «Ӑстапи» кружока ҫӳреҫҫӗ. Пушӑ вӑхӑт тупса тӗрлеҫҫӗ те, ҫыхаҫҫӗ те. Ӑна Светлана Агеева библиотекарь ертсе пырать. Йӗри-тавра — ешерекен хитре чечексем, чӑваш тӗррисем иккен... «Ӑҫта мӗнле пулӗ, пирӗн ҫуллахи вӑхӑтра та вулакансем пур. Ачасем библиотекӑран тухма пӗлмеҫҫӗ. Хуларан асламӑшӗ, кукамӑшӗ патне канма килнисем ҫӑвӗпех кӗнеке йӑтаҫҫӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Чӑвашлӑх
 Уйлӑхри ачасем Ҫакӑн пек ятлӑ наци уйлӑхӗ кӑҫалтанпа Тутарстанта ӗҫлеме тытӑннӑ. Вӑл Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушкинче ӗҫленӗ. Нумаях пулмасть пӗрремӗш смена вӗҫленнӗ. Чӑваш Енри «Эткер» уйлӑх йышшине кӳршӗллӗ ҫав регионта йӗркелес шухӑш тахҫанах пулни пирки Чӑваш наци конгресӗ пӗлтернӗ. Кӑҫал вара уйлӑха йӗркелемех йышӑннӑ. Ӑна уҫма Чӑваш наци конгресӗ тата Чӑваш наципе культура автономийӗ хытах тӑрӑшнӑ-мӗн. Сахал мар укҫа-тенке вырӑнти усламҫӑ тата меценант, Теччӗ районӗнчи чӑвашсен наципе культура центрӗн ертӳҫи Володар Тимофеев хывнӑ. Лагере тытса тӑрассине Тутарстанӑн Вӗренӳ министерстви хӑй ҫине илнӗ. Уйлӑх пурӗ вунӑ кун ӗҫленӗ: утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче уҫӑлнӑ та 23-мӗшӗнче хупӑннӑ. Анчах килес ҫул йӗркелӳҫӗсем хастартарах пулса ачасен ҫуллахи канӑвне йӗркелемелли республика программине лекме ӗмӗтленеҫҫӗ. Унта Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионӗнчи ачасем валли 50 вырӑнлӑх икӗ сменӑллӑ уйлӑх ӗҫлеттерме шухӑшлаҫҫӗ. Хальхинче Тутарстанӑн 8 районӗнчи 25 ача каннӑ. Тӑван чӗлхене вӗренме ачасене тӗрлӗ кружок тата чӑвашсен историйӗпе ҫыхӑннӑ вырӑнсене ҫитсе курни, кӑсӑклӑ ҫынсемпе тӗл пулни пулӑшнӑ тесе ӗнентереҫҫӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Пӑтӑрмахсем
 Шупашкарти типографисенчен пӗрне рейдерла майпа тытса илесшӗн пулнӑ. Ку фактпа тӗпчевҫӗсем халӗ пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Рейдерла тытса илме хӑтланни — типографи директорӗ-мӗн. Ӑна хирӗҫле юридици сӑпачӗсен пӗрлехи патшалӑх реестрне суеҫтерни тата пысӑк виҫелӗх улталама хӑтланни статьясемпе ӗҫ пуҫарнӑ. 2013 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче ҫав этем типографи йышне икӗ ҫӗнӗ ҫынна — хӑйне тата хӑйӗн паллаканнине — илни пирки налук инспекцине суя хутсем тӑратать. Вӗсем хушма вклад хушнипе устав капиталне улшӑну кӗртнине те ӗнентерекен йышӑну ҫитерет вӑл. Кӑҫалхи нарӑсра вӑл типографин пӗртен-пӗр харпӑрлӑхҫине, тулли мар яваплӑ обществӑна, типографи пайтаҫисен шутӗнчен кӑларма тесе хутсем хатӗрлесе ятарлӑ органа ярса парать. Предприятин харпӑрлӑхҫин ертӳҫи кун пек тума хӑй ыйтнӑ тесе ӗнентерет. Ҫапла вара патшалӑх реестрне улшӑну кӗртнӗ. Кӑштахран типографин устав капиталне 18 миллион ытла тенкӗ хывнӑ чӑн-чӑн харпӑрлӑхҫӑ ку факт пирки пӗлет те правӑна сыхлакансене пӗлтерет. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Ял хуҫалӑхӗ
 Йӗпреҫ районӗнче ӗҫҫи епле пыни пирки «Ҫиҫӗм» информаци хучӗ хыпарлать. Эрнере пӗрре тухаканскере ял тӑрӑхӗсенчи информаци хӑмисем ҫине вырнаҫтараҫҫӗ. «Хушма информаци материалӗсем пичетлени, юлашки ҫулсенчи ӗҫ опычӗ кӑтартнӑ тӑрӑх, ӗҫ тухӑҫлӑхне ӳстерет», — тесе ӗнентереҫҫӗ вырӑнтисем. «Ҫиҫӗм» вырма епле пынипе, кӗрхисене акма хатӗрленнипе паллаштарать-мӗн. Комбайнерсен ӗҫне хӑвӑртлатас тата кӗрхи ҫӗртме сухи сухалакансемпе кӗрхисене акакансене хавхалантарас тесе ял хуҫалӑх предприятийӗсен ӗҫӗпе паллаштаракан цифрӑсене эрнесерен район хаҫатӗнче пичетлеҫҫӗ иккен. Малта пыракан ҫичшер комбайнерпа механизатора кӗркунне хавхалантарӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Экономика
 Чӑваш Енри пилӗк муниципалитет пӗрлешӗвӗ Раҫҫейӗн монохулисен йышне кӗнӗ. Сӑмах май каласан, вӗсене социаллӑ пурнӑҫпа экономика аталанӑвне кура виҫӗ ушкӑна пайланӑ. Хӑш хула хӑш ушкӑна кӗрессине ҫулталӑкра пӗрререн кая мар палӑртӗҫ. Уйрӑмах кӑткӑс лару-тӑруллӑ хуласен шутне 75 монохулана кӗртнӗ. Ку йыша Канаш лекнӗ. Социаллӑ пурнӑҫпа экономика лару-тӑрӑвӗ япӑхланма пултараканнисен ушкӑнӗнчи 149 хулара йышӗнче — Улатӑр, Ҫӗмӗрле, Сӗнтӗрвӑрри. Социаллӑ пурнӑҫпа экономика лару-тӑрӑвӗ тӑнӑҫҫисен шутӗнче — 89 хула. Кунта Ҫӗнӗ Шупашкар кӗнӗ. Сӑмах май каласан, монохуласене палӑртассин йӗркине ҫӗршыв Правительствин йышӑнӑвӗпе килӗшӳллӗн ылмаштарнӑ. Монохула текеннинче виҫӗ пин ҫын ытла пурӑнмалла. Хулан экономикинче тӗп вырӑн йышӑнакан предприятире хулари мӗнпур организацире ӗҫлекенсенчен сахалтан та 20 проценчӗ ӗҫлемелле. Монохулара ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласем кӑлармалла тата (е) промышленноҫ продукцине тирпейлемелле. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Республикӑра
 Ҫурлан 3-мӗшӗнче Канаш хули ҫуралнӑ кунне тата чукун ҫул ӗҫченӗсен уявне паллӑ тунӑ. Савӑнӑҫлӑ мероприятие ЧР Министрсен Кабинечӗн Председателӗ, ЧР строительство министрӗ Олег Марков, РФ Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков, ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ Вячеслав Александров килнӗ. Ҫавӑн пекех уява Канаш район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владислав Софронов, Чулхула чукун ҫулӗн Канаш станцийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Георгиев, Канаш тата Тӑвай епископӗ Стефан хутшӑннӑ. Олег Марков Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн саламне вуланӑ. Михаил Васильевич ҫырура Канаш республикӑн транспорт центрӗ пулнине, кунти халӑхӑн пурнӑҫӗ чукун ҫул магистралӗпе ҫыхӑннине палӑртнӑ. Канаш — республикӑри пысӑк хуласенчен пӗри. Вӑл республикӑн социаллӑ экономика аталанӑвне самай витӗм кӳрет. Кунта ҫуртсем, социаллӑ объектсем ҫӗкленеҫҫӗ, инженери тата транспорт инфратытӑмӗ ҫӗнелет, инвестици климачӗ лайӑхланать, ача ҫураласси ӳсет. Пӗр сӑмахпа — канашсен мухтанмалли пурах. Канаш монохуласен йышне те кӗнӗ ав. Ӑна аталантарас тӗллевпе федераци хыснинчен укҫа уйӑрӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
|
Культура
 Константин Иванов 2015 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑн авторӗ Константин Иванов ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитет. Константин Васильевич пултарулӑхӗ тӗнче культурин пуянлӑхӗ тесен те йӑнаш мар. Поэт ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ чухне ЮНЕСКОн XXV сессинче 1990 ҫула Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнине палӑртнӑ. Ҫулсем иртнӗҫемӗн те Константин Васильевич пултарулӑхӗпе кӑсӑкланасси чакса пымасть. Константин Васильевичӑн культура еткерлӗхӗ тӗнче шайӗнче пулнине кура, паллӑ поэта асра тытас, халӑха литературӑпа ытларах кӑсӑклантарас тӗллевпе Чӑваш Республикин Элтеперӗ Михаил Игнатьев 2015 ҫул Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнине палӑртнӑ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
+23.3 °C