Елчӗк районӗнчи Пӗчӗк Таяпа ял тӑрӑхӗ яллӑ вырӑнсене компекслӑ тӑвас программӑна кӗрсе укҫа ҫӗнсе илессишӗн хастар хутшӑннӑ тесе пӗлтерет республикӑн Культура министерстви. Пӗчӗк Таяпари информаципе культура центрӗ Таяпа Энтри ялӗнчи клуба юсаса ҫӗнетме проект тӑратнӑ пулнӑ. Ӑна клуба юсама 753,6 пин тенкӗ уйӑрса пама йышӑннӑ. Кунсӑр пуҫне вырӑнти хыснаран «кӗмӗл» уйӑрнӑ.

Халӗ юсав ӗҫне вӗҫленӗпе пӗрех: ҫивиттине тӗпрен юсанӑ, чӳречесене ылмаштарнӑ, клуб умӗ те ҫӗнелнӗ. Вырӑнти ял тӑрӑхӗн тата культура учрежденийӗсен ӗҫченӗсем пӗрле пулса шӑматкунлӑх йӗркеленӗ. Халӗ илем кӗртессипе ытти вак-тӗвек ӗҫе пурнӑҫлаҫҫӗ-мӗн.

Ку вӑл малтанласа шутланӑ тӑрӑх. Чӑваш Енре инкеклӗ лару-тӑру режимне туса хурасси пирки те ӗнер сӳтсе явнӑ. Ку ыйтӑва инкеклӗ лару-тӑрӑва пӗтерес тата пушар хӑрушсӑрлӑхне тытса тӑрас енӗпе ӗҫлекен правительство комиссийӗн ӗнерхи ларӑвӗнче пӑхса тухнӑ.

Чӑваш Енре шӑрӑха пула ял хуҫалӑх культурисен 22,8 пин гектарӗ типсе ларнӑ иккен. Ку вӑл мӗнпур лаптӑкӑн 5,2 проценчӗ пулать. Уйрӑмах шар курнисем — кӑнтӑр енчи районсем: патӑрьелсем, елчӗксем, комсомольскисем тата шӑмӑршӑсем. Патӑрьелте, сӑмахран, мӗнпур ял хуҫалӑх культурисен 23 проценчӗ типсе ларнӑ, Елчӗкре — 22 проценчӗ, Комсомольскинче — 16 проценчӗ, Шӑмӑршӑра — 13 проценчӗ.

Вӑрлӑх туса илессипе ӗҫлекен респбликӑри 24 хуҫалӑхран ҫиччӗшӗ кӑнтӑр енчисем пулнине шута илсен вӑрлӑха ҫителӗклӗ хурса хӑвараймасси те шиклентерет.

Шӑрӑх та типӗ ҫанталӑка пула шар курнине специалистсем 700 миллион тенкӗ таран пухӑнать тесе шухӑшлаҫҫӗ иккен. Шӑрӑх тӑнӑ 2010 ҫулта тӑкак 4,8 миллиард тенкӗпе танлашнӑ иккен. Унччен вара 1981 ҫулта ҫавӑн пек типӗ те шӑрӑх пулнӑ-мӗн.

Малалла...

Спорт хыпарӗсене сӑнаса пынӑ май пирӗн хӗрупраҫем ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтӗсӗсенче иртекен ӑмӑртусене хутшӑнса ҫитӗнӳсем тунине час-часах асӑрхама пулать. Яшсем вара хальӗхе сас-хура пама васкамаҫҫӗ-ха пулмалла. Ҫапах вӗсем те ҫитес вӑхӑтра спортӑн аслӑ ҫулӗнче тивӗҫлӗ вырӑн йышӑнма пултарнине шансах тӑрӑпӑр. Паянлӑха вара пирӗн спортсменкӑсемпе мухтанар-ха.

Ҫак кунсенче Итали ҫӗршывӗнчи Риетире ҫамрӑксем хушшинче ҫӑмӑл атлетикӑпа Европа чемпионачӗ пуҫланнӑ. Ӑмӑртун пӗрремӗш кунхинех старта Шупашкарти олимп резервӗн училищинче вӗренекен 3-мӗш курс студентки Вера Васильева тухнӑ. 800 метр дистанцие 2.05,85 кӑтартупа вӗҫлесе пирӗн ентеш 6-мӗш результатпа финала тухнӑ. Утӑн 20-мӗшӗнче иртекен финалта вара пирӗн ентешӗн Германи, Ирланди, Украина, Исланди ҫӗршывӗсен спортсменкисемпе ӑмӑртмалла пулать.

Ҫак кунхинех каҫхи программӑпа килешӳллӗн 3 000 метр дистанципе чӑрмавсем урлӑ чупас ӑмӑртура асӑннӑ училищӗн тепӗр 3-мӗш курс студентки Надежда Федорова дистанцие 10.22,24 результатпа вӗҫлесе 6-мӗш тухнӑ, ҫапла вара вӑл та финал ӑмӑртӑвне лекме пултарнӑ. Европа чемпионачӗн медальне тивӗҫес тесен вара унӑн Швеци, Финлянди, Словени, Германи, Украина, Норвеги, Чехословаки, Великобритани тата Румыни ҫӗршывӑн спортсменкисемпе тупӑшмалла пулӗ.

Малалла...

Ялта ҫуралнӑ, анчах вӑтам е аслӑ пӗлӳ илме республика тӗп хулине вӑхӑтлӑха пурӑнма куҫнӑ ҫамрӑксем лавккара туяннӑ сӗт таврашне тутанса пӑхсанах тӳрех «ку ӗнтӗ тӑван килти Бурёнка сӗчӗ мар ҫав» тесе сӑмсисене йӗрӗнсе аякалла пӑраҫҫӗ. Технологи тапхӑрӗ аталаннӑ май паянхи кун ҫак пулӑмӑн лару-тӑруне те начасах техника улӑштарма пултарӗ.

Шупашкарти урамсенче сӗт сутакан ятарлӑ сӗткоматсене вырнаҫтарма планлани ҫинчен эпир сӑмаха хускатнӑччӗ. Ку ҫӗнӗлӗхе «Регионсем — чикӗсӗр ҫыхӑну» куравра специалистсем ырланӑ май хулара ҫак кунсенче 7 сӗткомачӗ «ӳссе те ларнӑ». Вӗсене 02.08.2012 №220 «Шупашкар лаптӑкӗнче ял-хуҫалӑх продукцийӗн суту-илӳ ӗҫне пурнӑҫласси ҫинчен» ятарлӑ хула администраци йышӑнӑвӗпе вырнаҫтарнӑ.

Сунӑ сӗте халӑха ҫитерме (икӗ-виҫӗ алӑ урлӑ сутас вырӑнне) ҫак автоматсем чӑннипех те меллӗ. Вӗсен тупӑшне хула администрацийӗ те, ҫыннисем те туйса илме май пулӗ. Хальлӗхе сӗткоматсем Ленин районӗнче икӗ вырӑнта: Мир проспекчӗн 7-мӗш тата 9-мӗш Пиллӗҫуллӑх урамӗн 16/15 адрессемпе вырнаҫнӑ. Унсӑр пуҫне Калинин районӗненчи Калинин урамӗн 100-мӗш тата Трактӑр тӑвакан проспектӗнчи 43-мӗш ҫуртсем ҫывӑхӗнче те автоматсем «ӳссе ларнӑ».

Малалла...

Виҫӗмкун Шупашкарти «Мир Люксор» кинотеатр умӗнче оппозици лидерне Алексей Навальныя хӳтӗлесе пикет иртнӗ. Ун тӗлӗшпе, аса илтеретпӗр, «Кировлес» продукцине вӑрланӑ тата «Ив Роше» компание улталанӑ тесе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Прокурор ӑна ултӑ ҫуллӑха хупма ыйтнӑ.

Акцие РПР-ПАРНАС партин уйрӑмӗ йӗркеленӗ-мӗн. Унта хутшӑннисем Алексей Навальнӑя тата политика тӗлӗшӗнчен хупнӑ тесе шухӑшлакан ытти ҫынна хӳтте кӗрес шухӑшпа пухӑннӑ иккен. Унта 30-35 ҫын таран хутшӑннӑ. Вӗсене икӗ теҫеткене яхӑн йӗрке хуралҫи сӑнаса тӑнӑ теҫҫӗ. Тата информагентствӑсен пайташӗсемпе блогерсем те курма тухнӑ имӗш.

Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Шупашкар хула урамӗсене епле юсанине тӗрӗсленӗ. «Урам варрисене юсаҫҫӗ пуль-ха. Ҫын сахал ҫӳрекен вырӑнсене кӗрсе пӑхасчӗ», — тесе шухӑшлакансене лӑплантарар. Шупашкарта кӑна мар, хӑш-пӗр район центрӗсенче те нумай хваттерлӗ ҫуртсен картишӗсенчи ҫул-йӗре юсассипе ӗҫлеҫҫӗ.

Михаил Игнатьев тӗп хулари 9-мӗш Пилӗкҫуллӑх проспектӗнче тата Кадыков урамӗнче юсав ӗҫӗсем епле пынипе кӑсӑкланнӑ, ҫынсемпе калаҫнӑ. Асӑннӑ тӑрӑхра пурӑнакансем ҫын йышлӑ ҫӳрекен ҫурт-йӗре хитре тытса тӑрассишӗн кӑна мар, картишсене те куҫран вӗҫертменнишӗн тав тунӑ. Республика ертӳҫи вара ҫынсене те хамӑр пурӑнакан вырӑна типтерлӗ ыйтма чӗнса каланӑ.

Картишсене юсас калӑпӑшлӑ ӗҫе Шупашкарта 2011 ҫулта пуҫарнӑ. Икӗ ҫулта 344 лаптӑка юсанӑ. Кун валли 59,2 миллион тенкӗ уйӑрнӑ.

Чӑваш халӑхӗ яланах хӑйӗн ӗҫченлӗхӗпе, тӗллевлӗхӗпе, чӑтӑмлӑхӗпе палӑрса тӑнӑ, лартнӑ тӗллевсене вара яланах пурнӑҫлама тӑрӑшнӑ. Пирӗн республика пысӑках мар пулин те, халӑхӗ вара пирӗн чӑннипех-ҫке маттур. Чӑваш Республики вара хӑйӗн пин-пин юрӑ, пин-пин тӗррипе кӑна мар килленме пултарать, чӑваш ҫӗрӗн халалӗпе чӑмӑртаннӑ спортсменкӑсемпе те мухтанма тивӗҫ.

Ӗнер, утӑн 18-мӗшӗнче, 14:00 сехетре правительство ҫуртӗнче Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев Универсиадӑран тӑван кӗтӗсе ҫӗнтерӳпе таврӑннӑ спортсменкӑсемпе тӗл пулнӑ. Йышӑннӑ йӑла тӑрӑх Михаил Васильевич спортсменкӑсене: Екатерина Красновӑна, Ирина Юманова, Кристина Савицкая, Наталья Пучковӑна, Алина Прокопьевӑна пуш аллӑн кӗтсе илмен, хӗрсене укҫа-тенкӗ енчен хавхалантарас тесе ятарлӑ сертификатпа чысланӑ. Ҫӗнтерҫӗсене саламлама физкультура, спорт тата туризм министрӗ Сергей Мельников, спортменсенкӑсен тренер-вӗрентекенӗсем килсе ҫитнӗ. Чи малтанах Михаил Игнатьев хӗрсенчен вӗсен сывлӑхӗ ҫинчен ыйтса пӗлнӗ, ҫӗнсе илнӗ медальсем ҫинчен те сӑмах хускатнӑ.

— Универсиадӑра хутшӑннӑ спортсменсене пысӑк ҫитӗнӗвӗсемшӗн чун-чӗререн саламлатӑп.

Малалла...

Кӗрлесе иртсе кайрӗ ӗнтӗ Хусанти ҫуллахи Универсиада. Раҫҫейӗн пӗрлӗхлӗ ушкӑнне кӗнӗ пирӗн ентешсемпе эпир тивӗҫлипех мухтанма пултартпӑр. Вӗсем ҫӗнсе илнӗ 9 медаль республика чысӑшӗн пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Универсиадӑра вара пирӗн спортсменкӑсем кӑна мар хастаррӑн вӑй хунӑ, республикӑран Хусана ҫул тытнӑ 193 волонтер та хӑйсен ӗҫне тивӗҫлипех пурнӑҫланӑ теме май пур.

Паян, утӑн 19-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн вӗренӳ министерствин ҫамрӑксен пуҫарӑвӗн центрӗ умӗнчи тӳремре волонтерсен делегийӗпе тӗлпулк иртнӗ. 193 ҫамрӑк виҫӗ эрне хушши спорт объекчӗсенче тӑрмашнӑ.

Волонтерсене Чӑваш Енӗн вӗренӳ пайӗ тата ҫамрӑксен политикин министр ҫумӗ Сергей Кудряшов тата И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн проректорӗ Олег Викторов салам сӑмахӗсемпе кӗтсе илнӗ. «Чӑваш Енӗн команди 2013» волонтерсен центрӑн регионаллӑ координаторӗ Софья Белова вара Сергей Владимировича Универсиада дирекцийӗ чысланӑ тав хутне алла тытарнӑ.

Савӑнӑҫлӑ тӗлпулӑва волонтерсем хӑйне евӗр ташӑ флэшмобӗпе вӗҫленӗ.

«Тетрис» компьютер вӑййипе чылайӑшӗ паллашнӑ та пулӗ — вӑл чи анлӑ сарӑлнисен йышне кӗрет. Ӑна шӑп та лӑп 28 ҫул каялла утӑн 18-мӗшӗнче (тепӗр ҫӑлкуҫсем ҫӗртмен 6-мӗшне палартаҫҫӗ) ҫут тӗнчене кӑларнӑ теҫҫӗ. Хатӗрлекенӗ: пирӗн ҫӗршыв програмҫи Алексей Пажитнов.

Вӑйӑ американ математикӗ шутласа кӑларнӑ «Pentomino Puzzle» пуҫватмӑш ҫинче никӗсленет иккен — унта пилӗк тӑваткӗтеслӗхре геометри фигурисене тӗрӗс вырнаҫтарса тухмалла пулнӑ. Алексей ҫав вӑййӑн компьютер тӗсне хатӗрлеме шутланӑ, анчах та электронлӑ шутлавҫӑн хӑвӑртлӑхӗ пысӑк пулманран вӑл тӑватӑ блок таран ансатлатнӑ. Ҫавӑнпа вӑйӑ ятне те вӑл «Тетрамино» (гр. «тетра» — тӑваттӑ) панӑ. Каярах ҫеҫ ҫак ят эпир пӗлекен «Тетриса» ҫаврӑннӑ.

Хальхи вӑхӑтра тетрис вӑййи тӗнчипе сарӑлнӑ — ӑна телевизорсенче, карас телефонӗсенче тата ытти электронлӑ хатӗрсенче тупма май пур. Пӗтӗмӗшле тиражӗ вара 250 миллионран та иртнӗ тесе шутлаҫҫӗ.

Тем тесен те паян эпир тутӑллӑ пурнӑҫпа пурӑнатпӑр. Тӳпере ҫут хӗвел хӗртет, чунра лӑпкӑлӑх. Паянхи пурнӑҫпа туллин килленсе пурӑнма вара пире вӑрҫӑра мирлӗ пурнӑҫшӑн ҫапӑҫнӑ салтаксем панӑ. Ҫавӑнпа та тӗрлӗ вӑрҫӑ-харҫӑсенче пуҫ хунӑ салтаксен паттӑрлӑхне пирӗн нихӑҫан та манмалла мар.

Шупашкарти «Ҫӗнтерӳ» паркӗнче Чечен республикинчи хӗрӳ харкашура пуҫ хунӑ салтаксене асӑнса лартнӑ мрамор плити вырӑнӗнче ҫӗнӗ мемориаллӑ комплекс хута яма планлани ҫинчен эпир маларах хыпарланӑччӗ. Утӑн 15-мӗшӗнче вара хула мэрин ӗҫ пухӑвӗнче ҫӗнӗ палӑкӑн эскизне ҫирӗплетнӗ. Эскиз проекчӗсене пӑхса тухнӑ чухне пуҫ хунӑ салтаксен амӑшӗсен шухӑшӗсене те шута хунӑ. Конкурса тӑратнӑ ӗҫсенчен вара ытларах «Ҫурҫӗр Кавказ лаптӑкӗнче ҫапӑҫнӑ вӑрҫӑ ветерансен союзӗ» обществӑлла организаци сӗннӗ эскиз кӑмала кайнӑ.

Шупашкар хула администраци пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков палӑртнӑ тӑрӑх суйланӑ эскиз ҫитменлӗхӗсене архитектура тата хула тӑвӑмӗн управленийӗ юсама шантарнӑ.

Ҫурла уйӑхӗ тӗлнелле ку ӗҫ-пуҫпа кирлӗ документсене пуҫтарма планланӑ.

Малалла...