Media Markt суту-илӳ сечӗ Раҫҫейри хуласене сиен кӳрекен каяшсене — батарейкӑсемпе аккумуляторсене — пуҫтарассине епле йӗркеленине тишкернӗ.

Шупашкар списокра Тольятти, Хусан, Краснодар хулисене чылай хыҫа хӑварнӑ. Тӗп хуламӑр виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ. 100000 ҫын пуҫне 21 килограмм батарейка пухнӑ. Пӗтӗмпе хулара ҫак каяша 100 килограмм пуҫтарнӑ.

Ҫур ҫул каялла Media Markt лавккасенче батарейкӑсене пӑрахмалли ятарлӑ контейнер лартнӑ. Унта кашниех пӗтнӗ батарейкӑсене пӑрахма пултарнӑ. Ҫак тапхӑрта ҫынсем 300000 ытла питани элеменчӗ килсе хунӑ.

Ҫак кунсенче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хуласемпе районсене тӗрӗслесе ҫӳрет. Красноармейски районӗнче пулнӑ чух та вӑл ҫынсемпе нумай калаҫнӑ, вӗсен шухӑш-кӑмӑлне ыйтса пӗлнӗ.

Элтепер пулнӑ объектсенчен пӗри — Чатукасси шкулӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче унта 400 ача таран вӗреннӗ, паян — 40 кӑна. Тепӗр майлӑ каласан, пӗр педагога 4–5 ача тивет. Ачисем сахал пулин те шкула икӗ ҫул каялла тӗплӗн юсанӑ, вӗренӳ тата столовӑй оборудованине туяннӑ, модульлӗ котельнӑй лартса панӑ. Пӗлтӗр унта шкул ҫулне ҫитменнисем валли уйрӑм уҫнӑ. Анчах вӑл та пулин тулса ҫитмен. Ачисем пулмасан мӗнпе тултарӑн? Михаил Васильевич демографи тӑрӑмне лайӑхлатмалла тенӗ-ха. Лару-тӑру малашне те ҫавӑн пек пулсан шкула хупма тивӗ. Элтепер ҫӗрулми ӳстерекен лаптӑка пӑхнӑ та унта колорадо нӑрри хуҫаланнишӗн кӑмӑлсӑрланнӑ.

Йӗркине хуҫасӑр ҫӗр участокӗсем те тума хистеҫҫӗ. Ҫитменнине, ҫӗр налукӗ районта юлнине шута илсен кун ыйтупа ҫине тӑмалли куҫкӗрет. Пурлӑхпа та ҫавӑн пекех каламалла. Кивӗ сарайсемпе фермӑсем ишӗлсе ларни те илем кӳрекен япала мар.

Малалла...

Утӑн 27-мӗшӗнче Раҫҫей ҫарпа тинӗс флочӗн кунне паллӑ тӑвӗ. Ҫак кун валли Калининградри тинӗс каналӗнче ятарласа Балти флочӗн карапӗсен парадне хатӗрлеме тытӑннӑ.

Ҫарпа тинӗс парадне флотӑн 9 карапӗ хутшӑнӗ. Вӗсем — «Настойчивый» миноносец, «Бойкий» корвет, «Королев» десантсен пысӑк карапӗ, «Калмыкия» карап, «Гейзер» пӗчӗк ракета карапӗ, «Алексей Лебедев» тральщик, «Кузнецк» ракета катерӗ, «Василий Татищев» ҫыхӑну карапӗ тата «Чебоксары» хурал карапӗ.

Унччен «Про-город» хаҫат «Чебоксары» карапа Чӑваш Енӗн тӗп хулине куҫарасси пирки пӗлтернӗччӗ. Анчах ку кӑткӑс ӗҫ-мӗн.

— Карапӑн хӑй тӗллӗн Питӗре ҫитмелле, унтан ӑна буксира илӗҫ. Шутланӑ тӑрӑх, 80 000 литр топливо кирлӗ пулать. «Чебоксары» карап 1 сехетре кӑна 3 тонна топливо пӗтерет, — тенӗ командир.

Йӑлапа килӗшӳллӗн, шӑматкун сывлӑх кунӗ шутланать. Иртнӗ шӑматкун, утӑн 19-мӗшӗнче, Хӗрлӗ Чутай тата Етӗрне районӗсен тӗп пульницисенче ӗҫлекенсем сывӑ пурнӑҫ йӗркине сарас тӗллевпе велосипедсем ҫине ларса уҫӑлма тухнӑ.

Тухтӑрсем хӑйсен пульници умӗнче старт илсе Сӗнтӗр ҫул пӑрӑнчӑкӗнче тӗл пулнӑ. Унтан вӗсем Таланцев пиччӗшӗпе шӑллӗн ҫурчӗ патне ҫул тытнӑ. Унта Леонид Белов фермер вӗсемпе экскурси ирттернӗ.

Ун хыҫҫӑн велоушкӑн Ильин сӑрчӗ патне кайнӑ. Кунта 340 ҫул каялла утӑн 19–20-мӗшӗсенче Емельян Пугачев ҫарӗ тӑнӑ.

Пӗтӗмпе тухтӑрсем 60 ҫухрӑма парӑнтарнӑ. Медиксем кунашкал ҫулҫӳреве пӗрре мар тухнӑ. Пӗлтӗр ав вӗсем Хӗрлӗ Чутай тата Элӗк тӑрӑхӗсенче пулнӑ.

Сӑнсем (12)

Вилӗмсӗр Анисим Асламас

Паллӑ чӑваш композиторӗ, тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ Анисим Асламас ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитнине халалласа Чӑваш Енӗн Хальхи вӑхӑтри историйӗн патшалӑх архивӗн специалисчӗсем web-страница хатӗрленӗ иккен. Шел те вӗсен сайтӗнче нимӗнле уйрӑм старницӑ та асӑрхама май килмерӗ. Культура министерствинче ҫеҫ пӗчӗк уйрӑм пур: www.cap.ru/SiteMap.aspx?gov_id=12&id=1836433.

Аса илтеретпӗр, Анисим Асламас 1924 ҫулхи утӑн 24-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Вӑрманкас-Асламасра ҫуралнӑ.

Культура министерстви пелтернӗ тӑрӑх web-страницӑна композиторӑн архивӗнчи материалсенчен пухнӑ. Вӗсем архива 1999 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче лекнӗ. Материалсем хушшинче музыка хайлавӗсен нотисем, концертсемпе пултарулӑх каҫӗсен программисем, халиччен кун ҫути курнӑ музыка хайлавӗсен пуххисем, тӗрлӗ вӑхӑтра хаҫат-журналта пичетленнӗ статьясем, автобиографилле аса илӳсем, сӑнӳкерчӗксем пур.

Чӑваш Енӗн Архив фончӗ хӑйӗн фондне паха материалсемпе пуянлатсах тӑрать. Нумаях пулмасть учреждени Чӑваш АССРӗн культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗпе, художникпа, кинорежиссёрпа, халӗ Мускавра пурӑнакан Эрнст Мокеевпа килӗштерсе ӗҫлесси ҫинчен килӗшӳ тунӑ.

Мокеев хӑйӗн графикине ҫулсеренех Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗн Хальхи вӑхӑтри ӳнерӗн центрӗнче кӑтартать иккен. Унӑн документлӑ фильмне кӑҫал Шупашкарти кинофестивальте те конкурссӑр кӗртнӗ.

Режиссёрпа художникӑн архивистсемпе ӗҫлеме те вӑхӑт тупӑннӑ. Архива панӑ материалсем хушшинче унӑн ашшӗн, Матвей Мокеевӑн портречӗсем те пур-мӗн. Матвей Мокеев Пӗрремӗш тӗнче, Граждан, Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫисене хутшӑннӑ. Унсӑр пуҫне вӑл хӑйӗн аслӑ пиччӗшӗн, Феликс Мокеев актерӑн, режиссерӑн сӑн ӳкерчӗкӗсене те панӑ. Эрнст Мокеев хӑйӗн пирки каласа кӑтартакан хутсене те архив валли илсе килнӗ.

Сӑнсем (5)

Экоялта ӗҫсем пыраҫҫӗ

Шупашкар районӗнче «Ясна» экологи ялӗ тӑвас ӗҫе темиҫе ҫул каяллах тытӑннӑччӗ. Унти Кӑшавӑш ял тӑрӑхӗнче тума пуҫланӑ ҫав объект ӗмӗрӗ вӑрӑм. Хӑй вӑхӑтӗнче ҫӗнӗ ӗҫе тӳрех ҫул паманни те вӑрттӑнлӑх мар. Экоялта чӑваш ялӗ епле пурӑннине кӑтартас шухӑшлӑ.

Халӗ «Яснана» ҫутӑ кӗртме тытӑннӑ ӗнтӗ. Ӗҫӗн пӗрремӗш тапхӑрне вӗҫленӗ те. Трансформатор подстапнцине вырнаҫтарнӑ, кабельсене хурса тухнӑ. Ҫывӑх вӑхӑтра унта шыв пӑрӑхӗ тата канализаци пӑрӑхӗ хума тытӑнасшӑн.

ЧНК ӗҫтешӗсем Байкал кӳлли хӗрринче

Кун пирки ЧНК сайчӗ пӗлтерет. Республикӑран инҫе ҫула Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Зинаида Воронова, Сӗнтӗрвӑрри ентешлӗхӗн ертӳҫи тата эстрада юрӑҫи Андрей Кузнецов, Людмила Кинер юрӑҫ тата тинтерех ҫеҫ Чӑваш наци конгресӗнче йӗркеленнӗ информаци службин ертӳҫи Зоя Яковлева тухнӑ.

ЧНК ӗҫтешӗсем Хӗрлӗҫыртан (Красноярскран) инҫех мар вырнаҫнӑ Шуваево чӑваш ялӗнчи Акатуя хутшӑннӑ — республикӑран салам ҫитернӗ, концерта хутшӑннӑ. Хӗрлӗҫыр хулипе пуллашнӑ хыҫҫӑн пирӗн ентешсем Иркутск хулине ҫул тытнӑ.

Байкал (чӑв. Пуян кӳлӗ) кӳлли тӑрӑхӗнче вӗсем вырӑнти чӑвашсемпе тӗл пулнӑ. Уйрӑмах Энтри атте пачӑшкӑ вӗсене пулашса тарать иккен. Шел те, хӑйӗнпе тӗл пулма май пулман. Вырӑнтисем каласа панӑ тӑрӑх вӗсем ҫывӑх вӑхӑтра Иркутскра вырсарни шкулӗ ӗҫлесе каясса кӗтеҫҫӗ мӗн. Ҫавӑн пекех Шупашкар элчисем облаҫӗн тӗп хулинчен 200 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ Новолетник ялне те ҫитсе курнӑ.

Новолетник ялӗ 106 ҫул каялла пуҫланса кайнӑ. Тайга варринчех вырнаҫнӑ яла Патӑрьел районӗнчи Кивӗ Ахпӳрт ҫынни пуҫласа янӑ пулать.

Малалла...

Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп страници паянтан ҫӗнӗлле курӑнать — тӗп пайне самай улӑштартӑмӑр.

Чи пысӑк ҫӗнӗлӗх — тӗп старницӑра пӗр хыпарӑн тексчӗ кӑна малашне пулӗ, ыттисен — ячӗсем ҫеҫ. Вӑл хыпара сайт хӑйех суйлать — халӑха чи кӑсӑклантараканни пулӗ, е тепӗр май каласан халӑх чи нумай вулакан хыпара вырнаҫтарӗ. Кашни кун хыпарсен йышӗ пӗчӗк мар пулнине шута илсе эпир вӗсен ячӗсене сылтӑмра кӑтартрӑмӑр. Унта икӗ кун хушшинчи хыпарсем пулӗҫ.

Ҫавӑн пекех аялта юлашки вӑхӑтра ыттисенчен ытларах ҫутатакан хыпарсен пайӗсем пулӗҫ. Кашни пайра эсир ӳкерчӗкпе хальтерехри хыпара курма пултаратӑр, тата унчченхи виҫӗ хыпара. Пур вырӑнта та хыпарӗ паянхи кунпа пырать пулсан унӑн вӑхӑтне кӑна кӑтартнӑ, ыттисен вара — кунне те.

Хыпарсемпе туллин палашас тесен малашне ячӗ ҫинчи каҫӑпа усӑ курма тивӗ. Шалти сраницӑсене вара улӑштарман, вӗсем ҫаплипех юлнӑ.

Кивӗ калӑплав килӗшет пулсан ӑна сыхласа хӑварнӑ. Сӑмах май, енчен те чылайӑшӗ ӑнах хӑварас тет пулсан — пире пӗлтерӗр ҫеҫ, тавӑратпӑр. Тӗслӗх пек эсперантопа акӑлчан версисене пӑхма пултаратӑр — унта малтанхи калӑплавах (ку унти хыпарсем питӗ кивӗ пулнипе ҫыхӑннӑ).

Малалла...

Чӑваш кӗнеке издательствинче черетлӗ кӗнеке кун ҫути курнӑ. Хальхинче — РФ Ҫыравҫӑсен союзӗн пайташӗн Светлана Гордеевӑн «Карҫинккари кӑмпасем» кӗнеки.

Светлана Гордеева иртнӗ кӗркунне вӑрманта уҫӑлса ҫӳренӗ, кӑмпа шыранӑ. Ҫав вӑхӑтра сӑвӑ йӗркисем ҫуралнӑ. Ҫапла майпа поэт вӑрмантан кӑмпапа ҫеҫ мар, сӑвӑсемпе те таврӑннӑ.

Светлана Гордеевӑна ҫимелли тата наркӑмӑшлӑ кӑмпасене уйӑрма ашшӗ ача чухнех вӗрентнӗ-мӗн. Ашшӗ кӑмпаҫӑ пулнӑ. «Хальхи ачасем кӑмпасене паллаҫҫӗ-и?» Поэта ҫак ыйту канӑҫсӑрлантарнӑ. Ҫавӑнпах кӑмпасем пирки кӗнеке кӑларма шухӑшланӑ.

Ҫӗнӗ кӗнеке ҫимелли тата наркӑмӑшлӑ кӑмпасем пирки каласа кӑтартать. Автор ӳкерчӗксене те хӑйех хатӗрленӗ. Ӳкерчӗксем хӑйне евӗр. Хурӑн кӑмпи ав мунчара хурӑн милӗкӗпе ҫапӑнать.

«Карҫинккари кӑмпасем» кӗнеке икӗ чӗлхепе тухнӑ: вырӑсла тата чӑвашла. Ӑна вырӑсларан чӑвашла Валерий Кошкин поэт куҫарнӑ.