Вӗрӳ-суру чӗлхи

Чӑваш кӗнеке издательстви тин кӑна ҫӗнӗ кӗнеке пичетлесе сутлӑха кӑларнӑ — «Чӑваш халӑх пултарулӑхӗ» ярӑма кӗрекен «Чӗлхе сӑмахӗсем. Вӗрӳ-суру чӗлхи» ятлине. Шучӗпе 12-мӗш шутланаканскере Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ушкӑнӗ хатӗрленӗ. Вӗрӳ-суру сӑмахлӑхӗ чӑваш чӗлхинче пӗчӗк мартан ку кӗнекене пӗр пайӗ кӑна кӗнӗ — чир-чӗртен сыватма пултаракан сӑмахсем. Тепӗр пай каярах тухӗ.

Кӗнекене «СУМ» лавккара туянма май пур — унӑн хакӗ 255 тенкӗ. Сӑмах май, «Чӑваш халӑх пултарулӑхӗ» ярӑмри ытти кӗнекесем те сутӑнаҫҫӗ: 2004 ҫулта тухнӑ «Мифсем. Легендӑсем. Халапсем» пуҫласа пӗлтӗр тухнӑ «Ӗҫпе йӑла юррисем» таранах. «Пилсемпе кӗлӗсем» ҫеҫ юлман. Гуманитари институчӗ ҫак ярӑма 50 кӗнекене ҫитересшӗн. Асаилтеретпӗр, унччен ку ярӑм 6 томпа кун ҫути курнӑччӗ. Ҫӗнӗ кӑларӑм тулли пулать тата анлӑрах — унччен пичетленмен материал унта чылай.

Республикӑри хӗрарӑмсен канашӗн «Эсӗ пире кирлӗ, юлташ!» проектпа килӗшӳллӗн йӗплӗ пралук леш енче ларакан хӗрарӑмсене пулӑшма тӑрӑшаҫҫӗ. Юсанмалли колонисене пукане театрӗ тухса ҫӳрет.

Нумаях пулмасть артистсем Куславккари юсанмалли 5-мӗш колонире пулнӑ. Вӗсене унта питӗ кӗтнӗ. Унччен театр кунашкал учрежденисенче «Ҫӑлтӑрлӑ арҫынача» постановка кӑтартнӑ. Куслаккари колонире ларакансене вара «Гадкий утенок» спектакльпе паллаштарнӑ.

Залра ларакансем ачалӑха таврӑннӑ тейӗн. Хӑшӗ-пӗри, тен, сюжетпа пӗрле хӑйен шӑпи пирки шухӑшланӑ. Унти ӗҫченсем палӑртнӑ тӑрӑх, спектакль тӗрмере ларакансене чӑтӑмлӑрах пулма, ҫынсене хаклама вӗрентет.

Иван Красновпа Дмитрий Ильин

Нумаях пулмасть Ҫӗмӗрлери 8-мӗш гимнази ачисем «Артекри» космос сменинчен таврӑннӑ. Унта Раҫҫейри 22 ача лекнӗ. Вӑл шутра — Димӑпа Ваня та.

Лагерьте ачасене космос аппарачӗсен конструктор инеженерӗсем тата космонавчӗсем занятисем ирттернӗ. Шӑпӑрлансем вӗсене тӗрлӗ ыйту пама пултарнӑ. Димӑпа Ваня космосра пулнӑ ҫынсемпе курса калаҫнӑшӑн хӗпӗртенӗ.

Лагерьте Мускаври, Питӗрти, Калугӑри, Сарӑтури, Якутири тата Чӑваш Енри ачасем космос инженерин вӑрттӑнлӑхӗсемпе паллашнӑ. Иван Краснов каланӑ тӑрӑх, вӗсем Эрӗнпурта, Раҫҫейпе Казахстан чиккинче, тунӑ сӑнӳкерчӗк пулӑшнипе пушар тухнине асӑрханӑ, кун пирки МЧСа пӗлтернӗ.

Ҫӗмӗрле ачисем лагере лекес тесе нумай тӑрӑшнӑ, вӗрентекенсем пулӑшнипе легоробот хатӗрленӗ, проекта хӳтӗленӗ. Дима кӗҫех Байконура кайӗ. Унта вӑл Елена Серова космоса вӗҫнине курӗ.

Димӑпа Ваня космос тытӑмӗнче инженер пулма ӗмӗтленеҫҫӗ.

Васса Николаева

Патӑрьел районӗнче пурӑнакан Васса Николаева 100 ҫул тултарнӑ. Вӑл хӑйӗн пурнӑҫӗнче пульницӑра нихӑҫӑн та выртман.

Васса Николаева хӑйне лайӑх туять. Пӗлтӗр вӑл вӑрмана кӑмпа татма та кайнӑ. Ӑна ҫурланӑ кунпа уявлама тахҫанах курман тӑванӗсем те килнӗ.

Васса Николаев ӗҫпе пиҫӗхсе ӳснӗ. Унӑн шкулта вӗренме май килмен, ҫавӑнпа вӑл ҫырма, вулама пӗлмест. Ватӑскер вырӑсла та калаҫма пӗлмест. Унӑн тӑван чӗлхи — чӑваш чӗлхи. Ашшӗ-амӑшӗ ӑна ҫирӗп воспитани панӑ. Вӑл ашшӗпе тата пиччӗшӗпе вутӑ хатӗрленӗ, колхозра ӗҫленӗ.

Васса Николаева Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче икӗ ывӑлне ҫухатнӑ. Вӑл виҫӗ ачипе юлнӑ. Васса Клементьевна мӑнукӗн ачисемпе выляма юратать, вӗсемпе мечӗк тапать.

Пӗлтӗр вӗсен ҫуртне газ кӗртнӗ. Ватӑскер кӑмакана ҫӗмӗрнӗшӗн халӗ те пӑшӑрханать. Ара, унта вӑл кукӑль пӗҫернӗ, кӳршисене хӑналанӑ. Васса Николаева ачисен мӑнукӗпе, вӗсен ачисемпе киленет. Вӗсем унӑн пурӗ — 62-ӗн.

Чӑваш ҫамрӑксен театрӗ ҫакӑнта вырнаҫнӑ

Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ Ача-пӑча драматургийӗн регионсем хушшинчи лабаратори-форумне ирттерет. Ку проекта ҫӗршывӑн Культура министерстви театр ӳнерӗшӗн кирлӗ пулӑм тесе ырланӑ май пурнӑҫа кӗртме укҫа та уйӑрнӑ.

Лабораторие пухнӑ май театр ачасемпе ҫамрӑксем валли ҫыракан наци драматургӗсен регионсем хушшинчи конкурсне йӗркеленӗ. Конкурса Чӑваш Ентен, Пушкӑртстанран, Утмӑрт тата Коми республикисенчен, Мускавран, Питӗртен, Ҫӗнҫӗпӗртен, Екатеринбургран, Самартан, Чӗмпӗртен, Анапӑран, Калугӑран, Воронежран, Аҫтӑрхантан, Волгоградран, Омскран, Сургутран, Железногорскран, Красногорскран, Анат Тагилтан, Курск облаҫӗнчи Львовран тата Белоруҫпа Литва Республикисенчен 60 пьеса тӑратнӑ.

Юпан 20–24-мӗшӗсенче ӗҫсен авторӗсем Шупашкара Регионсем хушшинчи лабораторие килсе ҫитӗҫ. Форума театр критикӗ, ӳнер пӗлӗвӗн кандидачӗ, Раҫҫей хулисенчи нумай семинар авторӗ Ирина Мягкова ертсе пырӗ. Экспертсен шутӗнче Мускаври Валерий Персиков режиссер та пур.

Чи лайӑх пьесӑсемпе Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ театр артисчӗсем эскизлӑ постановкӑсем кӑтартӗҫ, унтан вӗсене сӳтсе явӗҫ.

Малалла...

Николай Угаслов депутат

Чӑваш Патшалӑх канашӗн депутачӗ Николай Угаслов ертсе пыракан «ТУС» акционерсен хупӑ обществи нумай хваттерлӗ ҫурт-йӗр хӑпартать. Сӑмах май каласан, Николай Угаслов — Чӑваш наци конгресӗн ертӳҫи иккенне чылайӑшӗ пӗлет ӗнтӗ.

Нумаях пулмасть «халӑх тарҫи» ҫынсене ырӑ ӗҫпе тӗлӗнтернӗ. Вӑл Етӗрне районӗнчи Кӑмаккасси ялӗнче пурӑнакан пӗр ҫемьене ҫурт парнеленӗ. Бобровсен ҫемйинче пилӗк ача иккен. Вӗсем ҫурт-йӗр ыйтӑвне лайӑхлатас шухӑшпа тахҫаннах тӗмсӗлсе пурӑннӑ. Чӑваш парламенчӗн депутачӗ Анат Ачакри хӑйӗн пӳртне ҫав ҫемьене парнеленӗ. Пӳрчӗ пысӑк — икӗ хутлӑ, кирпӗчрен.

Сас-хура пӗлтернӗ тӑрӑх «ТУС» компани нумай пулмасть йӑлӑм енчи «Чувашия» санаторие туяннӑ.

«Республика» хаҫатӑн йышӗ Леонид Лукин депутатпа (канура пирки Евгений Филиппов дизайнер ку сӑнӳкерчӗкре, шел те, ҫук)

Чӑваш Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗ унччен те чӑвашла калаҫнӑ-ха. Унта ӗҫлекенсенчен пурте тенӗ пекех чӑвашла та, вырӑсла та шӑкӑлтататаҫҫӗ. Хаҫатӑн тӗп редакторӗ Лидия Филиппова вулакансен шухӑшне шута илсе хӑй вӑхӑтӗнче хаҫатра чӑвашла страницӑсем те ҫӗнӗрен (хӑй вӑхӑтӗнче пулнӑ-ха ун пекки, анчах кайран пӑрахӑҫланнӑ) кӑларма тытӑнчӗ.

Ҫак кунсенче вара чӑваш парламенчӗн хаҫачӗн алӑкӗсем ҫине «Кунта чӑвашла та калаҫатпӑр» стикерсем ҫыпӑҫтарчӗҫ. Аса илтеретпӗр, кӑҫалхи ҫуркунне «Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн обществи «Кунта та чӑвашла калаҫатпӑр» наклейкӑсем сарма тытӑнчӗ. Алӑк ҫинче ҫапла стикер пулсан унта кӗрсен ҫынсем чӑвашла хӑюллӑнах калаҫма пултарнине пӗлтерет — апла тӑк вӑл пӳлӗмрисем ӑнланмасран шикленмелле мар.

Сӑмах май каласан, Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн официаллӑ порталӗнче парламент ятне икӗ чӗлхепе ҫырнӑ, пӗрне — вырӑсла, теприне — чӑвашла. Ытти влаҫ органӗсенчен хӑшӗсен порталӗсене юриех пӑхрӑм та, хам кӗрсе тухнисенче ведомство ячӗсене сайтра чӑвашла ҫырнине асӑрхамарӑм.

Юрий Кудаков мусӑкҫӑ

Чӑваш мусӑкҫи тата вӗрентекенӗ Юрий Кудаков нумаях пулмасть «РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ.

71 ҫулти Юрий Кудаков — 30 пьеса авторӗ, чӑвашсен 27 спектаклӗ валли кӗвӗ хатӗрленӗ. Вӑл пултарулӑх анинче 1960 ҫултанпа тӑрӑшать. Вӑл 700 ытла юрӑ ҫырнӑ. Вӗсенчен чылайӑшӗ анлӑ сарӑлнӑ. 200 ытла хайлава радио тата телекурав фончӗ валли ҫырнӑ. Вӑл ЧР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ ятне илнӗ. Вӑл — чӑваш ҫӑмрӑкӗсен Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ преми лауреачӗ те.

Пултарулӑхне кура РФ Президенчӗ Владимир Путин кӑҫалхи ҫурлан 14-мӗшӗнче ӑна «РФ тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ» ята пама йышӑннӑ.

Анастасия Тарасова

Анастасия Тарасова сумо енӗпе Европа чемпионӗ пулса тӑнӑ. Ку Чӑваш Ен историйӗнче — пӗрремӗш хут.

Ҫурлан 29–31-мӗшӗсенче Тайваньти Гаосюн хулинче сумо енӗпе тӗнче чемпионачӗ иртнӗ. Унта Азири, Европӑри ҫӗршывсенчи, Америкӑри, Раҫҫейри 28 ҫӗршыв хутшӑннӑ.

Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ командине Чӑваш Ен спортсменки Анастасия Тарасова та кӗнӗ. ЧР Спорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, чӑваш спортсменки сумо енӗпе ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ.

Аса илтерер: иртӗ эрнере Анастасия Тарасова тӗнче чемпионкин ятне ҫӗнсе илнӗ.

Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче сезон уҫӗ. Юбилейлӑ 55-мӗш сезон Георгий Хирпӳн «Нарспи» оперипе уҫӑлӗ.

Оперӑна Константин Ивановӑн «Нарспи» поэми тӑрӑх хатӗрленӗ. Ҫак ӗҫпе Хирпӳ чылай ҫул ӗҫленӗ. Композитор либреттӑна хӑй ҫырнӑ, оригиналти текста хӑварма тӑрӑшнӑ. Сюжетпа сӑнарсене кура ку оперӑна психологи драми жанрӗ теме пулать.

Композитор хор сценисенче фольклор темипе усӑ курнӑ. Тӗнче тетелӗнчи «Ҫыхӑнура» проекта пӗлтернӗ тӑрӑх, «Нарспи» оперӑна чӑвашла юрлаҫҫӗ. Вырӑсла куҫару ҫук.