Ҫурла уйӑхӗн 22–27-мӗшӗсенче Шупашкарта парашют спорчӗ енӗпе Тӗнче кубокӗ тата Европа чемпионачӗ тата юниорсен ӑмӑртӑвӗ иртет. Ӑна А.В. Ляпидовский ячӗллӗ аэроклубра йӗркелӗҫ. Ӑмӑртӑва хутшӑнакансем хӑйсен пултарулӑхне акробатика тата тӗл анса ларас енӗпе кӑтартрӗҫ.

Унта 20 ҫӗршыври 200-е яхӑн спортсмен килсе ҫитмелли пирки пӗлтерет республикӑн Спорт министерстви. Чи йышлӑ ушкӑн Китайран килмелле иккен — унтан 20 ҫын хутшӑнмалла. Раҫҫей те кая юласшӑн мар — ӑмӑртӑва 17 парашютист тухмалла.

Шавлӑ кӳршӗ-аршӑпа пурӑнса курман ҫын ҫакӑ епле нушалантарнине ӑнланмӗ. Ӳлӗмрен ун йышшисене кӑрарах явап тыттарма пуҫлӗҫ. Шӑв-шавшӑнах хупса хумӗҫ-ха, анчах кӗсьене аванах ҫӳхетме тивӗ. Ҫакна Административлӑ майпа правӑна пӑсни пирки калакан республика саккунӗнче пӑхса хӑварнӑ. Улшӑнусене ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем ҫуллахи каникула каяс умӗнхи 14-мӗш сессире йышӑнса хӑварчӗҫ.

Эрне варринче каҫхи 23 сехетрен тытӑнса ирхи 7-ччен, канмалли кунсенче тата уявсенче 22-рен тытӑнса 8-ччен шавланишӗн 500 тенкӗрен пуҫласа 1000 тенкӗ таран штарфлама юрать. Унччен чи пӗчӗк штраф виҫи 200 тенкӗпе танлашнӑччӗ. Должноҫри ҫынсем ҫапла хӑтлансан вӗсене 1–1,5 пин тенкӗ тӳлеттерӗҫ; предприяти-организацисене — 2–5 пин тенкӗ. Пӗрре асӑрхаттарнӑ хыҫҫӑн татах шавласан штраф виҫи те ӳсӗ. Ун йышши уйрӑм ҫынсене 1–3 пин, должноҫрисене 3–10 пин, юридици сӑпачӗсене (унта предприяти-организаци кӗрет) 5–15 пин тенкӗлӗх штрафлӗҫ.

Кӗтмен-ҫӗртен республикӑна персе ҫитнӗ ҫумӑрлӑ, ӑмӑрлӑ кунсем ҫынсемшӗн чӑннипех те пысӑк тӗлентермӗш пулчӗ. Ара, этемӗн ҫулла чун каничен шывне те кӗрсе тухас килет, хӗвел ҫуттипе те «хӑмӑрланма» шухӑш пур.

Эрнепе тӑракан кӗрхи ҫанталӑк чылайӑшне йӑлӑхтарнӑ тесен йӑнӑш пулмӗ пуль — ҫанталӑк ӑшӑнасса кӗтсех тӑраҫҫӗ. Чӑн та, улшӑну ҫитӗ-ши?

Ырантан, ҫурлан 9-мӗшӗнчен сывлӑш температури пӗчеккӗн ӳсме тытӑнӗ иккен, 23-28 градус таранах ҫитӗ.

Чӑваш Республикин Гидроменцентӑр пуҫлӑхӗ Марина Китарьева пӗлтернӗ тӑрӑх кану кунӗсенче республика таврашӗнче сывлӑш температури кӑнтӑрла 23–28 градус таранах ӳсӗ, Шупашкарта вара 24–26 градус таран пулӗ. Каҫхине республикӑра ҫанталӑк 13–18 градуса ҫитӗ, чӑвашсен тӗп хулинче вара 15–17 градус. Ҫӑмӑр ҫӑвасси хальлехе паллӑ мар-ха. Ӑшӑ кунсем ҫывхарнине вара туллин туйса илме ҫурҫӗр ҫилӗ чарса тӑрӗ.

Ҫитес эрнен ҫур пайӗнче сывлӑш температури пӗр градуса хӑпарӗ. Кӑнтӑрла республикӑра 24–29, Шупашкарта 25–28 градус пулӗ. Вырӑн-вырӑнӑн вара 32 градуса та ҫитме пултарӗ.

Кашни халӑх хӑнасене хӑйне евӗр хӑналать. Чӑвашсен те авалтан пыракан йӑла-йӗркисем пур. Хӑнасене ҫӑкӑр-тӑварпа, сӑра куркипе кӗтсе илес йӑла паянхи кун та тытӑнса пырать.

Шупашкарта чӗретлӗ урапасен салонӗ уҫӑлнӑ хыҫҫӑн организаци ертӳҫисем чаплӑ хӑнасене — вӗсен шутӗнче Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьева та — выҫӑлла килелле ярас темен. Пуян сӗтӗл пуҫтарса хаклӑ хӑнасене тутлӑ апат-ҫимӗҫпе тивӗҫтернӗ. Ку ҫеҫ те мар, тен салон ӗҫӗ такӑр ҫулпа кустарса пытӑр тесе ятарласа така тукмакне пӗҫӗрнӗ, кӑсӑклӑ апатпа вара VIP хӑнасене хӑналанӑ.

Техника аталанӑвӗ пурнӑҫа самай ҫӑмӑллатса пыннипе никам та тавлашса тӑмӗ. Ак, сӑмахран, хӑйсен шӑпӑрланӗсене ача пахчисене вырнаҫтарма шутланӑ ашшӗпе-амӑшӗ те техника пахалӑхне туйса илме пултарӗҫ.

Малашне ача пахчине ҫырӑнтарма амӑшсен килтен тухмасӑрах компьтерпа темиҫе пусӑм ҫеҫ тумалла. Патшалӑх тивӗҫтерӗвӗн пӗрлӗхлӗ порталӗнче Шупашкар ҫыннисем валли шкул ҫулне ҫитмен учрежденисен электронла ҫырӑнтарӑвӗ ӗҫлет. Ку ҫеҫ те мар, ҫырӑнтарнӑ хыҫҫӑн ача чӗретре мӗнле вырӑн йышӑннине те ыйтса пӗлме май пулӗ. ПТП порталне ярса панӑ электронлӑ ыйтса ҫырнӑ хут тӳррех Шупашкар хула администрацине лекет. Тивӗҫтерӳсене пурнӑҫлани ҫинчен вара смс-ҫыру урлӑ е электронлӑ почта урлӑ пӗлтерсе тӑрӗҫ.

Ҫапла... Пурнӑҫ пӗр вырӑнта тӑмасть, аталанса та аталанса пырать. Пирӗн республика та хӑйӗн промышленоҫӗсене анлӑлатать. Тахҫан республикӑн ҫул-йӗр паллисене урӑх хуласенче сакасламалла пулнӑ, халӗ вара ун валли сӑлтавӗ ҫук. Мӗншӗн тесен чӑваш организаци хӑй те ҫак ӗҫӗ пуҫарӑннӑ.

Ҫӗнӗ ҫул-йӗр паллисене ОАО «Дорэкс» кӑларма тытӑннӑ. Паяна Шупашкар лаптӑкӗсенче республикӑра «ҫуралнӑ» 250 паллӑ хӑйӗн вырӑнне тупма та ӗлкернӗ. Тӗп хулан администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх асӑннӑ ӗҫ валли республика ятарлӑ тимӗр касмалли станоксене, пресс, ятарлӑ штампсем тата касакан плоттер туяннӑ. Пирӗн ҫул-йӗр паллисен чи паха енӗ — унӑн ҫутатакан ҫийӗ пур.

Ялсенче ҫуралса ӳснӗ ҫамрӑксем ялта ӗҫ ҫуккипе аптраса хулана «йӑва» ҫавӑрас тӗллевпе ҫул тытаҫҫӗ. Анчах паянхи кунсенче хӑйсен майӗсем ҫине ҫеҫ шанса уйрӑм хваттер туянса ларма пур те пултараймаҫҫӗ. Ҫак кӑткӑс ыйтӑва вара патшалӑх татса пама тӑрӑшать.

Шупашкар хула администраци пуҫлӑхӗ кӑҫал ҫурлан 5-мӗшӗнче йышӑннӑ ятарлӑ 2470-мӗш постановленинче 2013 ҫулхи III кварталӑн пӗтӗмӗшлӗ пурӑнмалли ҫуртӑн 1 тӑваткал метр лаптӑк хакне палӑртнӑ — 28 670,22 тенкӗ. Ку укҫа тӑрӑх социаллӑ тӳллевӗн калӑпӑшне шутласа кӑларӗҫ, ҫурт-йӗр туянма патшалӑх пулӑшӑвӗпе тивӗҫтернӗ чухне усӑ курӗҫ.

«Хавал» халӑх организацийӗ Шупашкарти троллейбуссене икӗ чӗлхепе туллин калаҫтарасшӑн пулни пирки эпир пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Халӗ, ав, тепӗр ҫӗнӗ хыпар. Общество организацине троллейбус управленийӗ официаллӑ майпа хуравланӑ. Унӑн директорӗ Александр Каныгин унта пӗлтернӗ тӑрӑх, чарӑнусен ячӗсемсӗр пуҫне «Асӑрханӑр, алӑк хупӑнать», троллейбусран тухас умӗн япаласене илме манмалла маррине, ҫул укҫи тӳлемеллине аса илтерекен тата ытти ҫавӑн йышши сӑмаха чарӑнупа чарӑну хушши кӗске пирки икӗ чӗлхепе каласа ӗлкӗреймессине пӗлтернӗ. Троллейбусра чӑвашла мӗн пӗлтерессине хӑй вӑхӑтӗнче Чӑваш наци конгресӗпе тата Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗпе калаҫса татӑлса йышӑнни ҫинчен аса илтернӗ.

«Хавал» шучӗпе вара ытти сӑмаха та чӑвашла калама 2-3 ҫеккунтран ытла кирлӗ мар. Троллейбус управленийӗн пуҫлӑхӗ хулари транспортран хӑйсем кӑна чӗлхесем ҫинчен калакан саккуна пӑхӑнатпӑр тесе палӑртнӑ иккен.

Шупашкар хула кунӗ ячӗпе авиашоу йӗркелеме палӑртнӑ. Штурвал умне Мускав ҫывӑхӗнчи «Пӗрремӗш вӗҫев» аэроушкӑн пилочӗсем ларӗҫ. Авиашоу Хӗрлӗ лапамра иртмелле.

Сывлӑшра тӗрлӗ хурӑмлӑ майпа вӗҫме пултаракан ӑстасем хушшинче тӗнче тата Раҫҫей чемпионачӗсен призёрӗсем иккен. Йышра ҫӗршыври пӗртен пӗр хӗрарӑм-пилот Ирина Маркова та пуласса шанаҫҫӗ. Сывлӑшра тӗрлӗ ӗлке тума пултаракан ӑстасен клубӗнче «Як» маркӑллӑ самолетсем ытларах-мӗн.

Чӗмпӗр облаҫӗнче пӑлхарсен чаплӑ ҫыннисем X-XII ӗмӗрӗнче ҫӑвӑнса пурӑннӑ мунчана тупнӑ. Археологсем ӑна иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенчех асӑрханӑ-мӗн-ха. Анчах ҫӗр айӗнчен нипеле те чавса кӑларман. Халӗ вара тӑпрана сирсе мунча вырӑнне уҫнӑ.

Ҫӑвӑнмалли ҫав ҫурта хӗртсе тунӑ ҫӳхе кирпӗчрен купаланӑ иккен. Вӑл пилӗк пӳлӗмлӗ пулни паллӑ. Чӗмпӗрти патшалӑх педагогика университечӗн истори кафедрин доценчӗн Юрий Семыкинӑн шухӑшӗпе унта чаплӑ ҫынсем ҫӑвӑнса пурӑнма пултарнӑ. Чӗмпӗр облаҫӗн культура эткерлӗхне упрассипе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫи Шарпудин Хаутиев мунчана (халӗ унта никӗсӗ кӑна юлнӑ) музее ҫавӑрас шухӑшлине пӗлтернӗ. Малашне тек ишӗлсе ан пытӑр тесе ӑна ятарлӑ хатӗрпе ҫиелтен хупласшӑн. Ӑна авалхи палӑк шутне кӗртессе, унтан та ытла — федераци пӗлтерӗшӗ парасса шанаҫҫӗ.

Сӑнсем (6)