Республикӑн Строительство министерстви ҫамрӑк ҫемьесене патшалӑх тӗкӗ кӳни пирки пӗлтерес тесе ятарлӑ баннерсем вырнаҫтарма шут тытнӑ. Ун пек пулӑшупа кашни ҫемьен усӑ курма ирӗк пуррине пӗлтерекен реклама щичӗсене «Хула реклами» учреждени хатӗрленӗ. Баннерсене халӑх уйрӑмах ҫӳрекен вырӑнсене вырнаҫтарса тухнӑ.

Сӑмах май, хальхи вӑхӑтра ҫамрӑк ҫемьесене федерацин ятарлӑ программипе тата республика шайӗнче йышӑннӑ программӑсемпе килӗшӳллӗн тӗрев кӳреҫҫӗ. 2006-2011 ҫулсенче патшалӑх пулӑшнипе пурӗ 3349 ҫемье хӑйсен ҫурт-йӗр ыйтӑвне лайӑхлатнӑ.

Информаци ятне ҫапла патӑм та, хам вара: «Ҫапла пулмалла та», — тесе ҫийӗнчех шухӑшласа илтӗм. Ара, Филипп Лукин пек ҫынсем ӗмӗрте пӗрре ҫуралаҫҫӗ тесен те пысӑк йӑнӑшах мар-тӑр. Филипп Миронович кӗвӗленӗ юрӑсене халӑх паян та пӗлет-юрлать. Вӑл пӗтӗмпе 800-е яхӑн юрӑ ҫырнӑ. Вӗсенчен хӑшне-пӗрне ҫынсем халӑх юрри тесе те шухӑшлаҫҫӗ пулӗ.

Ҫак уйӑхӑн 1-мӗш кунӗнче паллӑ композитор ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитрӗ. Ку куна халалласа унта та кунта вӗҫӗмех тӗрлӗ мероприяти иртнӗ. Культурӑпа вӗренӳ учрежденийӗсем коцертсем, музыка каҫӗсем, куравсем, фестивлаьсемпе конкурссем, «ҫавра сӗтелсем» йӗркеленӗ. Ыран вара композиторӑн тӑван ялӗнче, Красноармейски районӗнчи Чатуккассинче пысӑк уяв иртмелле.

Муркаш районӗнче вырнаҫнӑ «Хӗрлӗ парӑс» уйлӑхра тулай чӑвашӗсен ачисене кантарасси ырӑ йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Ӑна 2005 ҫулта пуҫарса янӑ.

Ҫӗртмен 6-мӗшӗнче вара вӗсем вӑйӑ картине тӑнӑ. Унта вӗсем илемлӗ чӑваш кӗпине тӑхӑнса, ӗлӗкхи пек карталанса чӑваш юррине юрланӑ, чӑваш вӑййине вылянӑ. Уява чӑваш тӗррин ӑсти, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ З.И. Воронова илем кӳчӗ тесе пӗлтерет ЧР Вӗренӳ министерстви. Вӑл чӑваш кӗпи ҫинчен тата хӑйӗн коллекцийӗнчи тумсем пирки каласа кӑтартнӑ.

Уяв арҫын ачасем кӗрешӳре вӑй виҫнипе вӗҫленнӗ. Чи маттуррисем Пушкӑрт Республикинчен килнӗ Никита Данилов тата Тутар Республикинчен килнӗ Виталий Сергеев пулнӑ. Вӗсене медальсем парса чысланӑ.

Сӑнсем (14)

Телефон ҫыхӑнӑвӗшӗн тӳлессинчен пӑрӑнма хӑтланмаҫҫӗ-ха вӗсем. Тӑкаксене пӗчӗклетесшӗн иккен.

Республикӑн Информаци тата массӑллӑ коммуникацисен политикин министерстви хыпарланӑ тӑрӑх, Чӑваш Енре влаҫ органӗсенче IP-телефоние вырнаҫтарас ӗҫ вӗҫленсе пырать. Калӑпӑшлӑ ку проекта пӗлтӗр пуҫланӑ. Чи малтанах унпа республика Элтеперӗн Администрацине, Финанс, Экономика аталанӑвӗн, Юстици, Информаци политикин министерствисене ҫыхӑнтарнӑ иккен.

Сӑмах май каласан, специалистсен шучӗпе IP-телефони йӑлана кӗнӗ телефон сетьне айккинелле пӑрса хӑварӗ. Ҫӗнӗлӗхпе хальлӗхе банксем, страхлакан организацисем тата ыттисем усӑ кураҫҫӗ иккен. IP-телефони аудио- тата видеоконференцисене те хутшӑнма май парать иккен. Унӑн тӗп лайӑх енӗсен шутне ют хуласемпе тата ҫӗршывсемпе калаҫни самай йӳнӗ ларнине кӗртеҫҫӗ.

IP-телефоние кӑҫал Чӗваш Енри мӗнпур министерствӑпа ведомствӑна ҫыхӑнтарнӑ, ҫав шутра — республика парламентне те. Ӑна муниципалитетсене те ҫитерме палӑртаҫҫӗ.

Республикӑн тӗп хулинчи 62-мӗш шкулта вӗренекен Максим Смирнов тӗнче шайӗнчи Google Science конкурсӑн регионти тапхӑрӗнче финала тухнӑ.

Унта 120 ҫӗршыври пин ача хутшӑннӑ. «Тӗнчене ылмаштарма пултаракан 90 ҫӗнӗ шухӑш» каланӑ 90 ача хушшинче пирӗн ҫӗршыв ачисем тӑххӑрӑн иккен. Сумлӑ ҫак йышра Шупашкар хулинчи Максим та пурри, чӑннипех те, савӑнтарать. Ҫӗнтерӗве вӑл хӑй епле йышӑнни пирки калама йывӑр. Мӗншӗн ҫапларах калатӑп тетӗр-и? Ара, тӗрлӗ конкурсра ҫӗнтересси Максимшӑн ҫӗнӗлӗх мартан ҫапла каларӑм-ха. Хӑй шухӑшласа кӑларнӑ япаласемпе вӑл кӑҫал кӑна темиҫе хутчен мала тухнӑ. Акӑ, сӑмахран, «Архимед–2013» конкурсра. Тепӗр тесен6 ку конкурсӑн сумӗ тата пысӑкрах ӗнтӗ.

Хальхи конкурса ача транспорта хӑрушсӑр тӑвассипе проект сӗннӗ. Вӑл машинӑна 180 градус таран ҫаврӑнса ларма май килекен хатӗрпе тивӗҫтересшӗн иккен. Проекта шухӑшласа кӑларнӑ чух Максима ашшӗпе амӑшӗ — Петр Васильевичпа Надежда Петровна — тата аслӑ пиччӗшӗ Алексей пулӑшнӑ иккен. Тата асӑннӑ шкулта физика вӗрентекен Борис Васильев та самай тӗрев кӳнӗ-мӗн.

Ҫӗнтернӗ ятпа ачана ЧР вӗрентӳ министрӗ Владимир Иванов саламланӑ.

Малалла...

Мӗнле кӑна ӑмӑрту шухӑшласа кӑлармаҫҫӗ пулӗ! Халӗ, ав, инҫе ҫула ҫӳрекен машинӑсене старта тӑратасшӑн. Ҫапла вара вӗсен водителӗсен ӑсталӑхне пахалӗҫ. Ӑмӑрту вӑхӑтӗнче шоферсен ҫӗлен евӗр кайса, тоннель хапхи витӗр тухса, шӑтӑк-путӑк урлӑ каҫса, ҫавра ҫулпа кайса тата ытти хӑш-пӗр меслетпе хӑйсен пултарулӑхне кӑтартма тивӗ.

Конкурса ҫак уйӑхӑн 27-мӗшӗнче Шупашкарти юханшыв порчӗ патӗнчи лапамра ирттермелле. Унта ҫӗнтернӗ шофер Атӑлҫи федераци округӗнчи ҫавӑн пек ӑмӑртӑва хутшӑнса тӑван республика чысне хӳтӗлӗ.

Чӑнах-чӑнах. Сӑмахӑма тӳрӗ пӗлтерӗшпех каларӑм. Хальхи вӑхӑтра республикӑн тӗп хулин аталанӑвӗн планне пӑхса тухас тата сӳтсе явас тапхӑр пырать. Ҫак ӗҫ пуҫланни пирки эпир хыпарланӑччӗ-ха.

Ӗнер хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков, хулан тӗп архитекторӗ Александр Шевлягин тата Питӗр хулинчи Урбанистика институчӗн архитекторӗ Ирина Гришечкина Шупашкар ҫийӗн вертолетпа вӗҫсе ҫаврӑннӑ. Тӳпене вӗсем ҫӳлтен лайӑхрах курӑнать тесе ҫӗкленнӗ. Питӗр архитекторӗ вара ытти самантпа пӗрлех тӗп хуламӑр таса та тирпейлӗ пулнине палӑртнӑ. «Эпир ҫӗршыв тӑрӑх час-часах ҫӳретпӗр те уйрӑмлӑха часах асӑрхатпӑр», — тенӗ иккен вӑл.

Шупашкар аталанӑвӗн тӗп планне татӑклӑн сӳтсе явнӑ хыҫҫӑн маларах асӑннӑ институт унӑн юсаса ҫӗнетнӗ вариантне хатӗрлӗ. Ку ӗҫе кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне вӗҫлесшӗн.

Сӑнсем (33)

Раҫҫейре экономика каҫарӑвӗ ҫинчен калакан йышӑну вӑя кӗнӗ. Вӑл ҫур ҫуллӑха пырӗ. Ҫав вӑхӑтра ҫӗршыври тӗрмере ларакансене 10 пин ҫын таран ирӗке кӑларӗҫ. Анчах пурне те мар. Укҫа-тенкӗпе ҫыхӑннӑ преступлени тунисене. Сӑмахран, автор прависене пӑснипе тимӗр карта леш енне ҫакланнисене, банк ӗҫ-хӗлӗпе саккуна пӑсса аппаланнисене, кредита саккунлӑ мар майпа илнисене, тавар паллине саккунлӑ мар майпа усӑ курнисене, кредит парӑмне е татам налука тӳлес марришӗн пӑрӑнса ҫӳренисене...

Ҫапах та ирӗке пули-пулми кӑлармӗҫ. Экономика амнистине лекес тесен хайисен хӑйсем шар кӑтартнисен умӗнчи парӑма е татмалла, е татма шантаракан хутсемпе ӗнентерсе памалла. Анчах преступление тунӑ чух вӑйпа усӑ курнӑ е унпа усӑ курассипе хӑратнисене вара ку «ачашлав» пырса тивмӗ.

Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗр ялӗнче информаципе культура центрӗ уҫнӑ. Унчченхилле каласан, ку вӑл клуб тенине пӗлтерет-ха. Анчах хальхи вӑхӑтра культура учрежденийӗсен пурлӑхпа техника бази унчченхинчен пачах ылмашса тӑнине шута илсен, ҫӗнӗрен уҫнӑ ҫав центр ахаль клуб кӑна та мар. Унта тӗрлӗ информаципе технологийӗпе усӑ кураҫҫӗ. Мӑн Сӗнтӗрте тем тӗрлӗ кружок ӗҫленипе пӗрлех ҫынсене патшалӑх тата муниципалитет пулӑшӑвне «пӗр чӳрече» меслетпе кӳрекен офис та вырнаҫнӑ, вулавӑш та...

Маларах вара мӑн сӗнтӗрсем арҫынсен мӑнастирӗ ҫумӗпе юнашар вырнаҫнӑ ҫуртра массӑллӑ тӗрлӗ мероприятие пухӑннӑ иккен. Чиркӳпе ҫуммӑн клуб пулни вырӑнлах мар тесе ҫав ҫурта мӑнастире пама йышӑннӑ. Республика хыснинчен 16 миллион тенкӗ ытла уйӑрнипе культура учрежденине хута яма май килнӗ.

Сӑнсем (47)

Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнине кура иртнӗ уйӑхӑн 17-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнче инкеклӗ лару-тӑру тесе йышӑннӑччӗ-ха. Ҫанталӑк йӗркеленнӗ тесе ӑна тепӗр тӑватӑ кунтан пӗтернӗччӗ. Халӗ, ав, ун пек тӑрӑм пирки Комсомольски районӗнче пӗлтернӗ. Тӗрӗсрех, ӗнертенпе туса хунӑ. Район администрацийӗ хыпарланӑ тӑрӑх, малтанласа шутланӑ тӑрӑх типпе пула района ял хуҫалӑх культурисем 27 пин гектар ҫинче сиенленнӗ-мӗн.

Иртнӗ уйӑхра каҫал тӑрӑхӗнче ҫанталӑк ытти ҫулсенчи вӑтам температурӑран 3-4 градус шӑрӑхрах уплнӑ иккен. Ҫумӑр та вырӑн вырӑнпа кӑна ҫуса иртнӗ.