Ӑсчахсем 100 ҫул хушшинче ҫынсем мӗнле пӗтме пултарассин рейтингне хатӗрленӗ. Ҫӗр ҫинчи халӑх мӗне пула ҫухалма пултарӗ-ха?

Ӑсчахсен шухӑшӗпе, тӗнче чи малтанах кӗтмен лару-тӑрӑва пӗтме пултарать (0,1%). Иккӗмӗш вырӑнта – Ҫӗр космос объекчӗпе ҫапӑнма пултарасси. Ку 0,00013% танлашнӑ.

Искусственнӑй интеллект пӑлхав ҫӗклесе ҫынсем Ҫӗр питӗнчен ҫухални – виҫҫӗмӗш вырӑнта (0-10%). Ӑсчахсен шухӑшӗпе, халӑх вулкан тапрансан та пӗтме пултарать (0,0003%). Ку рейтингра – тӑваттӑмӗш. Унтан - ҫанталӑк ӑшӑтни (0,01%), ядерлӑ вӑрҫӑ (0,005%), генно-модифицирлӑ организмсем (0,001%), сипленмен чир эпидемийӗ (0,0001%).

Ҫавӑн пекех ӑсчахсем Ҫӗр ҫинчи пурнӑҫ ҫынсем куҫсан, экологи катастрофи пулсан, климат тӑрук улшӑнсан пӗтме пултарнине палӑртнӑ.

Владимир Свешников

Ҫакна ырӑ тӗслӗх вырӑнне хума пулать. Тӗнче ырӑ ҫынсемсӗр мар теҫҫӗ ҫав. Мӗн пытармалли: вулавӑшсем ҫӗнӗ кӗнекесемпе ҫав тери пуянах мар. Уйрӑмах – ялтисем.

Вулавӑшсемшӗн чи пысӑк парне – кӗнеке. Йӗпреҫ районӗнчи вулавӑшсем ҫак кунсенче питӗ савӑннӑ. ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, пӗр фирма филиалӗн директорӗ Владимир Свешников кӗнекесем парнеленӗ.

Вӑл темиҫе ҫул ӗнтӗ вулавӑшсен фондне ҫӗнетмешкӗн укҫа уйӑрать. Кӗнекесенче юрату романӗсем нумай. Ара, хӗрарӑмсем вӗсене ҫав тери юратаҫҫӗ-ҫке-ха. Пӗтӗмпе 180 экземпляр, 35 пин тенкӗлӗх, туяннӑ. Вӗсен йышӗнче Н.Козлов публицистӑн, психологӑн кӗнекисем те пур.

Ачасем вара вулавӑшра Т.Крюковӑн, Е.Усачевӑн, Л.Чарскаян «Тӗнчене пӗл» серинчи кӗнекесем пурришӗн савӑнаҫҫӗ.

Капюсавшӑн тӳлеттерме тытӑннине Шупашкарта та хӗрӳ сӳтсе яваҫҫӗ. Пӗрисем укҫа шеллемесӗр квитанцисене тӳлеҫҫӗ, теприсем ку йышӑнупа ниепле килӗшесшӗн мар.

Шупашкар хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлач уйӑхӗнче капюсавшӑн ҫынсен 50 проценчӗ ҫеҫ тӳленӗ. Кун пирки Хула пухӑвӗн депутатсен пухӑвӗнче те калаҫнӑ.

Алексей Ладыков шухӑшланӑ тӑрӑх, ку кӑрлач уйӑхӗнче ӑшӑшӑн тӳлемелли хак тӑрук хӑпарнипе ҫыхӑннӑ. Сити-менеджер капюсав тӳлевӗ ҫемье енчӗкне ҫӳхетнипе килӗшнӗ-ха, анчах ӑна тӳлемелли пирки аса илтернӗ. Чӑтмалла-мӗн — 1-1,5 уйӑх ҫеҫ юлнӑ.

Хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ капюсав тӳлевӗ федераци тата республика саккунӗсемпе килӗшӳллӗн пулнине, ӑна пурин те тӳлемеллине аса илтернӗ. Килӗшӳ алӑ пусма хирӗҫлени те укҫа тӳлесрен хӑтармасть-мӗн.

Пӗлтӗрхи фестивале хутшӑннисенчен пӗрисем

Ку мероприяти пирки йӑлана кӗнӗ тесе калама юрать. Мӗншӗн тесен арҫынсен спорт фестивальне кӑҫалхипе виҫҫӗмӗш хут ирттереҫҫӗ.

Мӗншӗн арҫынсен кӑна тесен елчӗксем ҫакна вӑйпиттисен районпа ялти вырӑнне ӳстерессипе, вӑй-хал тата кӑмӑл-сипет культурине лайӑхлатассипе, ял халӑхӗн канӑвне тухӑҫлӑ ирттерессипе, сывӑ пурнӑҫ йӑли-йӗркине сарассипе, халӑхӑн патриотизм тата эстетика воспитанине йӗркелессипе ӑнлантараҫҫӗ.

Арҫынсен спорт фестивалӗ паян район центрӗнчи «Улӑп» физкультурӑпа сывлӑх комплексӗ умӗнчи лапамра 10 сехетре пуҫланмалла. Унта хуҫалӑхсен, предприятисемпе организацисен, ял тӑрӑхӗсен ушкӑнӗсене йыхравлаҫҫӗ. Шкулта вӗренекен тата студент яш-кӗрӗме хальлӗхе симӗс тесе шухӑшлаҫҫӗ курӑнать, вӗсене те ӑмӑртӑва хутшӑнтармаҫҫӗ.

Тутарстанри журналист Светлана Садыкова пӗлтернӗ тӑрӑх, нарӑсӑн 18-мӗшӗнче чӑвашсемшӗн Хусанти Халӑхсен туслӑхӗн ҫуртӗнче кӑмӑллӑ тӗлпулу иртнӗ.

Хусанти П.Хусанкай ячӗллӗ Чӑваш наци культура центрӗн хастарӗсем Турци хӑнисене ӑшшӑн кӗтсе илнӗ. Турккӑсем икӗ халӑх хушшинчи туслӑх ҫирӗпленсе пынине палӑртнӑ. Вӗсем чӑваш чӗлхине хӑйсем патӗнче тишкернине, вӗреннине каласа кӑтартнӑ. Тӗлпулури калаҫу та чӑвашлах иртнӗ.

Филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ Бюлент Байрам каланӑ тӑрӑх, тӗрӗк чӗлхине лайӑх пӗлекен чӑвашла та ҫӑмӑллӑнах вӗренет. Вӑл чӑвашла пупленине пӗрремӗш хут Хусанта илтнӗ. Унтанпа вӑл чӑваш чӗлхипе тӗплӗнрех паллашасшӑн пулнӑ. Вӗсем хӑйсем патӗнче чӑвашла-турккӑлла словарь те кӑларнӑ.

Турккӑсем Геннадий Айхин ниҫта та пичетленмен сӑввисемпе кӗнеке кӑларасшӑн. Айхи чӑвашла тата вырӑсла сӑввисене Турцире хӑварнӑ. Кӗнекене Тутарстана та, Шупашкара та ярса парасшӑн.

Тутарстанри ЧНК ҫумӗнчи Чӑваш ҫыравҫисен союзӗн председателӗ Николай Сорокин турккӑсем чӑвашла лайӑх калаҫнинчен тӗлӗннӗ. Ара, кунта пурӑнакан чӑвашсем те чӗлхене манса пыраҫҫӗ вӗт.

Малалла...

Нарӑсӑн 20-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Ҫӗньял шкулӗнче Геннадий Айхин тата Константин Иванов пултарулӑхӗсене юратакансем «Айхи вулавӗсем» сӑвӑ конкурсне тӑххӑрмӗш хут пухӑннӑ.

Геннадий Айхи ҫак ялта 1934 ҫулхи ҫурлан 21-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Унӑн сӑввисем 1940-мӗш ҫулсенче пичетленме тытӑннӑ.

Кӑҫал «Айхи вулавӗсем» конкурс 3–9-мӗш классен хушшинче виҫӗ номинаципе иртнӗ. Г.Айхин чӑвашла тата вырӑсла ҫырнӑ сӑввисене вуласси, Константин Иванов хайлавӗсене чӑвашла вуласси.

Конкурса район шкулӗсенчен 108 вӗренекен килнӗ. Самаййӑн хутшӑннӑ, ҫавна май жюрие ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма ҫӑмӑл пулман. Жюри комиссийӗнче Ева Лисина, Марина Карягина, Чӑваш наци музейӗн ӗҫченӗ Надежда Селиверстрова пулнӑ.

Айхин сӑввисене чӑвашла вуласа Татмӑшри Василий Михайлов, Хирти Пикшикри Дмитрий Полюдов, Патӑрьелӗнчи Кристина Козлова, Туҫари Павел Кузнецов малти вырӑнсене йышӑннӑ.

Айхин сӑввисене вырӑсла вуласа Ҫӗньялти Данил Егоров, Аслӑ Чементи Ирина Дубинина, Сӑкӑтри Виктория Елагина мала тухнӑ.

Малалла...

Элӗк районӗнче тӑлӑхсене, ашшӗ-амӑшӗн хӳттисӗр юлнӑ ачасене хӑйсем патне йышӑннӑ ҫемьсен клубне туса хунӑ. Вӑл «Эпир пӗрле» ятлӑ. Нарӑсӑн 18-мӗшӗнче клубӑн пӗрремӗш ларӑвӗ иртнӗ.

Ларӑва 9 ҫемье хутшӑннӑ. Ӑна ҫемьесене психологи, юридици тӗлӗшӗнчен пулӑшу парас тӗллевпе йӗркеленӗ. Йӗркелӳҫӗсен шухӑшӗпе, районта кунашкал клуб уҫӑлни ҫемьсене пӗр-пӗринпе хатшӑнма, опытпа пайланма, воспитанире сиксе тухнӑ ыйтӑва сӳтсе явма май парать.

Пухӑннисем умне Элӗк район администрацийӗн опекӑпа попечительлӗх пайӗн тӗп специалисчӗ Ирина Ильина тухса калаҫнӑ. Ларура клуб председательне, клаб канашне суйланӑ, положение ҫирӗплетнӗ. Председатель тивӗҫӗсене 3 ачана хӑйӗн патне илнӗ Эльвира Петровна Афанасьевӑна шаннӑ.

Кун пек тӗлпулусене малашне тӑтӑшах йӗркелеме палӑртнӑ. Унта тухтӑрсене, психологсене, вӗрентекенсене, юристсене чӗнӗҫ, вӗсем ҫемьесене пулӑшӗҫ.

РФ Финанс министерстви пенси ӳсӗмне тапхӑрӑн-тапхӑрӑн ӳстерме сӗнни пирки унччен пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. Паян, нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, РФ Патшалӑх Думинче ӗҫлекен пенсионерсене пырса тивекен ыйтӑва пӑхса тухни паллӑ пулнӑ. Кун пирки ЧР влаҫсен официаллӑ порталӗ те пӗлтернӗ.

РФ Ӗҫ министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, малашне ӗҫлекен пенсионерсене пенси тӳлеме пӑрахма пултарӗҫ. Анчах ку пурне те пырса тивмест-мӗн. Ҫулталӑкне 1 миллион тенкӗрен ытларах ӗҫлесе илекен пенсионерсем кӗреҫҫӗ ку йыша. Эппин, уйӑхне 83 пин тенке яхӑн ӗҫлесе илекенсем пенсисӗр тӑрса юлма пултараҫҫӗ.

Министерство хакланӑ тӑрӑх, ку ыйту 220 пин ҫынна пырса тивет. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, саккун 2016 е 2017 ҫултанпа вӑя кӗрӗ.

Республикӑра кадетсен юхӑмӗ вӑй илсе аталанать. Халӗ кадетсене ача пахчинченех хатӗрленме тытӑнӗҫ. Анчах ку сӑнава хутшӑнма пурте хал ҫитереймен. Акӑ ҫак кунсенче кадет корпусне Шупашкарти 130-мӗш ача пахчинче туса хунӑ.

Хальлӗхе кадетсем погонсӑр, анчах тельняшкӑпа, ҫӗнӗ карттуспа. Вӗсем кадетсен йышне кӗме хатӗр. Даниил Хашимов кадетӑн хӑюллӑ пулмаллине палӑртать. Унӑн никама та кӳрентермелле мар, пӗчӗккисене хӳтӗлемелле.

Шкулсенче кадет класӗсем пурринчен тӗлӗнмӗн. Ача пахчисенче вара кунашкал ушкӑнсем сахал. 130-мӗш ача пахчинче ав ушкӑнра — 30-ӑн. Вӗсенчен 20-шӗ — арҫын ачасем.

Пӗчӗкскерсем кадетсен йышне тӑнӑ. Уява тӗплӗн хатӗрленнӗ. Стройпа утса ялав панӑ, присяга тытнӑ.

Ҫак кунран ачасем вӑй-хал культури енӗпе ҫанӑ тавӑрса хатӗрленме тытӑнӗҫ. Ҫавна май спортзалта занятисем ытларах иртӗҫ, уҫӑ сывлӑшра чупӗҫ, йӗлтӗрпе ярӑнӗҫ, футболла вылӗҫ. Ачасем кадет шкулне экскурсие те кайӗҫ. Ҫак кун ачасене истори кӗнекине парнеленӗ — патриотсен ҫӗршыв паттӑрӗсене пӗлмеллех.

Ӗнер Шупашкарти «Николаевски» суту-илӳ комплексӗнче ҫӗрулми куравӗ уҫӑлнӑ. Раҫҫейри 15 регион, Беларуҫ хӑйсен сорчӗсемпе, вӗсене мӗнле ҫитӗнтернипе тата упранипе паллаштараҫҫӗ. Ахаль ҫынсем те ку курава селекционерсем пекех чӑтӑмсӑррӑн кӗтнӗ.

Виҫӗ куна тӑсӑлӑкан куравра элита вӑрӑсем туянма, ҫӗрулмирен хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫе тутанма пулать.

Раҫҫейри чылай ҫын ҫӗрулмине иккӗмӗш ҫӑкӑр вырӑнне хурать. Илья Шиварев фермершӑн вара вӑл — пӗрремӗш вырӑнта. Унӑн ҫемйи ҫӗрулми кӑмӑллать. Вӑл куравра ав икӗ урапа ҫӗрулми сутнӑ. Кунта ҫын нумай хӗвӗшет-ҫке-ха.

Фестиваль тахҫанах регионсен шайӗнчи пулса тӑнӑ. Йӗркелӳҫӗсем пурӑна-киле вӑл Пӗтӗм Раҫҫейри пулса тӑрасса та иккӗленмеҫҫӗ. Кунта фермерсем пӗр пӗринпе тӗл пулса ҫыхӑну йӗркелеҫҫӗ. Кунта нимӗнле санкци те хӑрушӑ мар.

Темиҫе компани хӑйсен ӗҫне кӑтартнӑ. Куравра ҫӗрулми упрамалли хальхи йышши вырӑн пирки те калаҫнӑ. Республикӑшӑн ку пӗлтерӗшлӗ. Пӗлтӗр кӑна 25 тонна ытла пахча-ҫимӗҫ вырнаҫакан темиҫе склад тунӑ.

Куравра ҫынсем апат-ҫимӗҫ сентрисенчен мар, вӑрлӑх сутнӑ ҫӗртен татӑлма пӗлмен.

Малалла...