Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче 14 сехетре Чӑваш Ене пӗтӗм тӗнчери «Мускав-Владивосток» велочупӑва хутшӑнакан спортсменсем ҫитнӗ.

Етӗрне районӗпе Чулхула облаҫӗн чиккинче велочупуҫӑсене ЧР ҪҪХПИн ятарлӑ батальонӗ кӗтсе илнӗ. Спортсменсем Чӑваш Енре 161 ҫухрӑм кайнӑ. Маршрута 19 сехет тӗлне вӗҫленӗ.

Унтан велочупуҫӑсен ҫулӗ Тутар Республики урлӑ выртнӑ. Палӑртса хӑварар: пӗтӗм тӗнчери «Мускав-Владивосток» велочупу утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Мускавра старт илнӗ. Маршрут тӑршшӗ — 93 пин ҫухрӑм. Финиша спортсменсен утӑ уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Владивостокра вӗҫлемелле.

Тӑлӑх ачасене патшалӑх май килнӗ таран пулӑшма тӑрӑшать. Кӑҫалхи пӗрремӗш ҫур ҫулта тӑлӑхсене пурӑнмалли кӗтеспе тивӗҫтермешкӗн хыснаран 61,2 миллион тенкӗ уйӑрнӑ.

ЧР Строительство министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, федераци тата республика хыснинчен уйӑрнӑ укҫа-тенкӗпе ятарлӑ ҫурт фондӗнчен пурӑнмалли 30 кӗтес туяннӑ. Ҫавӑн пекех 48 ҫурт тумашкӑн укҫа уйӑрнӑ.

Кӑҫал пӗтӗмпе ашшӗ-амӑшӗн хӳттисӗр юлнӑ 127 ачана ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерме палӑртнӑ. Ҫак тӗлӗшпе 105,2 миллион тенкӗ тӑкаклама палӑртнӑ. Вӗсенчен 44,2 миллион тенки — федераци хыснинчен, тепӗр 61 миллион тенки — республика хыснинчен.

Муркаш районӗнче пурӑнакан хӗрарӑм амӑшӗпе пӗрле хӑйсен ӗҫӗпе аппланнӑ чухне пӗчӗк ача килтен тухса кайнӑ. Полицейскисем 3-ри ачана икӗ сехет шыранӑ.

Ку ӗнер, утӑн 8-мӗшӗнче, 18 сехетре пулнӑ. Амӑшӗ ачи ҫухалнине пӗлтерсен вырӑна 10 полицейски ҫитнӗ. Ача унччен аслашшӗпе асламӑшӗ патӗнче пулнӑ-мӗн. Ашшӗ-амӑшӗ кӗтӳ пӑхнӑ. Пӑтӑрмах сиксе тухиччен амӑшӗ киле таврӑннӑ. Ача вара картише выляма тухнӑ. Урам алӑкне питӗрнӗ пулнӑ. Темиҫе минутран картише кинемей тухнӑ. Анчах ача унта пулман, урам алӑкӗ вара уҫӑ.

Малтанах ачана ашшӗ-амӑшӗ шыранӑ. Унтан ял ҫыннисем пулӑшма тухнӑ. Ҫумӑр ҫума, тӗттӗмленме тытӑнсан полицейскисене чӗннӗ. Йӗрке хуралҫисем ачана 22 сехет те 35 минутра 1 ҫухрӑм аяккарах тупнӑ. Пӗчӗкскер ҫырмара йывӑҫ айӗнче пулнӑ. Ҫумӑр айӗнче йӗпеннӗ вӑл, макӑрнӑ.

Ача хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл ашшӗне шыранӑ. Анчах ҫухалса кайнӑ.

Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков Г.С.Лебедев ячӗллӗ Чӑваш наци лицейӗ пулнӑ ҫурта хӑвартрах юсаса пӗтерме хушу панӑ.

Аса илтерер: лицей ҫуртне 4-мӗш лицее панӑ. Унта пуҫламӑш классене вӗрентме тытӑнасшӑн. Юсав ӗҫӗсене нумаях пулмасть тытӑннӑ. Ун валли 50 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Ӗҫ графикпа килӗшӳллӗн пырать. Ҫапах Алексей Ладыков подрядчике васкатнӑ. Корпуса ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен туса пӗтерме хушнӑ вӑл.

Алексей Ладыков ытти шкула та ҫитсе курнӑ. 39-мӗш шкулта акт залне ҫӗнетеҫҫӗ. Унта 4,5 миллион тенкӗ тӑкаклаҫҫӗ.

163-мӗш ача пахчине юсамашкӑн 800 пин тенкӗ уйӑрнӑ.

Мускавра пурӑнакан 81 ҫулти кинемей полицирен пулӑшу ыйтнӑ. Вӑл ултавҫӑсене аллине ҫакланнӑ-мӗн.

Хӗрарӑм каланӑ тӑрӑх, ӑна килти телефон ҫине палламан арҫын шӑнкӑравланӑ. Хайхискер хӑйӗнпе тухтӑр тесе паллаштарнӑ. Арҫын ватӑскерӗн анализӗсем япӑх пулнине, унӑн чир аталанма пултарнине пӗлтернӗ. Унӑн сӑмахӗпе, кинемей кӗҫех вилет-мӗн.

«Тухтӑр» сиплев валли 210 пин тенкӗ тӑракан эмел илмеллине каланӑ. Укҫана счет ҫине куҫарсан курьер илсе килессине пӗлтернӗ.

Ватӑскер вилесрен хӑраса ӳкнӗ, арҫын каланӑ пек йӑлтах тунӑ. Анчах нимӗнле курьер та килмен. Вара тин вӑл хӑйне улталанине ӑнланнӑ.

Полицейскисем ултавҫа тупнӑ. Вӑл – Чӑваш Енрен. 35 ҫулти арҫын суд сакки ҫине унччен те ларнӑ-мӗн. Ун тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.

Ку хваттер – чӑн-чӑн свалка. Шупашкарти ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ районӗнчи нумай хваттерлӗ пӗр ҫуртра пурӑнакансемшӗн ку чӑннипех те тамӑк пекех.

Тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ хӗрарӑм хваттерне, подъезда темӗн те пӗрпе тултарса лартнӑ. Кӳршисем ырӑ мар шӑршӑ кӗнӗрен тарӑхаҫҫӗ. Ҫитменнине, таракан, ытти хурт-кӑпшанкӑ ӗрчет. Кун пирки «Про Город» хаҫата Николай Миронов пӗлтернӗ.

Управляющи компанийӗ Гузовски урамӗнчи 23-мӗш ҫуртри пӗр хваттерти лару-тӑру пирки пӗлет. Хӗрарӑм ӑптӑр-каптӑра темиҫе ҫул пухать ӗнтӗ.

Управляющи компанийӗ подъездри ҫӳп-ҫапа ҫулталӑкне икӗ хут илсе тухать. Унта тумтир, пушмаксем, сӗтел-пукан пур. Тӳрех икӗ трактор тулать-мӗн. Тӗлӗнмелле те, укҫине хӗрарӑм хӑй парать.

Ҫынсен мӗн тумалла? Ҫак хӗрарӑм комуналлӑ тӑкаксемшӗн тӳлесех пырать. Хӑшӗсем ҫынсене участковӑй полицирен пулӑшу ыйтма сӗнеҫҫӗ.

Статистика кӑтартӑвӗ лаплантармасть. Кӑҫал ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Шупашкарта ҫул ҫинче 37 ача шар курнӑ.

Патшалӑх автоинспекцийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫул ҫитмен ачасемпе ҫул ҫинче ытларах чухне эрнекунсерен тата вырсарникунсерен пӑтӑрмахсем пулаҫҫӗ. Эрнекун – 11, вырсарникун 8 ача аманнӑ. Ытларах чухне шӑпарлансем инкеке 12-15 сехетсенче тата 17-19 сехетсенче ҫакланаҫҫӗ.

Ҫӗртме уйӑхӗнче кӑна Шупашкарта пулнӑ аварисенче ҫул ҫитмен 9 ача хур тӳснӗ. Ку 9 аварире пулнӑ.

Асӑну чулӗ. Сергей Щербаков тунӑ сӑн

Чунҫӳрев–2016 (кӑҫал вӑл 27-мӗш хут ҫула тухнӑ) ҫак кунсенче Краснодар тӑрӑхӗнчи Хӑнакур хула ларнӑ вырӑна ҫитнӗ. Кунта вӗсем чӑвашсен мӑн аслашшӗсене сума суса асӑну чулне лартнӑ. Унта «Ку тӑрӑхра VII ӗмӗрте Атӑлҫи палхар-чӑвашӗсемпе Дунай пӑлхарӗсен Аслӑ Пӑлхар патшалахӗн тӗп хули Фанагори пулнӑ» тесе ҫырнӑ.

Асӑну чулне ӗнер вырнаҫтарнӑ. Унсӑр пуҫне унта Чӑваш Енӗн халӑх академикӗ Николай Кондрашкин кӳлепеҫӗ хатӗрленӗ барельеф та вырӑн тупнӑ. Ӑна чул тӑррине вырнаҫтарнӑ. Барьельеф ҫинче Аслӑ Пӑлхар патшалӑхӑн патши Купрат тата унӑн тӑхӑмӗсем — Аспарухпа Кӑтра-паттӑр — сӑнланнӑ.

Аса илтеретпӗр, Аслӑ Пӑлхар патшалӑхӗ 632–671 ҫулсенче палӑрса юлнӑ. Ӑна тӗрлӗ пӑлхар йӑхӗсене пӗрлештерсе йӗркеленӗ пулнӑ. Купрат вилнӗ хыҫҫӑн пӗр чӑмӑра пухӑннӑ йӑхсем каллех саланнӑ. Пӗр пайӗ Питпуянпа пӗрле вырӑнтах юлнӑ, тепӗр пайӗ Тан урлӑ каҫса вырнаҫнӑ. Каярах Кӑтра-паттӑр вӗсене Атӑл тӑрӑхне илсе кайнӑ. Виҫҫӗмӗш ывӑлӗ — Аспарух — хӑйӗн ҫыннисене Танай юханшывӗ патне илсе кайнӑ. Тӑваттӑмӗшпе пиллӗкмӗш ывӑлӗсем хӑйсен ҫыннисемпе хальхи Македони тата Итали ҫӗрӗсене илсе кайнӑ.

Тракторист чукун ҫул урлӑ каҫса ӗлкӗрӗп тенӗ пулмалла — пуйӑс иртсе каясса кӗтмен. Анчах каҫса ӗлкӗреймен вӑл — прицеп ҫаклатнӑскере тавар пуйӑсӗ пырса тӑрӑннӑ.

Ку утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче 15 сехет ҫурӑра «Шупашкар – Канаш» перегонра пулнӑ. Пуйӑс ҫывхарнӑ май чукун ҫул урлӑ каҫма юраманни пирки асӑрхаттаракан сигнал ӗҫлесе кайнӑ. Анчах 48 ҫулти водителе ку чарман — малаллах пынӑ вӑл.

Пуйӑс тӑрӑнсан трактор тӳнсе кайнӑ. Водитель кабинӑра хӑй тӗллӗн тухса тарма ӗлкӗрнӗ. Ӑна кӑштахран килте тупнӑ. Аварие пула пуйӑссене 24 минутлӑха тытса чарнӑ.

ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев кӗпӗрнаттӑрсен танлаштарӑмӗнче аяларах аннӑ. Ҫапах Михаил Васильевич вӑйлӑ витӗмлӗ кӗпӗрнаттӑрсен йышӗнчен тухман.

Михаил Игнатьев танлаштарӑмра 38-мӗш йӗркене йышӑннӑ. Кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче вара вӑл 37-мӗш вырӑнта пулнӑ. ЧР Элтеперӗ ытти регион пуҫлӑхӗсемпе — Коми Республикин ертӳҫи Сергей Гапликов, Владимир облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Светлана Орлова тата ыттисем — вӑйлӑ витӗмлӗ пуҫлӑхсен йышӗнче.

Малти виҫҫӗмӗш вырӑнта унчченхи пекех ҫаксем: Мускав мэрӗ Сергей Собянин, Чечен Республикин пуҫлӑхӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Рамзан Кадыров, Тутарстан президенчӗ Рустам Минниханов.

Танлаштарӑмӑн аялти йӗркисене Алтай Республикин пуҫлӑхӗ Александр Бердников, Тыва Республикин Правительствин председателӗ Шолбан Кара-олл, Киров облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Никита Белых йышӑнаҫҫӗ.