Тӳрех палӑртса хӑварам — ку статьяпа эп чӑвашлӑхшӑн ҫунакансене, тӑван чӗлхин хӑватне ӳстерес тӗлӗшпе тӑрмашакансене пӗрре те сектантсем тесе каласшӑн мар, ҫак сӑмахӑн сивлек сӗмне пӗрре те вӗсем ҫине сарасшӑн мар.

Чи малтанах «секта» тата «сектант» пӗлтерӗшӗсене уҫӑмлатар. Тӗп ӑнлавӗ, паллах, тӗнпе ҫыхӑннӑ. Секта тесе пӗр-пӗр тӗнрен пайланса тухнӑ вӗренӗве калаҫҫӗ. Хӑй сӑмахӗ те латинла secare-рен пулнӑ, чӑвашла вӑл «кас(ӑлса тух), пайла(нса тух)» куҫать. Кӗскен каласан тӗнӗн тӗп вӗренӗвӗпе килӗшсех тӑмансен ушкӑнӗ, тӗп вӗренӗве улшӑнусем кӗртнӗ ушкӑн. Ҫавах та ҫак сӑмахӑн тепӗр пӗлтерӗш те пур. Сӑмахран, Ожегов словарӗ ак ҫапла ӑнлав илсе парать:

Секта — группа лиц, замкнувшихся в своих мелких, узких интересах.

Чӑвашла каласан — халӑхӑн ытларах пайне кӑсӑклантарманнипе, интереслентерменнипе ӗҫлекенсен ушкӑнӗ. Халӑхшӑн «ют» ӗҫпе аппаланакансем. Шӑп ҫак ӑнлав пирки сӑмах пырӗ те.

Ӗнер хула тӑрӑх ҫӳресе мӗн асӑрхарӑм? Халӑхӑн ытларах пайӗ Чӑваш чӗлхи кунӗ пирки пӗлмест те, чухламасть те. Ку уяв вӗсене кирлӗ мар. Ҫавӑнпа та Иван Яковлев палӑкӗ умне тухакансем те, пӗтӗм чӑваш диктантне ҫыракансем те маншӑн темле сектантсем евӗр туйӑнчӗҫ. Халӑхӑн ытларах пайӗ нимӗн те асӑрхаман чухне вӗсем чӑваш чӗлхи пирки мӑнаҫлӑн калаҫрӗҫ, саламларӗҫ, савӑнчӗҫ (?).

Чӑн та, уява никӗслекенсем унӑн пӗлтерӗшӗ халӑхра пысӑк пуласса ӗмӗтленнӗ ӗнтӗ. Шел те, паянхи куна ҫитсен те ҫак уяв вӗренӳпе культура учрежденийӗсенчен тулаша ниепле те тухаймасть. Ак, сӑмахран, ҫак эрнере Чӑваш чӗлхи кунӗпе сахал мар хыпар пулӗ. Шкулсенче чӑваш чӗлхи эрни иртӗ, вулавӑшсенче кӗнеке куравӗсемпе хӑтлавсем йӗркеленӗҫ, анчах та ытти сферӑсенче чӑваш чӗлхипе ҫыхӑнтарса пӗр мероприяти те пулин иртессе шанӑҫ питӗ сахал. Тӗслӗхрен, сывлӑх сыхлав учрежденийӗнче пӗр-пӗр «Тухтӑр чӑвашла йышӑнать» акци пулассине илтсен самай тӗлӗннӗ пулӑттӑм. Е «Армрестлинг чӑвашла!» ӑмӑрту ирттерессине пӗлсен. Ҫук унашкаллисем. Чӑваш чӗлхи кунӗ йӑлт вӗренӳпе культура ӗҫченӗсемшӗн кӑна. Мӗн каласси, вӗренӳ министерствин официаллӑ сайтнех илес — «Актуально» пайра (унта чи пӗлтерӗшлӗ хыпарсене вырнаҫтараҫҫӗ) ку уявпа ҫыхӑннӑ пӗр хыпар та ҫук. Кадетсем пирки пур, ҫулталӑкне пӗрре уявлакан чӑваш чӗлхин уявӗ пирки вара — ҫук.

Малалла каяр. Ак, ытти уявсенех илес. Сӑмахран, Ҫӗнтерӳ кунне. Ку уява ирттерме камсем кӑна хутшӑнмаҫҫӗ вӗт! Тӗрлӗ министерствӑри тӳре-шараран пуҫласа велоспортсменсем таранах! Е Мӑнкун уявне илес. Унашкал уявсене лавккасем те хатӗрленеҫҫӗ. Ҫӗнӗ ҫул уявӗ пирки каламастӑп та — хальхи вӑхӑтра вӑл сахалтан та икӗ уйӑха тӑсӑлать. Чӳк уйӑхӗнче пуҫланать те (Шупашкарти Республика тӳремӗнчи чӑрӑша вӑл уйӑхрах лартма пуҫларӗҫ) кӑрлач уйӑхӗ вӗҫленичченех пырать.

Ман шутпа, Чӑваш чӗлхин уявне тем тесен те анлӑрах ирттерме тӑрӑшмалла. Ку яваплӑха Юрий Исаевпа Константин Яковлева шанса панӑ министерствӑна ҫеҫ тиемелле мар, ыттисене те явӑҫтармаллах. Уяв пирки те халӑха анлӑрах хыпарламалла. Унӑн пӗлтерӗшне уҫса пама тӑрӑшмалла. Чӑн та уява халӑх уявӗн, халӑх кӑмӑллакан уяв шайне ҫитерес тесен темен те шутласа кӑларма май пур. Кӑмӑл ҫеҫ пултӑр.

Ку сӗнӳсем Михаил Васильевич Элтепер патне те, Валерий Филимонов патне те, Иван Моторин патне те ҫитессе питӗ шанас килет. Чӑваш чӗлхи кунне сектантла мар, чӑн та анлӑн ирттермелле пултӑр. Чӑваш чӗлхин пӗлтерӗшӗ кунсерен чакса пынин яваплӑхӗ тем тесен те чи малтан республика ертӳҫисене пырса тивет.

#Чӑваш чӗлхи кунӗ, #вӗренӳ, #культура, #чӑвашлӑх, #тӳре-шара, #чӑвашсем, #уявсем, #чӑваш чӗлхи