Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче паян Пӗтӗм чӑвашсен 2-мӗш «Асам» кинофестивалӗн пресс-конференцийӗ иртрӗ. Унта юпа уйӑхӗн 24–29-мӗшӗсенче иртекен культура мероприятийӗ пирки тӗплӗнрех каласа пачӗҫ.

Кӑҫалхи кинофестивале пурӗ 22 ӗҫ хутшӑнӗ — илемлӗ 9 фильм, 5 документалли тата 8 анимациллӗ фильм. Илемлӗ фильмсене илес пулсан куракансем «Там, где нет тебя» (режиссёрӗ Ю. Спиридонов), «Принять удар» (Е. Рябцева), «Вера и сомнение» (Е. Рябцева), «Сурӑм хӗрӗ» (В. Карсоков), «Чакӑр куҫӑм шӑпана» (А. Степанов-Пӑртта), «Никита» (М. Никитин), «В лесу» (М. Ефремов), «Асамат кӗперӗ» (Р. Андреев), «Ветки» (В. Синяев) фильмсемпе паллашма пултарӗҫ. Документаллисен шутӗнче Ю. Спиридоновӑн «Я люблю тебя, Шумерля» тата «Генерал Тихонов», А. Ефремовӑн «Вут-хӗмре иртнӗ ҫамрӑклӑх», Ю. Сергеевӑн «История великого народа», С. Сахаровӑн «Шигали» пулӗҫ. Анимациллӗ фильмсене иккӗн тӑратнӑ — 3 фильма Улатӑрти ача-пӑча ӳнер шкулӗ хатӗрленӗ, ыттисене — В. Галошев. Улатӑртисем чӑваш халапӗсем ҫинче никӗсленнӗ «Почему сосна и ель вечно зеленые», «Как река началась», «Как ловили Луну» фильсем кӑтартӗҫ. Вӗсем пурте — вырӑсла.

Малалла...

Хӗле хирӗҫ гриппа чирлекенсен йышӗ ӳссе пырать. Хальлӗхе тухтӑрсем чан ҫапмаҫҫӗ пулин те сисчӗвленмелли сӑлтав пур. Республикӑра 7 пин ытла ҫын чирленӗ. Ытти ҫулпа танлаштарсан, кӑтарту пысӑкрах.

Иртнӗ эрнери кӑтартупа танлаштарсан вара хисеп чакнӑ — 5,4 процент сахалрах. Ытларах Шупашкарта тата Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакансем чирлеҫҫӗ. 17 ҫул тултарман ачасем сахал мар: чирлисен 72,5 проценчӗ.

Лабораторире 9 ҫынна тӗрӗсленӗ. Вӗсенчен 3-шӗн — парагрипп вирусӗ, пӗрин — аденовирус.

Чирлес мар тесен тухтӑрсен сӗнӗвӗсене шута илмелле. Сывӑ пурнӑҫ йӗркине пӑхӑнмалла, урамра уҫӑлса ҫӳремелле. Ҫын кӗпӗрленекен вырӑнтан пӑрӑнма тӑрӑшмалла. Хамӑра хамӑр упрамаллах…

Чӑваш Ене 23,5 миллион тенкӗ килӗ. Ку укҫа халӑха эмелпе тивӗҫтермешкӗн кайӗ.

Укҫа-тенке сусӑрсене эмелпе, сиплӗ апат-ҫимӗҫпе тата ыттипе тивӗҫтермешкӗн уйӑраҫҫӗ. Раҫҫейре пӗтӗмпе ку тӗллевпе хыснаран 3,8 миллиард тенкӗ уйӑрнӑ. Ку хушӑва Дмитрий Медведев премьер-министр алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Укҫа-тенке регионсен хушшинче пайлӗҫ.

Чӗмпӗр облаҫне — 28,4, Тутарстана — 114,2, Чулхула облаҫне 57,1, Мӑкшӑ Республикине — 14,3, Мари Республикине 11,3 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ.

Сӑмах май, Чӑваш Енре 85,4 пин сусӑр ҫын пурӑнать. Вӗсенчен 26,5 пинӗшӗ эмел илмешкӗн ҫӑмӑллӑхсене тивӗҫӗ.

Шупашкар хула администрацийӗ LGBT-парад ирттерме килӗшмен. LGBT аббриватура ар ҫыхӑнӑвне йӑлана кӗнӗ пек арҫынпа хӗрарӑм кӑна мар, арҫынпа арҫын, хӗрарӑмпа хӗрарӑм, бисексуалсен, трансгендерсен хутшӑнӑвне пӗлтерет.

Обществӑн самай пайӗ йышӑнман ҫак ҫыхӑнӑва ырлакансем ытти хулара та парадсем йӗркелесшӗн пулнӑ, анчах унта та вӗсене ирӗк паман.

Чӑваш Енӗн тӗп хулинче ун пек ушкӑнсен мероприятийӗсем юпа уйӑхӗн 16 тата 20-мӗшӗсенче иртмелле пулнӑ. Анчах Шупашкарти тӳре-шара халӑхӑн самай пайӗнчен уйрӑлса тӑракан ушкӑнсен ҫулне пӳлнӗ. Ҫапла вара Шупашкарти лесбиянкӑсен, гейсен, бисексуалсен, трансгендерсен парада тухма май килмӗ, хӑйсемшӗн ҫивӗч ыйтусене пӗр-пӗринпе вӑрттӑн пуҫтарӑнса сӳтсе явасси кӑна юлать.

Шупашкарта пурӑнакан, нянечкӑра ӗҫлекен пӗр хӗрарӑм ачана килӗштернӗ. Халӗ вӑл ӑна усрава илесшӗн.

51 ҫулти Зинаида Киргизова Ярослава виҫӗ ҫул пӑхнӑ. Малтанах амӑшӗ ыйтнипе каҫсерен ҫеҫ асӑрханӑ. Унтан хӗрарӑм пурӑнмалли вырӑн тупиччен арҫын ачана хӑйӗн патне илсе кайма ыйтнӑ. Анчах амӑшӗ нимӗнле ҫурта та пурӑнма куҫман, ывӑлне няньӑпа хӑварнӑ. Ҫапла ача ун патӗнче пурӑнма юлнӑ.

Хӗрарӑм ачана тӑван ывӑлӗ пекех юратнӑ. Ярослав та няньӑна анне тесе чӗнет. Унӑн ывӑлне, Ярославӑн хресна ашшӗне, атте тет.

Хӗрарӑм опека органне ҫитнӗ, усрава илес кӑмӑллине пӗлтернӗ. Анчах унтисем ӑна ку шухӑшран пӑрӑнма ыйтнӑ. Пӗрремешӗнчен, ачана усрава илекенсен списокне 5 ҫуллӑха хатӗрленӗ. Иккӗмӗшӗнчен, Зинаидӑн сывлӑхӗ хавшак.

Анчах хӗрарӑм парӑнмасть. Вӑл малалла кӗрешӗ. Халӗ Зинаида амӑшне праваран хӑтарасса кӗтет. Лешӗ вара хӗрарӑм ухмаха ернине, ывӑлне вӑйпа тытнине пӗлтерет.

Шупашкарти Париж Коммунин 16-мӗш «а» ҫуртӗнче пурӑнакансем ҫак пулӑма тахҫантанпах кӗтнӗ. 20 ҫул…

Ҫынсем ҫурта авариллисен йышне кӗртес ыйтупа 20 ҫул чупнӑ. Ку ыйтӑва вӗсем 1996 ҫултах ҫӗкленӗ. Ун чухне стенапа мачча ҫурӑлма тытӑннӑ. Паян вара ҫурт ишӗлмех тытӑннӑ: штукатурка тӑкӑнать, урай ҫӗрнӗ, картлашка чалӑшнӑ…

Тӗлӗнмелле те, ҫак лару-тӑрӑва курса тӑрса чиновниксем ӑна пурӑнма юрӑхсӑррисен списокне кӗртме мар, тӗплӗн юсама йышӑннӑ. Ку йӑнӑша Халӑх фрончӗн хастарӗсем асӑрханӑ. Вӗсен шухӑшӗпе, ҫурта ишсе антарса ун вырӑнне ҫӗннине ҫӗклесен укҫа сахалрах тӑкакланать.

Халӗ ку ҫурта пурӑнма юрӑхсӑррисен йышне кӗртнӗ. Ӑна 2005 ҫултах ишсе антармалла пулнӑ. Ун чухне ку ӗҫе 2009 ҫула куҫарнӑ. Ун чухне те ишсе антарман.

Пуҫтарма ҫулталӑк, салатма пӗр талӑк

Юпа уйӑхен 4-мӗшӗнче иртнӗ Арбитраж сучӗн ларӑвӗнче Шупашкар районӗнчи Шӗнерпуҫӗнче вырнаҫнӑ «Чӑваш бройлерӗ» чӑх-чӗп хапрӑкне панкрута кӑларма килӗшменнине эпир пӗлтернӗччӗ.

Ун чухне суд «Ваша марка» тулли мар яваплӑ общество ыйтса ҫырнине пӑхса тухнӑччӗ. Хапрӑк ыттисем умӗнче те парӑма кӗрсе кайнине кура вӗсем те суда ҫавӑн пек тавӑҫпа ҫитнӗ. Ҫавсен шутӗнче Перекет банкӗ те пур.

Республика правительствин ларӑвӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев банкӑн республикӑри уйрӑмӗн пуҫлӑхӗн ҫумне Олег Николина панкрута кӑларни производствӑна чӗртсе тӑратма пулӑшманнине каланӑ. «Эпир патшалӑх, республика интересне хӳтӗлетпӗр. «Чӑваш бройлерӗн» акцийӗсен 49 проценчӗ республика аллинче», — тенӗ Элтепер.

Константин Никитин

Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗнче тӑрӑшнӑ Константин Никитина паян ӗҫрен хӑтарнӑ. Республикӑн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, хушӑва ЧР Правительствин пуҫлӑхӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Светлана Енилина алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.

Константин Никитина 2015 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 11-мӗшӗнче ял хуҫалӑх министрӗн ҫумне лартнӑччӗ. Ун чухне министрта Сергей Павлов тӑрӑшатчӗ. Маларах Константин Никитин Вӑрмар район администрацийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑччӗ. Патшалӑх службинче ӗҫличчен вӑл слесарьте, савутри цех наладчикӗнче, тӗп бухгалтерта, финанс уйрӑмӗн заведующийӗнче ӗҫленӗ. 1989-2010 ҫулсенче Константин Никитин Вӑрмарти РАЙПО председателӗнче вӑй хунӑ. Унӑн экономист тата юрист дипломӗсем пур.

Этем правине хӳтӗлес енӗпе ӗҫлекен Европӑри суд милици чӳречинчен пенӗ арҫынна Раҫҫей правительствине 23 пин евро тӳлеттерме йышӑннӑ.

Шупашкарта пурӑнакан Леонид Петровпа ҫыхӑннӑ пӑтӑрмах 2006 ҫултах пулса иртнӗ. 10 ҫул каялла, шӑп та лӑп юпа уйӑхӗнче, ӑна Шупашкарти Мускав районӗнчи Шалти ӗҫсен пайне наручник тӑхантартсах тытса пынӑ. Йӗрке хуралҫисенчен шар курнӑ арҫын каласа кӑтартнӑ тӑрӑх, ӳсӗр оперативниксем ӑна хӗнесе пӗтернӗ, мӑшкӑллассипе хӑратнӑ. Ҫапла пуҫтахланса вӗсем ӑна вӑрланине тата ҫынна вӗлернине йышӑнтарасшӑн пулнӑ. Тытса чарнӑскерӗн аллине йӗрке хуралҫи шутланакан этемсем 40 килограмм таякан кире пуканӗ ҫыхса лартсах хӗненӗ. Чӳречерен перессипе те хӑратнӑ. Преступлени тунине йышӑнманнине кура арҫынна вӗсем, чӑн та, чӳречерен тӗксе янӑ.

Суранланнӑ арҫынна пульницӑра операци тунӑ. Тухтӑр пулӑшӑвӗ кирлӗ ҫынна сиплев учрежденийӗнче те кравать ҫумне аллине сӑнчӑрласа тытнӑ.

Чӑваш Енӗн следстви органӗсем милиционерсем тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарма 24 хутчен хирӗҫленӗ. Юлашкинчен ӗҫ-пуҫ Европӑри судах ҫитнӗ. Унта этем правине пӑснине ҫирӗплетсе панӑ-панах.

Малалла...

Чӑваш Енӗн Наци телекуравӗ ӗнер пилӗк ҫул тултарнӑ. Республикӑри ҫамрӑк телеканала видеохыпара куракансем патне чӑвашла ҫитерекен тӗп ҫӑлкуҫсенчен пӗри тесе хаклани пӗртте йӑнӑш мар. Телеканал хатӗрлекен тӑван чӗлхеллӗ кӑларӑмсене республикӑра пурӑнакан чӑвашсем кӑна мар, хамӑр регион тулашӗнчи йӑхташӑмӑрсем те кураяҫҫӗ. Ирхи улттӑран ҫурҫӗрччен (Наци телекуравӗн сайтӗнче пичетленӗ телепрограмма тӑрӑх хакласан унӑн эфирӗ ҫавӑн пек пырать) кӑтартакан каналӑн 8 сехетне вырӑнтисем хатӗрленӗ кӑларӑмсем йышӑнаҫҫӗ.

Чӑваш наци телекуравӗн проекчӗсем тӗрлӗрен. Вӗсенчен пӗрне «Хавал» общество организацийӗпе пӗрле ача-пӑча валли хатӗрленине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. «Чӑвашла вӗренетпӗр — Учим чувашский» ят панӑскер шӑпӑрлансене чӑвашла вӗренме пулӑшать.