Нумаях пулмасть ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев Чӑваш Енре коррупципе кӗрешекен мерӑсен комплексӗ ӗҫленине, корруцие тӑрӑ шыв ҫине кӑларма пулӑшакан мехнизмсене пурнӑҫа кӗртсе пынине палӑртнӑ. Чӑваш Ен коррупципе кӗрешмелли мероприятисене хатӗрлес енӗпе пилотлӑ регион шутланать. Ку енӗпе саккуна та ҫӗнетеҫҫӗ, этика кодексне те йышӑннӑ. Республикӑра коррупци тӗслӗхӗ пирки «хӗрӳ линипе» те шӑнкӑравласа пӗлтерме пулать.

Пӗлтӗр ШӖМ органӗсене должноҫри ҫынсем тӗлӗшпе 513 ҫӑхав килнӗ. Ку хисеп 2014 ҫулхинчен пысӑкрах. Вӗсене тӗплӗн пӑхса тухнӑ, кашни 3-мӗш тӗслӗхре чӑнах та коррупци йӗрӗ пулнине палӑртнӑ.

Коррупципе кӗрешеҫҫӗ-ха, анчах хальлӗхе, шел те, вӗсен хисепӗ чакни курӑнмасть. Ахаль халӑх налук тӳлет, «ҫӳлте» ларакансем вара укҫа-тенке пите хӗретмесӗрех вӑрлаҫҫӗ. Акӑ нумаях пулмасть Ҫӗрпӳри стадион пирки калаҫрӗҫ. Унта 1 миллион тенкӗ таҫта ҫухалнӑ. Тӗрӗсрех каласан, такамӑн кӗсйине кӗнӗ. Район администрацийӗ тата «Глобус» строительство компанийӗ» тулли мар яваплӑ общество стадион тумашкӑн контракт алӑ пуснӑ.

Малалла...

Шупашкар районӗнче тухса тӑракан «Тӑван Ен» хаҫат иртнӗ тӑватӑ уйӑхра асӑннӑ тӑрӑхра ашшӗ-амӑшӗ тӗпренчӗкӗсене епле ят панине унти граждан тӑрӑмӗн акчӗсене ҫыракан пай пӗлтерни тӑрӑх тишкернӗ. Хӗр пӗрчисене Светлана тата Елена ят паракан пӗр ҫын та тупӑнман. Сайра тӗл пулакан ятсене тӑватӑ ҫемьере суйланӑ. Ҫапла вара иккӗн Радмила ятлӑ пулса тӑнӑ, пӗрер хӗрача — Эвелина тата Светозара.

Сайра тӗл пулакан ятсем татах пур: Эмили, Эмилия, Есения, Демьян, Аделина, Юлиана, Марк, Божена, Дамир, Назар, Габриэлла, Эрик, Динара. Арҫын ачасем хушшинче Давид анлӑ сарӑлнӑ. Ун пеккине тӑватӑ уйӑхра тӑватӑ хутчен суйланӑ. Светланӑпа Еленӑсӑр пуҫне Татьяна ят та килӗшмест ашшӗ-амӑшне. Ун пеккине тӑватӑ уйӑхра пурӗ те пӗр хутчен ҫеҫ суйланӑ.

Чӑвашла ятсене суйлакансем те темшӗн ҫук.

Ака уйӑхӗн 29-мӗшӗ Чӑваш Республикин символӗсен кунӗ пулчӗ. Чӑваш Республикин элемӗсене 1992 ҫулхи ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче ҫирӗплетнӗ, ҫавна кура пирӗн республикӑшӑн, республикӑри пур ҫыншӑн паянхи кун питӗ пӗлтерӗшлӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ Патӑрьелти пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан 1-мӗш вӑтам шкулта.

Ҫав ятпа унта кашни класрах Чӑваш Республикин гимнӗ (сӑвви Илья Тукташӑн, кӗвви Герман Лебедевӑн) янӑранӑ. Пур ача та, вӗрентекенсем те ҫак уява хутшӑннӑ, уроксенче Чӑваш Республикин элемӗсен пӗлтерӗшӗсем ҫинчен калаҫнӑ, хӑтлавсем пӑхнӑ, викторина ыйтӑвӗсене хуравланӑ.

Кӗҫӗн класс ачисем Чӑваш Республикин гербне, ялавне ӳкернӗ. «Элли Юрьев художникран пӗрре те кая мар пулса тухрӗҫ вӗсен ӳкерчӗкӗсем», — ырлаҫҫӗ ачасен ӗҫне асӑннӑ шкулта.

Евгений Борисов ячӗпе Владимир Путин янӑ салам

Евгений Борисова Раҫҫей Геройӗн ячӗсӗр хӑварнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, нумаях пулмасть Шупашкарти Мускав районӗн сучӗ ултӑ ҫынна «Астармӑш вӑйӑсем йӗркеленӗшӗн тата ирттернӗшӗн», «Сӗтев панӑшӑн» статьясемпе айӑпланӑ. Ҫав шутра, вулакан ӑнланчӗ ӗнтӗ, Евгений Борисов та пулнӑ. Ӑна 6 ҫул ҫурӑллӑха ҫирӗп режимлӑ колоние ӑсатнӑ. Кунсӑр пуҫне унӑн 10 миллион тенкӗ штраф тӳлемелле. Тата ӑна суд Раҫҫей Геройӗн ячӗсӗр хӑвармалла тунӑ.

Ҫак кунсенче Евгений Борисов ячӗпе ҫӗршыв Президенчӗ Ҫӗнтерӳ кунӗпе саламлани ҫитнӗ. Анчах ӑна Евгений Борисова хальлӗхе тытса усракан Шупашкарти следстви изоляторне яманнине, тӑванӗсене панине Александр Борисов журналист хӑйӗн блогӗнче пӗлтерет.

Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнчи хушӑвӗпе Раҫҫей писателӗсен союзӗн пайташне, Чӑваш наци конгресӗн ваттисен канашӗн пайташне Анатолий Кипече «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ писателӗ» хисеплӗ ят панине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтерсе ӗлкӗрчӗ-ха.

Тава тивӗҫлӗ ята ҫав хушупа тивӗҫекенсем тата пулнӑ. Вӗсен хушшинче ҫӳп-ҫап турттаракан машинӑпа ӗҫлекен водитель те пур. Вӑл ҫын Шупашкарти «Эткер» предприятире тӑрӑшать. Гордей Павлова «Чӑваш Республикин халӑх ыйтӑвӗсене тивӗҫтерессин тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» хисеплӗ ят панӑ.

Сӑмах май каласан, хисеплӗ ятсене тата Тав хучӗпе Хисеп грамотисене тӗрлӗ отрасльте тӑрӑшакансем тивӗҫнине палӑртмалла. Чӑваш парламенчӗн Хисеп хутне, акӑ, официант та илнӗччӗ.

Анатолий Кипеч

Анатолий Кипеч ҫыравҫӑна «Чӑваш Республикин халӑх писателӗ» ят панӑ. Кун пирки хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев иртнӗ уйӑхӑн 30-мӗшӗнче кӑларнӑ.

Анатолий Кипеч 1937 ҫулта Канаш районӗнчи Чулкӑмака ялӗнче ҫуралнӑ. Вӑл — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ, РФ Писательсен союзӗн членӗ, педагогика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ. Тӑван тӑрӑхӗнчисем ӑна вӑл енчи ентешлӗх тӑрӑх та пӗлеҫҫӗ.

Пӗлӗвне вара вӑрман техникумӗнче, кайран Канашри педагогика училищинче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ пединстиутӑн музыкӑпа педагогика факультетӗнче, аспирантурӑра туптанӑ.

Ҫыравҫӑ евӗр те ӗҫленӗ. 1995 ҫулта унӑн «Пурнӑҫ ҫулӗ такӑр мар» кӗнеке пуҫласа кун ҫути курнӑ. Унсӑр пуҫне вӑл ӑслӑлӑх ӗҫӗсем нумай ҫырнӑ.

Анатолий Аксаков тата Сергий Пушков

Ҫуркуннепе ӗҫ уявӗн кунӗ кӑҫал Мӑнкунпа пӗр килчӗ. Ҫав ятпа православи чиркӗвӗсем яланхиллех кӗлӗ йӗркелерӗҫ. Шупашкарти Пукрав-Татиана чиркӗвне те Турра ӗненекенсем ҫӗрлехи кӗлле пуҫтарӑннӑ. Вӗсен хушшинче, сӑмах май каласан, Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев мӑшӑрӗпе Лариса Юрьевнӑпа тата ывӑлӗпе Иванпа хутшӑннӑ. Кӗлле Раҫҫей Федерацийӗн Патшалӑх Думин депутачӗ Анатолий Аксаков, вӑл «Справедливая Россия» (чӑв. Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей) партин регионти уйрӑмӗн ертӳҫи те, ҫитнӗ. Пушӑ алӑпа та мар. Сергий Пушков протоирейпе Иерусалимран Сипетлӗ ҫулӑм илсе килнӗ. Ун патне Анатолий Аксаков Андрей Первозданный фончӗпе пӗрле тухса кайнӑ. Йышра 100-е яхӑн ҫын пулнӑ. Сипетлӗ ҫулӑм патне А. Аксаков ытти ҫул та ҫӳренӗ иккен.

Мӑнкун ҫитсен темшӗн ачалӑх аса килет. Ун чухне пысӑк ҫак уяв асамлӑ пек туйӑнатчӗ. Темӗнле ырлӑх кӗтеттӗмӗрччӗ эпир ун чухне. Урамри вӗтӗр-шакӑрпа пухӑнса ҫерем ҫине выляма каяттӑмӑр, килтен илсе тухнӑ тутлӑ апат-ҫимӗҫпе пӗр-пӗрне хӑналаттӑмӑр. Пӗлместӗп мӗншӗн, анчах Мӑнкуна шутсӑр кӗтеттӗмччӗ.

Аслисем, атте-анне, тӑвансем, ҫак кун ир-ирех ҫӑмарта хӗрететчӗҫ. «Христос чӗрӗлнӗ!» ҫак сӑмахсемпе анне вӑратни халӗ те асрах. Ҫак кун хӗвел те ташласа тухатчӗ. Кӑҫал темшӗн ҫанталӑк лайӑхах пулмарӗ — Мӑнкун кӗркуннехи пек ҫумӑр ҫуни тахҫанах пулманччӗ.

Аслисем апат-ҫимӗҫ пӗҫерсе пӗтерсен килӗрен, пӗр-пӗрин патне, ҫӳреме тытӑнатчӗҫ. Пӗрисем патӗнче сӗтел хушшине ларатчӗҫ те хӗвел майлӑ ҫаврӑнса теприсем патне куҫса пыратчӗҫ. Тӗпӗр ҫулхине черетпе, тепӗр ҫемьере, Мӑнкун уявне пуҫлатчӗҫ. Унтанпа 10 ҫул ытла иртрӗ пулӗ… Халӗ ҫак йӑла, шел те, пирӗн ялта ҫук. Унччен тӑватӑ ҫемье пӗр-пӗрин патне ҫӳрекелетчӗҫ те, халӗ вӗсем те хутшӑнма пӑрахрӗҫ. Халӗ Мӑнкуна ҫӗнӗлле, ҫемьепе килте, паллӑ тӑваҫҫӗ, хӑнана ҫӳрес йӑла пӗтрӗ.

Халӗ ачасем те килӗрен пылак ҫимӗҫ пуҫтарса ҫӳремеҫҫӗ. Тепӗр тесен, паян ялта ача-пӑча сасси сахал янӑрать.

Малалла...

Чӑваш чӗлхи, чӑваш тӗнчи, чӑваш чунӗ…

Чӑваш ҫӗршывӗнче пурӑнакан чӑваш чун-чӗриллӗ кашни ҫынна пӗр ӗмӗт-шухӑшпа, пӗр кӑмӑл-туйӑмпа пӗрлештерме пултарчӗ ака уйӑхӗн 25-мӗш кунӗ — И.Я.Яковлев ҫуралнӑ кун, Чӑваш чӗлхи кунӗ. Ҫак куна халалласа пирӗн республикӑн пур кӗтесӗнче те нумай-нумай мероприяти иртрӗ, чӑвашлӑхшӑн ҫунакан ҫынсене пӗр ҫӗрелле пуҫтарчӗ.

Чӑваш Сурӑм шкулӗ те ҫак уявсенчен аякка тӑрса юлмарӗ, Чӑваш чӗлхи кунне анлӑн паллӑ турӗ. Нумаях пулмасть, нарӑс уйӑхӗнче эпир «Чӑвашлӑха аталантаракан чи лайӑх шкул» конкурса хутшӑнса чӑваш уявӗ ирттернӗччӗ. Ҫак уяв пурне те — вӗренекенсемпе вӗрентекенсене те, ашшӗ-амӑшне те — питӗ килӗшрӗ. Ачасен ашшӗ-амӑшӗсем кун пек уявсене малалла та хутшӑнма хатӗрри ҫинчен темиҫе те пӗлтерчӗҫ. Ҫакна шута илсе чӑваш чӗлхи эрнинче, ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, шкулта «Чӑвашлӑха аталантаракан чи лайӑх ҫемье» конкурс иртрӗ.

Конкурса чӑвашлӑха юратакан, чӑвашлӑхшӑн тӑрӑшакан 8 ҫемье хутшӑнма кӑмӑл турӗ. Уява ҫывхарса килекен ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнчи Пӗтӗм ҫемье кунӗпе те ҫыхӑнтартӑмӑр. Килӗшӳллӗ, телейлӗ ҫемьен символӗ вара — салтак тӳми чечекӗ.

Малалла...

Ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке ялӗнче пурӑнакан пӗр арҫын ҫуртран наушник тата пейнтболла вылямалли перчетке ҫухални пирки полицие пӗлтернӗ.

Александр Исаков следователь каланӑ тӑрӑх, килте вӑрӑ-хурах пуррине хӗрарӑм, арҫыннӑн амӑшӗ, сиснӗ. Ку ывӑлӗ килнӗ тесе вӑл ун патне пынӑ. Ывӑлӗ мар иккен, утиял айне темӗнле ӳсӗр арҫын пытаннӑ-мӗн.

Утиял айӗнчи 18 ҫулти каччӑ пулнӑ. Вӑл унччен те судпа айӑпланнӑ. Ӑна полици уйрӑмне илсе ҫитернӗ. Вӑлах тепӗр ҫынсен канистрӑри дизельне тата укҫа вӑрлама пултарнӑ. Каччӑ ун чухне, ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, ҫуртсен алӑкне хупманнипе усӑ курса кӗме пултарнӑ.