Чӑваш Енри ял хуҫалӑхӗсен кулянмалли тупӑннӑ: кӗрхи культурӑсен пӗр пайӗ хӗл каҫайаман, пӗтнӗ. Мӗншӗн? Хӗл пуҫламӑшӗ сивӗ тӑчӗ, юр ҫумарӗ.

Пӗлтӗр кӗрхисене 100 пин гектар ҫинче акса хӑварнӑ. Ку, унчченхи сезонпа танлаштарсан, 30 процент нумайрах. Кӗркунне хирсенчи ӗҫсене вӑхӑтра пӗтернӗ, вӑрлӑха ятарлӑ хатӗрпе сирпӗтнӗ. Анчах ку та пулӑшман. Халӗ хуҫалӑхсем ҫурхи культурӑсем ӑнса пуласса кӑна шанаҫҫӗ.

Патӑрьел район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Рудольф Селиванов кулянмалли сӑлтав курмасть, вӑл каланӑ тӑрӑх, кӗрхисен 50 процентне тепӗр хутчен акмалла, кун валли вӑрлӑх пур. Район ҫыннисен шухӑшӗпе, кӗрхисене шӑтма нӳрӗк сахалрах пулнӑ. Хӗл ларас умӗн типӗ ҫанталӑк тӑнӑ, кайран вӑйлах сивӗтнӗ. Ҫавна май кӗрхисем час шӑтман, хӗл каҫмашкӑн ҫитӗнсе ҫитеймен.

Кӗрхи культурӑсем ытти районта та лайӑх шӑтман. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви ку ыйтӑва тӗрӗслесех тӑрать. Мускаври специалистсене те канашламашкӑн чӗнсе илнӗ. Кӗрхисене тепӗр хут акас тӑк вӑрлӑх ҫитет, анчах ку хуҫалӑхсемшӗн тӑкак. Тен, уйрӑмах йывӑр лару-тӑрӑва лекнӗ хуҫалӑхсене пулӑшӗ.

«К. Иванов ҫӗршывне ҫӑлӑр!» – тесе ҫырнӑ иккен Пушкӑртстанри Слакпуҫ ял хутлӑхӗн ҫыннисем Чӑваш тата Пушкӑртстан культура министрӗсем патне янӑ ҫырура. Кун пирки Тутарстанри «Сувар» хаҫатра «Урал сасси» пӗлтернӗ тӑрӑх хыпарланӑ.

Чӑваш Мекки шутланакан Слакпуҫ, унпа юнашар вырнаҫнӑ Силпи, Краснояр, Канаш чӑваш ялӗсем каяш айне пуласран шикленнине «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Хресчен сасси» хаҫатӗнче те ҫырса кӑтартнӑ.

Пушкӑртстанри Слакпуҫ ял тӑрӑхне кӗрекен Краснояр таврашӗнче «Пушкӑрт аш-какай компанийӗ» пӗрлешӳ сысна комплексӗ тума палӑртать иккен. Вӑл ҫулталӑкра 15 пин тонна аш-какай хатӗрлекенскер пулмалла. Вӑл тӑрӑхри чӑвашсем ял хуҫалӑх предприятийӗ экологие сиен кӳресрен, ҫынсем шыв ӑсакан ҫӑл куҫсене лекесрен шикленеҫҫӗ.

Чӑваш Республикине тӗрлӗ ҫулта ертсе пынӑ икӗ ҫынна Мускавра Раҫҫейӗн Патшалӑх Думин Хисеп паллипе чысланӑ. Ҫакӑн пирки РФ Патшалӑх Думине Чӑваш Енрен суйланнӑ депутатсенчен пӗри, Анатолий Аксаков, Фейсбукра пӗлтернӗ.

Патшалӑх Думин Экономика политикин, инноваци аталанӑвӗн тата предпринимательлӗх енӗпе ӗҫлекен комитечӗн, ҫавӑн пекех финанс рынокӗн комитечӗн ертӳҫи ҫырнӑ тӑрӑх, Хисеп паллипе Александр Петрович Петрова тата Николай Васильевич Федорова чысланӑ.

Николай Федоров Чӑваш Енӗн пӗрремӗш президенчӗ пулнипе асра юлчӗ. Александр Петрова 1988 ҫулхи юпа уйӑхӗнче Чӑваш обкомӗн пӗрремӗш секретарьне суйланӑ. Вӑл 1933 ҫулхи раштав уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Кӗртекасси ялӗнче ҫуралнӑ. Истори аслӑхӗсен кандидачӗ.

Ленинград облаҫӗнчи Всеволожск районӗнчи Мурино поселокӗнчи пӗр тӑкӑрлӑк малашне Чӑвашран тухнӑ паллӑ ӑсчах, китаевед, востоковед Никита Яковлевич Бичурин ячӗпе хисепленӗ. Кун пирки Ленинград облаҫӗнчи чӑвашсен культура пӗрлӗхӗ хыпарлать.

Хайхи халӑх пӗрлешӗвӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче облаҫӑн 17-оз номерлӗ саккунне алӑ пуснӑ. Ҫак документра каланипе килӗшӳллӗн Всеволожск районӗнчи Мурино поселокӗ ҫитес вӑхӑтра хула статусне йышӑнать.

Ӗнер, ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, вара Мурино ял тӑрӑхӗн депутачӗсен канашӗн ларӑвӗ иртнӗ, унта вӗсем 12 ыйтӑва пӑхса тухнӑ. Ҫав шутра — Муринӑри пӗр тӑкӑрлӑка Никита Бичурин ятне парасси. Халӑх тарҫисем ку ыйтупа хирӗҫ каламан, тӑкӑрлӑка паллӑ ученӑй ячӗпе хисеплеме йышӑннӑ.

РФ Патшалӑх Думи виҫҫӗмӗш вулавра ҫӗнӗ саккун йышӑннӑ. Вӑл ачасемшӗн сиенлӗ информаци сарма юраманнипе ҫыхӑннӑ. Малашне кинотеатрсене паспортпа ҫеҫ кӗртме тытӑнӗҫ.

Саккунпа килӗшӳллӗн, кинотеатр кассинче билет туянаканран паспорт ыйтма тытӑнӗҫ. Ку йӗркене «18+» категорири фильмсене курма пынӑ чухне ҫеҫ пӑхӑнмалла. Вулавӑшсем ирттерекен мероприятисене тата вӗсем саракан пичет продукцине те пырса тивет ку.

Фильм трейлерӗсене («18 ҫулччен» палӑртнисене) кӑтартнӑ чухне те ҫӗнӗ саккуна пӑхӑнмалла пулӗ. Вӗсенче ачасен хушшинче сарма юраман информациллӗ фрагментсемпе усӑ курма юрамӗ.

Кӑҫал нарӑс уйӑхӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан хӗрарӑм ача ҫуратнӑ. Вӗсен 10 ҫулти хӗрача та пур. Упӑшки те, арӑмӗ те эрехпе иртӗхеҫҫӗ. «Хаяррине» пула хӗрарӑмӑн психики хавшанӑ. Хайхискер аслӑ хӗрне ҫыртма тытӑннӑ. Унӑн кӗлетки ҫинчи суранӗсене шкулти вӗрентекенсем асӑрханӑ.

Кун хыҫҫӑн ҫемьене опекӑпа попечительлӗх органӗсен специалисчӗсем тӗрӗслесех тӑнӑ. Хальхи рейдра та вӗсем патне ҫитнӗ.

Хӗрарӑма ҫитес вӑхӑтра псхиатр патне ҫитме сӗннӗ, хӗрне вара психолог патне илсе каймалла. Специалистсем ку ҫемьепе калаҫу ирттернӗ. палӑртмалла: вӗсем ака уйӑхӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 50 ӑнӑҫсӑр ҫемьене ҫитнӗ.

«Республикӑра пурӑнакан хисеплӗ ҫынсем! Кӑвайт ан чӗртӗр, ҫӳп-ҫап, каяш, кил-ҫурт ҫывӑхӗнче типӗ курӑк ан ҫунтарӑр. Автомобиль чӳречисенчен сӳнтермен пирус тӗпӗ, шӑрпӑк ан пӑрахӑр. Вӑрманта, ялсенче пушар хӑрушсӑрлӑхне пӑхӑнӑр», - ҫапла асӑрхаттарать Инкеклӗ лару-тӑру министерстви. Сӑлтавӗ пур. Халӗ ҫынсем типӗ курӑк ҫунтараҫҫӗ. Ку вара хӑрушлӑх кӑларса тӑратать.

Ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ку таранччен ведомство специалисчӗсем типӗ курӑк сӳнтерме 20 хутчен ҫитнӗ. Вӗсем ятарласа рейд та ирттереҫҫӗ. Йӗркене пӑснӑ ҫынсене тупса палӑртсан явап тыттараҫҫӗ.

Типӗ курӑк ҫунтарнӑшӑн 6 ҫынна явап тыттарнӑ ӗнтӗ. Куншӑн ахаль ҫынсен – 2-3 пин, должноҫри ҫынсен 6-15 пин, юридици пӗлӗвӗсӗр услам тӑвакансен – 20-30 пин, юридици сӑпачӗсен 150-200 пин тенкӗ штраф тӳлемелле.

Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Раҫҫейре Пӗтӗм вырӑссен диктантне ҫырнӑ. Паллах, пирӗн республика та ку акцирен айккинче юлман. Чӑваш Енре пилӗк лапам ӗҫленӗ: Шупашкарта, Ҫӗнӗ Шупашкарта тата Ҫӗмӗрлере (унта лапам кӑҫал пӗрремӗш хут пулнӑ).

Кӑҫал диктант ҫырма 750 ытла ҫын хутшӑннӑ, вӗсенчен 749-шӗ ҫеҫ ӗҫӗсене тӗрӗслеме панӑ. Хальхинче акцие куҫ курман ҫын та хутшӑннӑ. Вӑл диктанта Брайль шрифчӗпе ҫырнӑ.

Вырӑсла диктанта 75 ҫын «5» паллӑлӑх ҫырнӑ. Пӗлтӗр унашкаллисем 32-ӗн кӑна пулнӑ. 2017 ҫулта вара диктанта 44 ҫын пӗр йӑнӑшсӑр ҫырнӑ.

Чӑваш Енри шкулсем Раҫҫейри чи лайӑххисен йышне кӗнӗ. Кун пирки ТАСС хыпарлать.

Ҫӗршыври кашни федераци округӗнчен 20-шер шул лекнӗ. Пӗтӗмпе – 160 пӗлӳ ҫурчӗ. Чӑваш Енрен вара ку списока ултӑ шкул лекнӗ.

Шупашкарти 3-мӗш лицей инженерипе техника енӗпе 42-мӗш вырӑнта, топ-300 ссписокра – 51-мӗш. Ҫӗнӗ Шупашкарти 18-мӗш лицей медицина енӗпе ӗҫлекен шкулсен йышӗнче 19-мӗш йӗркене йышӑннӑ.

Шупашкарти 2-мӗш лицей медицина енӗпе танлаштарӑмра – 34-мӗш, топ-300 списокра 94-мӗш. Шупашкарти 1-мӗш гимнази топ-300 списокра 164-мӗш йӗркене йышӑннӑ. Шупашкарти 5-мӗш гимнази чи лайӑх 300 шкул йышӗнче 196-мӗш йӗркене йышӑннӑ. Шупашкарти 44-мӗш лицей вара чи лайӑххисен йышӗнче 278-мӗш йӗркере вырнаҫнӑ.

Чӑваш Енӗн наци вулавӑшӗнче чӑваш халӑх поэчӗ Ҫемен Элкер ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалланӑ литература уявӗ иртӗ.

Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, уяв каҫӗ ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче 13 сехетре пуҫланмалла. Унта Эртивансен Сӑварӗн «Ҫемен Элкер» кӗнекине те хӑтлӗҫ.

Ҫемен Элкер 1894 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Йӗпреҫ районӗнчи Мӑн Упакасси ялӗнче ҫуралнӑ. 1917 ҫулта Хусанти аслӑ шкулсене кӗме хатӗрлекен курсра вӗреннӗ. 1918 ҫулхи кӗркунне яла таврӑннӑ, пӗр вӑхӑт вулӑсри ҫӗр ӗҫ пайне ертсе пынӑ. Унтан каллех Хусана кайнӑ, учительсем хатӗрлекен курсра вӗреннӗ. 1920 ҫулта хӑйсен ялӗнчи пуҫламӑш шкулта ӗҫлеме пуҫланӑ.

1922—1935 ҫулсенче Ҫемен Элкер «Канаш», «Пирӗн ял» хаҫатсен тата «Сунтал» журнал редакцийӗсенче ӗҫленӗ, ун хыҫҫӑн Чӑваш кӗнеке издательствинче илемлӗ литература редакцийӗн аслӑ редакторӗ пулнӑ.